عصر ارتباط – در سال‌های آینده، ما به سال 2020 به عنوان لحظه‌ای که همه چیز را تغییر داده، نگاه خواهیم کرد. در هیچ حوزه دیگری مانند تجارت دیجیتال و تجارت الکترونیکی در بحران کووید 19، رشد بی‌سابقه و پیش‌بینی‌نشده، رخ نداده است. با وجود کاهش فعالیت اقتصادی، کرونا، افزایش تجارت الکترونیکی و تسریع تحول دیجیتال را موجب شده است. با عادی شدن قرنطینه‌ها و اعمال محدودیت‌های سختگیرانه، مشاغل و مصرف‌کنندگان به‌طور فزاینده دیجیتالی شده‌اند، اکنون کالاها و خدمات بیشتری به صورت آنلاین تهیه و خریداری می‌شوند و سهم تجارت الکترونیکی از تجارت جهانی خرده‌فروشی از 14درصد در سال 2019 به حدود 17درصد در سال 2020 افزایش یافته است.
- کرونا و تجارت الکترونیکي
یافته‌های حاصل‌شده از گزارش جدید کرونا و تجارت الکترونیکي در قالب انجام پژوهش بین‌المللی توسط UNCTAD (آنکتاد) وeTrade ، بازتاب تحولات قدرتمند صنعت جهانی و منطقه‌ای در طول سال 2020 است. ولکان بوزکیر، رييس مجمع عمومی سازمان ملل متحد می‌گوید: روند تجارت الکترونیکي به احتمال زیاد در دوران پساکرونا هم ادامه می‌یابد.
او معتقد است باید چالش‌ها را بشناسیم و برای حمایت از دولت‌ها و شهروندان گام برداریم زیرا آنها همچنان از روش‌های جدید کار استقبال می‌کنند. ایزابل دورانت، سرپرست دبیرکل آنکتاد (کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل) نیز می‌گوید: مشاغل و مصرف‌کنندگانی که می‌توانستند دیجیتالی شوند، به کاهش رکود اقتصادی ناشی از همه‌گیری کمک کردند. آنها همچنین انتقال دیجیتالی را سرعت بخشیده‌اند که این امر، تاثیرات ماندگاری بر جوامع و زندگی روزمره ما خواهد داشت که همه افراد پذیرای آن نیستند. در این خصوص، کشورهای در حال توسعه نه تنها، مصرف‌کننده بلکه باید تولیدکننده اقتصاد دیجیتال باشند.
- سود یا زیان؛ فرصت یا تهدید؟!
یافته‌های این بررسی، بیانگر جذب شدید تجارت الکترونیکی در سراسر مناطق است؛ به‌طوری که مصرف‌کنندگان در کشورهای در حال توسعه، بیشترین تغییر را به سمت خرید آنلاین دارند. به عنوان مثال بازار آنلاین آمریكای لاتین، در سه ماهه دوم سال 2020 در مقایسه با مدت مشابه سال قبل، روزانه دو برابر، اقلام فروخته و پلتفرم تجارت الکترونیکی آفریقا Jumia از جهش 50درصدی معاملات، طی شش ماه اول سال 2020 خبر داده است.
سهم فروش خرده‌فروشی آنلاین چین، بین آگوست 2019 و آگوست 2020 از 19.4درصد به 24.6درصد و در قزاقستان، از 5درصد در سال 2019 به 9.4درصد در سال 2020 افزایش یافته است. در تایلند، طی مارس 2020، بارگیری برنامه‌های خرید فقط در یک هفته به میزان 60درصد افزایش یافت. طبق این گزارش، روند جذب تجارت الكترونیکي كه در سال 2020 مشاهده شده احتمالا در دوران پساکرونا نيز پایدار خواهد بود.
