ICT ایرانی در هفته‌ای كه گذشت

ارتباطات تهران، آماده رویارویی با زلزله است؟

• 09 دی 1396 07:7 ق.ظ
• پريسا خسروداد

از جمله رویدادهای هفته گذشته كه باعث بروز وحشت و اضطراب در میان شهروندان پایتخت‌نشین شد و بازتاب آن در زندگی روزمره مردم همچنان ادامه دارد، زلزله 5.2 ریشتری ماهدشت بود. بر اثر این زمین‌لرزه، تهران و البرز و سایر استان‌های مجاور لرزیدند و هزاران تهرانی نیمه‌شب خانه‌های خود را ترك كردند و در پی یافتن مكانی امن به دل خیابان‌ها زدند. موبایل‌ها دایم زنگ می‌خورد و در پی یافتن اطلاعاتی تازه از آخرین وضعیت زمین‌لرزه، همهمه‌ای در فضای مجازی بر پا شده بود؛ نه كسی به فكر این بود كه در حال حاضر نرخ دلار افزایش داشته یا كاهش و نه كسی در این خیال بود كه كه آیا فلان سهام را در بازار بورس بخرد یا بفروشد؟ همه به یك موضوع مشترك فكر می‌كردند؛ آیا كسی خبر جدیدی در مورد آخرین وضعیت زلزله به آنها خواهد داد؟ آیا پدر، مادر، فرزند یا سایر عزیزانشان به تماس تلفنی آنها پاسخ خواهند گفت؟

زلزله 29 آذر 96، گرچه متاسفانه كشته داشت و آسیب‌دیدگانی بر جای گذاشت، اما باعث طرح شدن پرسش‌های جدیدی در صورت وقوع این بحران شد. پیش از این، همگان به قطع شدن برق و آب و گاز فكر كرده بودند، اما كمتر كسی به نقش ارتباطات و به‌ویژه موبایل و اینترنت پس از وقوع این بحران پی برده بود. ارتباطاتی كه چنانچه بستر آن پس از وقوع زلزله احتمالی تهران آسیب ببیند، خود می‌تواند به بحرانی دیگر تبدیل شود. امدادرسانی‌ها، اطلاع از وضعیت سایر اعضای خانواده، یافتن مراكز درمانی، توزیع آب و غذا، وضعیت جوی، آگاهی از چگونگی برخورد با حوادث و بیماری‌های احتمالی پس از وقوع زلزله (تاكید می‌كنیم) فرضی، همه و همه می‌تواند بر پایه ارتباطات باشد. اما واقعا پایتخت و در ابعاد كلان‌تر كشور، چقدر در حوزه ارتباطات آماده مقابله با بحران‌های طبیعی مانند زلزله است. زلزله خبر نمی‌كند، اما می‌دانیم كه موبایل و اینترنت ما را خبردار می‌كند! با این رویكرد به تحلیل و ارزیابی اهم اخبار ICT ایرانی می‌پردازیم.

بحران اختلال تلفن همراه بعد از زلزله

هفته گذشته رمضانعلی سبحانی‌فر، رییس کمیته ارتباطات مجلس اظهار كرد: سیستم مخابراتی کشور امکان فراهم‌آوری زیرساخت‌ها و ظرفیت چندبرابری در ترافیک تلفن‌های همراه را دارد. اما چون زلزله قابل پیش‌بینی نیست، انجام این کارها هزینه‌بر است. وی گفت: اختلال تلفن همراه در بحران‌هایی مانند زلزله می‌تواند بحران دیگری را ایجاد کند. به‌نظر می‌رسد در ساعات اولیه وقوع زلزله، نیمی ‌از کشور برای برقراری ارتباط فعال می‌شوند و این ارتباطات در نقطه‌ای که زلزله رخ داده متمرکز می‌شود. وی تصریح کرد: علاوه بر مردم، دستگاه‌ها و مسوولان هم برای نحوه امدادرسانی و کمک به‌ناچار از خطوط تلفن همراه استفاده می‌کنند و همین مساله حجم ترافیک سنگینی را ایجاد می‌کند. گفتنی است توصیه می‌شود، مردم در هنگام وقوع زلزله و پس از آن مكالمات خود را كوتاه و به‌حداقل برسانند تا شبكه با ترافیك كمتری مواجه شود.

