در صورت فقدان نظارت

ورود بیت کوین خسارت سنگین وارد می‌کند

• 11 دی 1395 07:4 ق.ظ

غلامحسن تقی نتاج، دانشیار رشته حسابداری است و البته از مدیران با سابقه و موفق حوزه بانکداری کشور محسوب می­شود. وی در سال 1383 در بانک قوامین مامور ساماندهی صندوق­های قرض‌الحسنه بود، اما از سال 1386 به صندوق انصار پیوست و توانست این صندوق را به بانک تبدیل کند. این مدیر با سابقه بانکی مدتی نیز مدیرعامل موسسه مالی واعتباری مهر بود و توانست این موسسه را نیز به بانک مهر اقتصاد تبدیل کند.

تقی نتاج از اواسط سال گذشته با حکم سردار اشتری، فرمانده نیروی انتظامی کشور به سمت مدیرعاملی بانک قوامین منصوب شد و در حال حاضر مشغول فعالیت در این بانک است. برای کسب اطلاع دقیق­تر از وضعیت بانکداری الکترونیکي در کشور و نیز جهت اطلاع از خدمات بانکداری الکترونیکي این بانک پای صحبت­های این مدیر باسابقه حوزه بانکداری کشور نشستیم که مشروح مصاحبه خبرنگار عصر ارتباط با وی در پی می­آید.

 

-         شما در بانک قوامین چه کارهایی برای توسعه بانکداری الکترونیکي تاکنون انجام داده و در یکی دو سال اخیر چه پیشرفت­هایی در این زمینه داشته­اید؟ آیا برنامه­ای برای استفاده از فناوری­های جدید دارید؟

یکی از موضوعات اصلی در بانک­ها استفاده از سامانه جامع بانکداری روزآمد و کارآمد است، موضوعی که به هر دلیل در موسسات پولی و بانکی رفتار­های متفاوتی در مورد آن شده است.

 بعضی از بانک‌ها از سامانه جامع بانکداری داخلی استفاده کرده­اند که به دلیل پایین بودن سطح فعلی دانش آی­تی در حوزه بانکی، فضایی فراهم نشد که موسسات پولی و بانکی ما بتوانند با انسجام در این حوزه حضور یابند و هر بانکی بدون توجه به دیگر بانک­ها کار خود را انجام داد.

ناگفته نماند که در مراجع صدور مجوز انواع موسسات پولی و بانکی نیز  تا قبل از سال 83 یک از هم‌گسیختگی وجود داشت. اگر انسجام فعلی ما آن زمان وجود ­داشت و مثل امروز فعالیت­هایمان ذیل بانک مرکزی ­بود مسلما دیگر نیاز نبود سامانه­های جامع بانکداری مختلف و استراتژی های مختلف را در این حوزه داشته و با آنها مواجه باشیم.

در آن زمان  برخی از بانک­ها از سامانه جامع بانکداری داخلی استفاده کردند که البته به دلیل سطح پایین تکنولوژی و دانش داخلی در مقایسه با سامانه جامع بانکداری بین‌المللی فاصله قابل توجهی وجود داشت. ضمن اینکه این سیستم داخلی پاسخگوی بانکداری بدون ربا نیز نبود و با آن چیزی که در قانون بانکداری بدون ربا آمده نیز مطابقت نداشت.

برخی از بانک­ها اما به سمت استفاده از سامانه­های جامع بانکداری خارجی رفتند که آنها هم عمدتا دستاورد مطلوبی نداشتند، چرا که سامانه بانکداری خارجی نیز مشکلات خاص خود را داشت.

توجه داشته باشید که ما برای انجام عملیات بانکی خود نیازمند سامانه جامع بانکداری منطبق با قانون عملیاتی بدون ربا به عنوان یکی از شکل­های بانکداری اسلامی بودیم.  ضمنا بانکداری اسلامی ایرانی با بانکداری اسلامی سایر کشورهای اسلامی نیز تفاوت­هایی داشت که می­بایست الزامات آن رعایت شود.

بنابراین لازم بود که ما یک سامانه جامع بانکداری اسلامی در کشور طراحی کرده و مستقر کنیم، اما به دلیل نبود تشکل­ها و عدم انسجام­ در سال­های قبل این زیرسازی­ها صورت نگرفت.

 بعد از تصویب قانون تنظیم بازار غیرمتشکل  پولی که در سال 83 مصوب شد و بانک مرکزی زحمات بسیاری برای آن کشید، بانک­ها و موسساتی که قبل از این به اسم صندوق قرض‌الحسنه و موسسات اعتباری شکل گرفته بودند خود را با بانک مرکزی منطبق کردند.