با این حال، بسیاری از کشورهای کمتر توسعه‌یافته جهان، به دلیل موانع مداوم، مصرف‌کنندگان و مشاغل از فرصت‌های تجارت الکترونیکی ناشی از همه‌گیری استفاده نکرده‌اند. این خدمات شامل خدمات پهن‌باند پرهزینه، وابستگی بیش از حد به پول نقد، عدم اعتماد مصرف‌کنندگان، مهارت‌های دیجیتالی ضعیف در میان مردم و توجه محدود دولت‌ها به تجارت الکترونیکی است.
کشورهایی که از پتانسیل تجارت الکترونیکی استفاده می‌کنند، در شرایط بهتری قرار می‌گیرند تا از بازارهای جهانی کالا و خدمات در این اقتصاد دیجیتالی بهره‌مند شوند، در حالی که کشورهایی که موفق به انجام این کار نمی‌شوند حتی بیشتر عقب می‌مانند. بر اساس این گزارش، یكی از چالش‌ها این است كه کرونا بیشتر به نفع سیستم‌‌هاي عامل دیجیتال برجسته جهان بوده است!
بسیاری از راه‌حل‌های مورداستفاده تجارت الکترونیکی، دورکاری و رایانش ابری توسط شرکت‌های بزرگ نسبتا محدود ارايه می‌شود که عمدتا در چین و ایالات متحده مستقر هستند. بازیگران کوچک‌تر ممکن است جایگاه عمیق‌تری پیدا کرده باشند اما حضور آنها در بازار هنوز تحت‌تاثیر غول‌های دیجیتال است که می‌تواند نقش غالب آنها را در طول همه‌گیری حفظ کند. خطر این است که شکاف‌های عظیم دیجیتالی که قبلا بین کشورها و درون آنها وجود داشته، در پی شیوع کووید 19، همه‌گیرتر خواهد شد. بر این اساس، نتیجه، حتی نابرابری‌های عمیق‌تری است که پیشروی به سوی اهداف توسعه پایدار سازمان ملل متحد را از بین می‌برد.
اکثر دولت‌ها پاسخ کوتاه‌مدت به بیماری همه‌گیر را اولویت خود قرار داده‌اند اما برخی از آنها همچنین به بررسی الزامات استراتژیک بلندمدت برای پساکرونا پرداخته‌اند. چندین دولت در کشورهای در حال توسعه برای محافظت از مشاغل و درآمد شخصی وارد عمل شده‌اند. به عنوان مثال در آمریکای لاتین و کارائیب، دولت کاستاریکا، بستری را برای مشاغل غیرحضوری، آنلاین و یک برنامه تلفن هوشمند و سرویس پیام کوتاه برای تسهیل تجارت بین تولیدکنندگان محصولات کشاورزی، گوشتی و ماهی آغاز کرد.
در آفریقا، سنگال، یک کارزار اطلاعاتی، آموزشی و آگاهی راجع به مزایای تجارت الکترونیکی در بین تمام اقشار مردم برگزار کرد و در آسیا نیز اندونزی یک برنامه ظرفیت‌سازی را برای تسریع دیجیتال‌سازی در میان شرکت‌های خرد، کوچک و متوسط آغاز كرد.
- از تجارت الکترونیکی فراگیر تا کارآفرینی دیجیتال
گزارش جدید کرونا و تجارت الکترونیکي، اقداماتی را نشان می‌دهد که باید توسط سه گروه ذی‌نفع انجام شود تا مزایای بیشتری از تجارت الکترونیکی حاصل شود:
– دولت‌ها باید آمادگی دیجیتال‌سازی ملی را در اولویت قرار دهند تا مشاغل محلی بیشتری بتوانند تولیدکننده اقتصاد دیجیتال شوند نه فقط مصرف‌کنندگان. براساس این گزارش، ایجاد یک اکوسیستم تجارت الکترونیکی، مستلزم تغییر در سیاست‌های عمومی و شیوه‌های تجاری برای بهبود زیرساخت‌های دیجیتال و تجارت، تسهیل پرداخت‌های دیجیتالی و ایجاد چارچوب‌های قانونی و نظارتی مناسب برای معاملات و امنیت آنلاین است. این رویکرد باید جامع‌نگر باشد و سیاست‌ها نباید در خلأ شکل بگیرند.
