در مرکز ثبت دامنه‌های ملی IR. چه می‌گذرد؟

• 14 اسفند 1395 07:6 ق.ظ
• مجتبی فرزانه

دو هفته قبل در گزارشی به معضل نه‌چندان جدید اما مهم در زمینه احتکار نام دامنه‌های ملی .IR پرداختیم. در بخشی از آن گزارش به فعالیت دومینرها اشاره کردیم که چطور این افراد با حدس و گمانه‌زنی به ثبت نامحدود دامنه‌های ملی و احتکار آنها مي‌پردازند و در فرصتی عالی دامنه‌ها را به چند صد و حتی چند هزار برابر قیمت قانونی (15 هزار تومانی) می‌فروشند. همچنین اشاره کردیم که متاسفانه مرکز ملی ثبت دامنه‌های ملی و کشوری ir. در اقدامی خواسته یا ناخواسته با ارایه مستمر فهرستی از دامنه‌های آزاد شده، به‌نوعی به دلالی دامنه دومینرها کمک می‌کند.

درج این گزارش با بازتاب‌های متعددی همراه شد و متعاقب آن علاوه بر دریافت تشکر، انتقادهايی نیز مشخصا متوجه مرکز ملی ثبت دامنه‌های ملی (ایرنیک) وارد شد که ما را بر آن داشت تا در گزارش حاضر به برررسی عملکرد این مرکز مهم اما بسیار کم‌خبر بپردازیم.

نقض حریم خصوصی افراد دارندگان دامنه ir

یکی از نخستین و بیشترین مواردی که از سوی صاحبان نام‌های دامنه ‌.IR مورد گله و شکایت بود، مساله حفاظت از حریم خصوصی و اطلاعات مشترکان ایرنیک است. اگر با پروسه ثبت دامنه ir آشنا باشید می‌دانید که برای ثبت آن نیاز به شناسه irnic مرکز ثبت دامنه‌های کشوری دارید.

برای این منظور باید به سایت این مرکز به نشانی nic.ir مراجعه کنيد و پس از تکمیل فرم ثبت‌نام و سپس تایید آن از سوی این مرکز، این شناسه به شما تعلق می‌گیرد. برای ثبت‌نام نیز باید اطلاعاتي از جمله نام، شماره تلفن، آدرس، ایمیل و کد پستی را ارسال کنيد و سپس قبول توافق‌نامه این مرکز  و تمام.

تا اینجای کار مساله‌ای نیست، اما مشکل اصلی از جای دیگری آغاز می‌شود. اگر تا به‌ حال دامنه‌ای ثبت کرده‌اید، احتمالا می‌دانید که دامنه‌ها دارای شناسنامه‌ای هستند که حاوی اطلاعاتی در مورد دامنه و مالک آن است؛ اطلاعاتی از جمله تاریخ ثبت و انقضای آن، دوره ثبت آن، رابط‌های فنی (در مورد دامنه‌های‌ir) و همین‌طور تمامی اطلاعات شخصی و تماس با مالک.

مشکل اینجاست که اطلاعات شخصی و محرمانه‌ای که مردم در اختیار ایرنیک می‌گذارند، به‌سهولت روی اینترنت منتشر و در دسترس همگان قرار می‌گیرد. به این ترتیب اگر کسی whois دامنه شما را بگیرد، به‌راحتی می‌تواند به تمامی اطلاعات شخصی، آدرس و همین‌طور اطلاعات تماستان دسترسی پیدا کرده و از آنها باخبر شود.

به همین دليل بسیار پیش آمده است که مالکان دامنه‌ها با تماس‌های فراوان منبی بر فروشی بودن دامنه‌شان روبه‌رو شده‌اند. مطمئنا اگر دامنه‌ای قابل فروش باشد یا مالک آن قصد فروش را داشته باشد، آن را اعلام خواهد کرد و نیازی به دسترسی و تماس‌های مکرر افراد نیست.