بانک مرکزی همچنین از طرف معاونت فناوری خود فضایی را به وجود آورد تا بانک‌ها با وجود استفاده از سامانه­های بانکداری  بتوانند در نرم‌افزارهای کاربردی خود یک همراهی و هم­شکلی پیدا کنند.

با محوریت نظارتی بانک مرکزی همچنین اصلاحات اساسی در زمینه رفتارهای از هم‌گسیخته نیز صورت گرفته که جای تقدیر دارد.

در این ماجرا بانک قوامین یکی از مجموعه­هایی بود که شیوه استفاده از سامانه بانکداری خارجی را مد نظر قرار داد و در عین حال سامانه بانکداری آن مبتنی بر بانکداری اسلامی نیز بود که این یک وجه ممیزه و ویژگی مثبت بانک قوامین است.

وجود این سامانه بانکداری به ما کمک می­کند تا در تعامل با بانک­های بین‌المللی و نیز در ارتباط با اقتصاد بین‌الملل ایفای نقش کنیم.

به این ترتیب ما می­توانیم در اسرع وقت اقدامات مورد نظر بانکداری بین‌المللی را در بانک قوامین عملیاتی کنیم. بر همین اساس ما این نوید را به فعالان اقتصادی می­دهیم که در برقراری ارتباطات پولی و بانکی بین­المللی، بانک قوامین یکی از بانک­هایی است که می‌توانند مورد توجه قرار دهند.           

البته در زمینه سوییفت چون هنوز مجوز ارزی را دریافت نکرده­ایم،  ورود نکردیم اما به محض اینکه مجوزها را دریافت کنیم این ارتباط قابل برقراری است و البته کارهای مقدماتی آن هم صورت گرفته است.

 

-         شنيده می‌شود، بانك قوامين براي توسعه خدمات الكترونيكي دو شركت تاسيس كرده است، در مورد آنها توضيح مي‌دهيد؟

در حوزه خدمات بانکداری الکترونیکی مجموعه بانک قوامین دو شرکت را راه­اندازی کرده است. ما بنگاهداری انجام نمی­دهیم ولی به این که شرکت­ها و بنگاه­هایی در ارتباط با فعالیتخودمان داشته باشیم، اعتقاد داریم و سعی می­کنیم مجوزهای لازم را اخذ کرده و در این زمینه فعالیت کنیم.

 شرکت "سایان­کارت" یکی از دو شرکتی است که به کار گرفته­ایم­ و حدود 70 درصد آن را خریده­ایم،  این شرکت در حال حاضر در حوزه psp، پوزها و خدمات متعدد دیگر در حوزه کارت­های الکترونیکی فعال است.

در طول یک سال و نیم اخیر که من در مسوولیت هستم "سایان کارت" روز به روز سهم خود را در بازار افزایش داده است. این شرکت با توجه به تعداد تراکنش­های آن و توزیع حدود 100 هزار پوز سیری صعودی داشته و علاوه بر این، افزایش رضایتمندی را نیز در مشتریان ما به دنبال داشته است.

شرکت دیگر ما شرکت "تبدیل تراکنش ایرانیان" است که در حوزه نرم­افزارهای حوزه بانکداری فعالیت می­کند و ما امیدواریم سامانه بانکداری خود را با طراحی نرم­افزارهای بانکداری کارآتر کنیم.

توجه داشته باشید که به هر حال این فناوری­ها عمر محدودی دارند و عمر هر فناوری جدید حدود 3 تا 5 سال است. اگر از این فناوری­ها حداکثر بهره­برداری را انجام دهیم، سرمایه­گذاری در این زمینه­ها اقتصادی می­شود اما اگر به بهره­برداری نرسد، اقتصاد ملی زیان خواهد دید.

باتوجه به این که ما به فناوری­های جدید نرم­افزاری و سخت‌افزاری در حوزه بانکداری الکترونیکي دسترسی نداریم و مجبوریم آنها را از کشورهای خارجی خریده و وارد کنیم و با نظر به عمر کوتاه 3 تا 5 ساله این فناوری­ها با چالشی عمیق مواجه هستیم. پس ما می­بایست همگی دست به دست هم دهیم و تلاش کنیم تا زودتر این فناوری­ها را به بهره­برداری برسانیم.

اگر شما در مورد سرویس­های بانکداری الکترونیکي یک بررسی انجام دهید، می­بینید که تعداد کمی از این فناوری­های نوین استفاده می­کنند. بنابراین ضمن این که تمام بانک­های داخلی ازجمله بانک قوامین سرمایه‌گذاری‌های زیادی انجام داده­اند اما بهره­برداری توسط مشتریان و کارکنان از این فناوری­ها پایین است و هزینه­کردها را جواب نمی­دهد.