– برای کسب ارزش از تجارت دیجیتال، کارآفرینی دیجیتال باید کانون اصلی قرار گیرد. این امر، مستلزم دیجیتالی شدن سریع‌تر برای مشاغل کوچک‌تر و توجه بیشتر به کارآفرینی دیجیتال، از جمله بازپرداخت (اقساط وام) به ویژه در بین زنان است. طبق این گزارش، كشورها همچنین به توانایی‌های بهتری برای ضبط و مهار داده‌ها و چارچوب‌های نظارتی قوی‌تر برای ایجاد ارزش در اقتصاد دیجیتال نیاز دارند.
– جامعه جهانی باید راه‌های جدید، جسورانه و هوشمندانه برای کار با دولت‌ها و بخش خصوصی برای استفاده از این فرصت‌ها پیدا کند. رييس مجمع عمومی سازمان ملل متحد می‌گوید: شکاف دیجیتالی که مدت‌ها قبل از کووید 19، واقعی بود، چالشی است که با تلاش جمعی و پشتیبانی بین‌المللی، قابل رفع است. تجارت الکترونیکی پتانسیل بسیار زیادی را در توسعه پایدار ایجاد می‌کند بنابراین باید تلاش شود تا این ابزار به سرعت در حال ظهور باشد.
رييس مجمع عمومی سازمان ملل متحد برای پشتیبانی از این امر در سطح سازمان ملل، به نشست موضوعی یک‌روزه در سطح سران، راجع‌به همکاری و اتصال دیجیتال در 27 آوریل 2021 اشاره کرد. این نشست، بستری را برای اظهارات سیاسی سطح بالا درخصوص قصد، پشتیبانی و مبادلات صریح بین نهادهای سازمان ملل، رهبران فناوری، اعضای سازنده و ذی‌نفعان فراهم کرد تا جنبش لازم را ایجاد کرده و جامعه بین‌المللی را برای تقویت ابتکارات و مشارکت‌های چندطرفه موجود و نیز حمایت از آنها و ایجاد مشارکت‌های اضافی برای تسریع در اجرای برنامه‌ها تحریک كند.
- ترسیم آینده تجارت الکترونیکي
گفت‌وگو و همکاری بهتر برای شناسایی مسیرهای جدید اقتصاد دیجیتال موردنیاز است. ابتکار تجارت الکترونیکي برای همه، تحت هدایت آنکتاد (کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل) که در حال حاضر توسط هلند، آلمان و استونی تامین می‌شود، یکی از بسترهای لازم برای انجام این کار است. در طول چهار سال گذشته، این طرح به عنوان یک مرکز کمک جهانی برای کشورهای در حال توسعه به منظور پر کردن شکاف دانش در مورد اطلاعات، منابع تجارت الکترونیکي و همکاری بین شرکای خود بوده است.
از زمان شیوع بیماری همه‌گیر، بیش از 30 نهاد تجارت الکترونیکي برای همه شرکا با یکدیگر همکاری کرده‌اند تا آگاهی از فرصت‌های تجارت الکترونیکي و شناخت خطرات ناشی از بحران را افزایش دهند. آنها همچنین روش‌هایی را شناسایی کرده‌اند که از طریق آنها مشاغل کشورهای در حال توسعه و حداقل توسعه‌یافته می‌توانند بر چالش‌ها غلبه کنند. این امر در پاییز 2020 راه‌اندازی شد و گزارش جدید کووید 19 و تجارت الکترونیکي، آخرین تلاش‌های مشترک ابتکار عمل برای ایجاد یک آینده دیجیتالی پایدار است.