افزایش ریسك خرید بیت‌كوین

افزایش 16 برابری نرخ بیت‌كوین به‌عنوان ارز دیجیتال و رسیدن به ارزش 20 هزار دلار و پس از آن سقوط ناگهانی 8 هزار دلاری‌اش، به‌شدت ایرانی‌ها را وسوسه كرده است كه آیا روی این قضیه سرمایه‌گذاری كنند یا خیر؟ این در حالی است كه موجی از اظهارات و توصیه‌های مقامات رسمی ‌بانك مركزی و كارشناسان اقتصادی وجود دارد كه در حال القای این تصور است كه بیت‌كوین كالای مناسبی برای سرمایه‌گذاری توسط ایرانی‌ها نیست و نباید صعود و رشد قیمت آن باعث ایجاد انگیزه برای خرید آن شود.

اما در هفته گذشته، رویدادهای جدیدی در خصوص بیت‌كوین به‌وقوع پیوست كه نه جهانی، بلكه داخلی بود. در این راستا شاپور محمدی، رییس سازمان بورس و اوراق بهادار اظهار كرد: خرید و فروش بیت‌کوین در کارگزاری‌ها تخلف است. این در حالی است كه برخی از صرافی‌های ایران به‌طور رسمی ‌و قانونی در تهران به خرید و فروش بیت‌كوین می‌پردازند و در نمایشگر دیجیتال آنها، در كنار نرخ دلار و یورو و طلا و سكه، قیمت بیت‌كوین نیز به‌چشم می‌خورد. اما در میان تمام آرایی كه تاكنون توسط فعالان دولتی و خصوصی در زمینه نخریدن بیت‌كوین اظهار شده و تمامی آنها به‌دقت توسط خبرنگار عصر ارتباط مورد رصد قرار گرفته است، اظهارات حسین صمصامی، سرپرست اسبق وزارت اقتصاد از جنس دیگری است و قابل تامل است. وی در توجیه دلایلی كه مبنی بر نخریدن بیت‌كوین است، بر این نكته اشاره دارد كه اگر بیت‌کوین به وسیله‌ای برای دور زدن تحریم‌ها تبدیل شود، شک نکنید که آمریکایی‌ها در مقابل آن خواهند ایستاد. به گفته وی، سقوط بیت‌کوین نشان داد که این پول دیجیتال نمی‌تواند مبنایی برای پول رسمی باشد و مشخص نیست که چگونه برخی کشورها مبادله آن را قانونی اعلام کرده‌اند.

بر اساس این گزارش، تحریم بیت‌كوین، قضیه‌ای جدی است كه چنانچه توسط قدرت‌های جهانی علیه ایران اعمال شود، خریداران ایرانی بیت‌كوین را دچار مشكلات عدیده‌ای برای فروش این نوع ارز مواجه می‌كند. این در حالی است كه در واقعیت، ممنوعیت‌های داخلی برای بیت‌كوین نمی‌تواند آنچنان بازدارنده باشد، زیرا راه‌های دورزدن برای آنها همواره موجود است.

رازهای بورسی شدن دو اپراتور

در ایران سه اپراتور تلفن همراه با برندهای معروف در حال فعالیت هستند كه عرضه سهام آنها در بورس با رمز و رازهای فراوانی همراه است. یكی از آنها قرار نبوده، وارد بازار بورس اوراق بهادار شود، اما می‌خواهد نسبت به این امر مبادرت ورزد. دیگری نیز مطابق آرای مجلس باید بورسی شود، اما بنا به دلایلی مقاومت می‌كند و از این امر اجتناب می‌ورزد. در همین راستا، هفته گذشته رایتل اعلام كرد كه در حال انجام فرایندهای اخذ مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادار برای عرضه بخشی از سهام خود در بازار سرمایه کشور در سال 96 است. رایتل در حالی در تدارك عرضه سهام خود است كه پیش از این گمانه‌زنی‌هایی در خصوص حضور سرمایه‌گذاری خارجی در این اپراتور شده بود.