نتیجه این می­شود که بانک­ها این هزینه­ها را از تسهیلات­گیرندگان دریافت می­کنند و این به نفع اقتصاد ملی نیست. به این ترتیب هم تسهیلات­گیرندگان شکایت می­کنند که چرا نرخ تسهیلات آنها را پایین نمی­آورند و هم بانک­ها با این معضل رو­به­رو هستند که خدمات بانکداری الکترونیکي آنقدر در جامعه نفوذ پیدا نکرده است.

-یعنی بازمهندسی نظام پرداخت باید اتفاق بیفتد، نظام کارمزد محقق شود و هر کسی در این بین سهم خود را پرداخت کند. با این شرایط فعلی شما چالش اصلی را در چه می­بینید؟ چرا دو سال پیش که بانک مرکزی می­خواست بحث کارمزد را در بانکداری الکترونیکي جا بیندازد موفق به این کار نشد؟

این جا یک مقدار چسبندگی رفتار بانکی نیز مطرح است؛ به این معنی که جامعه به رفتار گذشته خود عادت کرده است و توقع دارد که سرویس­ها را رایگان دریافت کند. این در حالی است که در قانون بانکداری بدون ربا و در نظام بانکداری ایران هر کدام از بخش­ها یعنی بخش واسطه­گری وجوه و بخش خدمات متنوع بانکی جداگانه دیده شده­اند.

بنابراین هزینه­های هر یک از این بخش­ها باید توسط کسانی که از آنها استفاده می­کنند تامین شود. اگر تامین نشود چون بانک یک شرکت سهامی است به ناچار می­بایست با بالا بردن نرخ سود تسهیلات بانکی این هزینه­ها را پوشش دهد.

 

-به نظرتان مقصر این ماجرا نظام بانکی است یا شبکه بانکی، چون ارايه خدمات رایگان خدمات چیزی بود که خود بانک­ها آن را پایه­گذاری کردند.

به نظرم در این ماجرا همه اثرگذار بود­ه­اند و ما تلاش می­کنیم تا اثربخشی­مان را افزایش دهیم و ضریب نفوذ بانکداری الکترونیکي را در کشور بالا ببریم.

بانکداری الکترونیکي در کشور ما مثل یک هتل باکیفیت است که در کشور ایجاد شده اما مراجعه­کننده کمی دارد.

- بانک قوامین با محدودیت­هایی در ارایه خدمات بانکداری الکترونیکي رو­به­رو است، و مثلا در زمینه اینترنت‌بانک، ساتنا و پایا ندارید، دلیل آن چیست؟

این اپلیکیشن­هایی است که باید به مرور نوشته شود و همکاران ما دارند این کار را انجام می­دهند و مطمئن باشید که کمبودها به‌سرعت برطرف خواهند شد.

بانک­ها در زمینه­های مختلف نقطه ضعف و قوت دارند؛ در بعضی از زمینه­ها ما مشکل داریم و بقیه بهترند و در برخی زمینه­ها ما بهتر هستیم و بقیه بانک­ها ضعیف‌تر هستند.

-نقاط قوت بانک قوامین چه هستند؟

جامع بودن کار بانکی که بانک قوامین انجام می­دهد و متناسب بودن آن با بانکداری بین­المللی یکی از این نقاط قوت است. سرویس­هایی که در حوزه ‌جي‌بي بانک تهیه شده است یکی دیگر از این نقاط قوت است که البته روز به روز نیز افزایش پیدا می­کند.

ما در حال حاضر در حال سرمایه‌گذاری هستیم تا نیازهای مشتریان که شما هم اشاره کردید را پوشش دهیم و عقب­ماندگی موجود در زمینه دانش فناوری اطلاعات بانکی را هرچه سریع‌تر برطرف کنیم.

ضمنا کیفیت خدمات بانکداری الکترونیکي در سطح دنیا بسیار کارآمدتر از آن چیزی است که در ایران ارایه می­شود. اگر ما در زمینه دانش فناوری اطلاعات بانکی ضعف داشته باشیم بنابراین باید همیشه به بیرون وابسته باشیم و این برازنده کشور ما نیست که با این همه ظرفیت و توانمندی در این قسمت ضعف داشته باشد.

-در حال حاضر خیلی از بانک­ها به دنبال استفاده از سامانه جامع بانکداری خارجی رفته­اند و اكنون  به دليل نداشتن لايسنس نرم‌افزار هزینه­های آنها افزايش يافته است، آیا شما در سامانه جامع بانکداری خود لايسنس دارید؟

بله ما لايسنس را در اختیار داریم اما تاکید می­کنم که تسلط به سامانه جامع بانکداری فقط مربوط به در اختیار داشتن سورس نرم‌افزاري نیست. فضای بانکداری الکترونیکي بسیار گسترده است و احتیاج به دانش گسترده‌ای دارد.