حراج اطلاعات خصوصی روی سایت ایرنیک مشکلات دیگری را نیز می‌تواند ایجاد کند، از جمله چنانچه سایتی خبری باشد و خبری از تخلف شخص یا شرکتی منتشر شده باشد، امکان ایجاد مزاحمت‌ و تهدیدهای تلفنی، ایمیلی و حتی حضوری نیز فراهم هست.

درحالی‌که موضوع اینجاست که شما اطلاعات خصوصی خود را طی توافقنامه‌ای با ایرنیک صرفا و انحصارا در اختیار این مرکز گذاشته‌اید نه برای دسترسی عمومی و گاه غیرقانونی سایرین.

به هر ترتیب آنچه روشن و مسلم است، این اطلاعات محرمانه محسوب شده و بایستی از آنها محافظت شود و نزد این مرکز بماند.

این در حالی است که اصولا در تمام سایت‌ها و در صورت لزوم، بخش ارتباط با ما وجود دارد که در آن اطلاعات مورد نظر قرار می‌گیرد. اما با وجود روش حفظ حریم خصوصی ایرنیک، از نام و نام خانوادگی گرفته تا شماره تلفن‌های ثابت، سیار، ایمیل و حتی آدرس منزل و محل کار مالکان دامنه‌های .IR در فضای وب رها و در دسترس همگان است.

شايان ذکر است که موضوع حفظ اطلاعات مشترکان، در خصوص اپراتورهای موبایل یکی از حساسیت‌های بالا محسوب شده و درز اطلاعات مشترکان ایرانسل بارها خبرساز شد.

مشکلات تایید مدارک ارسال‌شده

مساله دیگر اما مربوط به تایید مدارک ارسال‌شده اشخاص حقوقی در سایت این مرکز است. اگر ثبت‌کننده دامنه هویتی حقوقی داشته باشد و مثلا شرکت، موسسه، نهاد غیر دولتی یا مرکز آموزشی پژوهشی باشند، باید مدارک خود را به این مرکز ارسال کنند تا صلاحیت و قانونی بودن خود و فعالیت‌شان بررسی و پس از آن تایید شود تا مجاز به ثبت دامنه باشند.

اما در برخی موارد مشاهده شده است که کاربران به‌‌رغم آنکه تمامی مدارک لازم را تهیه و به‌درستی ارسال کرده‌اند، باز هم پیغام ناقص بودن مدارک را دریافت می‌کنند که در پیغام ارایه‌شده نیز اشاره‌ای به نقص مذکور نمی‌شود. در پیگیری‌های بعدی نیز هیچ نتیجه‌ای حاصل نمی‌شود، حتی در مواردی پس از ارسال دوباره مدارک نیز بازهم پیغام خطا دریافت می‌شود.

پاسخگویی در ساعات محدود

مورد دیگر به ساعات پاسخگویی محدود این مرکز باز می‌گردد. اگر شما به هر صورت مشکلی در سایت داشته باشید. براي مثال بخواهید در مورد تایید مدارک شرکت خود پیگیری کنید، یا باید از طریق ایمیل اقدام به تماس کنید که این‌کار فقط بین ساعات 14:00 تا 15:00 امکان‌پذیر است یا اگر مایل به تماس با این مرکز باشید تنها مجاز به تماس بین ساعات 9:00 تا 12:00  هستید و پس از ساعت 13:30 تا 16:00 نیز امکان تماس تلفنی دارید. با وجود این محدودیت زمانی برای مرکزی با این جایگاه و اهمیت، اما مواردی گزارش می‌شود که پس از انتظارهای طولانی اپراتوری پاسخگو نبوده و تماس‌ها قطع می‌شود.