اما در سوی دیگر پرده‌های جدیدی از تاخیر 13 ساله ایرانسل در جهت ارایه سهامش در بورس رونمایی شد. این اپراتور كه پیش از این مقرر شده بود، بخشی از سهام خود را طی مهلتی 36 ماهه به بورس عرضه كند، در حالی از این امر سر باز می‌زند كه هفته گذشته ادعا شد اسنادی كه مربوط به بورسی شدن ایرانسل بوده، ناپدید شده است. این اسناد شامل اوراق تعهدآوری برای ایرانسل بوده كه دستگاه‌های نظارتی را قادر می‌ساخت با استناد به آنها اپراتور مذكور را نسبت به فراهم‌سازی نكردن سهام خود در بورس محكوم کنند. اما به شكل عجیبی، تمامی این اوراق‌ از داخل زونكن‌های مربوطه برداشته شده است. البته صرفا ناپدیدشدن اسناد نمی‌تواند مانعی برای عرضه نكردن سهام این اپراتور در بورس باشد، اما می‌تواند پوششی برای انجام برخی اقدامات دیگر باشد. ایرانسل هفته گذشته از منظر دیگری نیز خبرساز شد و آن انتقاد وزیر ارتباطات از ماجرای چندی پیش لورفتن اطلاعات مشتركان این اپراتور بود. بر این اساس، تیرماه 95 بود كه ادعا شد اطلاعات برخی از مشتركان یكی از تلفن‌های همراه لو‌رفته و در حال انتشار است. گرچه ایرانسل هیچ‌گاه رسما زیربار این قضیه نرفت، اما گمانه‌زنی‌ها بیش از هر چیز، ظن لورفتن اطلاعات را به سمت این اپراتور می‌برد.

از كرمان تا شمال برای سرقت میلیاردی

هفته گذشته، دادستان كرمان از دستگیری اعضای باند تبهكارانه‌ای خبر داد كه طی عملیاتی گسترده و در عین حال حساب‌شده، قصد داشتند از حساب مشتریان یكی از بانك‌های دولتی كشور، میلیاردها تومان برداشت و به حساب خود واریز كنند.

طبق آنچه توسط دادستانی كل كشور اعلام شده است، نقشه شوم اعضای باند مذكور از این قرار بوده كه این افراد با ثبت و تاسیس شرکتی با پوشش بازرگانی در كرمان در مرحله اول موفق می‌شوند هزاران میلیارد ریال از سپرده‌های متمرکز یکی از بانک‌های دولتی را طی عملیاتی فنی و پیچیده از حساب متمرکز مرکزی خارج كنند. سپس وجوه سرقتی را طی عملیات محرمانه دیگری و با هدف رد گم کردن از طریق شعبه‌ای واقع در یکی از شهرهای شمالی کشور به بانک سومی در استان کرمان منتقل می‌كنند تا بتوانند در مرحله نهایی، وجوه مربوطه را به حساب‌های شخصی خود كه به آن شرکت پوششی و سایر حساب‌های دیگر متصل بود، منتقل و در نهایت برداشت كنند كه در این مرحله ناكام می‌مانند و دستگیر می‌شوند. نكته جالب توجه این است كه در مراحل شناسایی و دستگیری متهمان از آغاز این عملیات تا پایان آن، ماموران اطلاعاتی در هفت استان كشور دخالت داشتند و تا كنون 13 نفر از اعضای این باند دستگیر شده‌اند.

بر اساس این گزارش، گرچه این عملیات زیرزمینی مشابه ماجراهای فیلم‌های پلیسی از نوع ‌هالیوودی است، اما در پس آن سناریوهای قابل تاملی نهفته است؛ از جمله اینكه عواملی كه باعث نفوذ این هكرها به حساب‌های مشتریان این بانك دولتی شده بر چه مواردی استوار بوده است؟ چنانچه انسانی بوده باشد، به این معنی است كه در لایه پرسنلی این بانك از طیف مدیران گرفته تا جزءترین كارمندان، افرادی وجود داشته‌اند كه زمینه را برای نفوذ اعضای باند فراهم كرده‌اند كه این قضیه قطعا قابل چشم‌پوشی نیست. اما سناریوی دیگر كه به‌نوعی خطر آن بیشتر از اولی است، بر این پایه است كه ناامنی و وجود حفره در سیستم امنیتی بانك، نفوذ این افراد را فراهم كرده است كه در چنین وضعیتی واقعا مجازات تامین‌كنندگان سیستم امنیت بانكی بابت به خطرافتادن سرمایه مشتریان چه می‌تواند باشد؟