ممنوعیت‌های نانوشته در ثبت دامنه‌ها

اگر قصد ثبت دامنه با کلیدواژه «بانک» را داشته باشید به طور حتم نمی‌توانید چنین کاری کنید؛ چرا که ثبت دامنه با این کلیدواژه ممنوع است. ظاهرا این خواست بانک مرکزی بوده است. دلیل آن هم سوءاستفاده‌های احتمالی عنوان شده است. نکته جالب اینجاست که اگر جست‌وجویی در اینترنت انجام دهید اتفاقا هستند سایت‌هایی که از کلمه Bank در نام دامنه خود بهره‌گرفته‌اند. سوالی که مطرح است این است که چه‌طور این سایت‌ها اقدام به ثبت کرده‌اند؟ اگر فعالیت آنها قانونی است و از راه قانونی اقدام کرده‌اند بایستی راه قانونی آن به همه اعلام شود تا همه بتوانند اقدام به این‌کار کنند و اگر ممنوعیتی است بایستی شامل آنها نیز بشود.

کمک به دلالان و محتکران دامنه

موضوع دیگر در خصوص نحوه عملکرد ایرنیک به اقدام سایت این مرکز در انتشار دامنه‌های آزاد شده است. در سایت ایرنیک صفحه‌ای وجود دارد با عنوان «دامنه‌های آزاد شده» که به طور مرتب به‌روز می‌شود و حاوی لیستی از دامنه‌های در شرف آزاد شدن است. اگر این فهرست از سوی سایتی دیگر منتشر می‌شد اشکال نداشت ولی وقتی از سوی مرکز رسمی ثبت دامنه‌های فارسی ارایه می‌شود، تامل‌برانگیز است؛ چراکه هر دلال دومینی می‌تواند با مراجعه به این صفحه از آخرین دامنه‌های در شرف آزاد شدن باخبر شود و اقدام به ثبت و احتکار آن کند. اگرچه هدف از این اقدام روشن نیست اما به نظر می‌رسد نخستین کاربری این صفحه غربال و تسهیل کار دلال‌ها و محتکران نام دامنه .ir در کشور است.

فعالیت آزادانه دلال‌های دامنه .IR

در بخشی از «سیاست‌نامه حل اختلاف در زمینه ثبت‌نام دامنه» مرکز ثبت دامنه‌های کشوری (ایرنیک) و در بند ب بخش چهارم این سیاست‌نامه دلایل وجود سوء‌نیت در ثبت یا استفاده از نام دامنه را چنین ذکر کرده است: «1. شرایطی که دلالت کند بر اینکه دارنده، نام دامنه را عمدتا به‌منظور فروش، اجاره یا به هر نحو دیگر انتقال به مدعی، که مالک علامت‌ تجاری یا علامت خدمت است، یا به‌منظور فروش، اجاره یا به هر نحو دیگر انتقال به رقیب مدعی در ازای عوض ارزشمندی که افزون بر هزینه‌های متحمله برای ثبت امتیاز نام ‌دامنه است به‌ثبت رسانده یا آن را تحصیل کرده است و ...»

با این وجود اما شاهد ضمانت اجرایی و اقدامات بازدارنده‌ای که این مقررات را از حالت توصیه‌ای و تشریفاتی خارج کند نیستیم؛ چراکه در حال حاضر انبوهی از سایت‌ها در کشور به کار خرید و فروش غیرقانونی دامنه‌های .IR آن هم با نرخ‌های عجیب و غریب مشغول هستند.

در حال حاضر مرکز ثبت دامنه‌های کشوری زیر نظر پژوهشگاه دانش‌هاي بنيادي موسسه‌اي وابسته به وزارت علوم، تحقيقات، و فناوري است که در سال 1368 با نام «مرکز تحقيقات فيزيک نظري و رياضيات» تأسيس شد.

در نهایت اینکه چنانچه مرکز ثبت دامنه کشوری پاسخی به ابهامات مذکور نداشت، از نهاد بالاتر یعنی پژوهشگاه دانش‌هاي بنيادي وزارت علوم، انتظار پاسخ و ارایه گزارشی از عملکرد ایرنیک داریم.