ما باید دانش فنی خود را در زمینه ICTتقویت کنیم تا مشکلات این حوزه برطرف شود. برخی بانک­ها به دنبال ایجاد سامانه بانکداری الکترونیکي رفتند اما موفق نشدند و آنچه امروز وجود دارد نرم­افزارهای حسابداری است و این عقب‌ماندگی بانکی وجود دارد.

ضمنا با بررسی­هایی که ما انجام داده­ایم مشخص شده که هزینه­هایی که شرکت­های پیمانکار داخلي طلب می­کنند خیلی کمتر از هزینه­های پشتیبانی سامانه­های جامع بانکداری خارجی نیست و حتی چه بسا بیشتر هم هست و از سوی دیگر خدمات آنها هم همگام با پیشرفت­های بین­المللی نیست.

 

-مقصر این موضوع که ما دیر در قضیه بانکداری الکترونیکي ورود کرده­ایم و در نتیجه چندان موفق عمل نمی­کنیم، کیست؟

به نظر من مقصر خود متخصصان حوزه ICT هستند، ما نمی­توانیم سازمان­ها را مقصر بدانیم. این­ها بودند که باید می­رفتند در این دانش مسلط شده و آن را به ما منتقل می­کردند. مساله دیگر این است که ایرانی­های مسلط به حوزه ICT بانکی داریم ولی آنها در کشور نیستند و این خود مساله دیگری است.

متاسفانه برای سرمایه­های انسانی که ما در این زمینه داریم در کشور شرایط کار فراهم نیست؛ یکی از بزرگ‌ترین دلایل آن هم این است که ما حقوق و مزایای متناسب با تخصص آنها را نمی­توانیم پرداخت کنیم. ما به دلیل شرایط حاکم بر نظام حقوق و مزایا در کشور این الزام را ایجاد می­کنیم که تقریبا همه متخصصان در یک سازمان باید حقوق و مزایای مشابهی را دریافت کنند.

-در حوزه فناوری اطلاعات پول­های دیجیتال مثل بيت‌كوين در دنیا مورد توجه قرار گرفته­اند و به نوعی مرزهای ایران را هم درنوردیده و وارد کشور ما نیز شده­اند. در مورد این موضوع نظام بانکی باید چگونه عمل کند؟ آیا باید درها را ببندیم و خودمان را محصور کنیم و یا درها را باز کرده و با دنیا ارتباط داشته باشیم؟

در مورد بيت‌كوين اما حتی در خارج از کشور هم آنطور که باید و شاید مورد استفاده قرار نمی­گیرد و به دلیل فسادها و حفره­های امنیتی که ایجاد کرده، مقاومت­هایی در برابر آن صورت می­گیرد و مشکلاتی در اجرا دارد. اما حتی اگر بخواهیم با نادیده گرفتن همه این‌ها فضایی به وجود بیاوریم که بيت‌كوين در کشور ما عملیاتی شود واقعیت این است که ما و اقتصاد ما ظرفیت آن را نداریم و حتما خسارت­های سنگینی ایجاد می­شود.

البته نمی­شود به این موضوع بی­توجه هم بود؛ همین سامانه­های متعددی که در کشور ساخته شده و با مراقبت و امنیت به این موضوعات ورود می­کنند نیز هم‌اکنون مطرح هستند که می­بایست با هماهنگی وزارت ارتباطات، وزارت اقتصاد، وزارت اطلاعات و بانک مرکزی به طور مشترک، به این عرصه توجه شود.

-در خبرها آمده بود که قیمت تمام‌شده پول در بانک قوامین 4درصد کاهش یافته است. این چطور اتفاق افتاده و این موضوع به چه معنی است؟

 ما توانسته­ایم سپرده­های سنگین را با جذب سپرده­های کم‌هزینه­تر جدید تسویه کنیم یعنی هر قرارداد را موقع سررسید تمدید می­کنیم، اگر علاقه­مند باشند با آن نرخی که بانک مرکزی اعلام کرده این کار صورت می­گیرد. ممکن است صاحب حساب بگوید من سرمایه­ام را می­برم صندوق سرمایه­گذاری و سود بیشتری می­گیرم که ما باید پولش را به او بدهیم. ما سعی کردیم با سپرده­های با نرخ ارزان‌تر این کار را انجام دهیم که کار پرزحمتی هم هست.

طبیعتا اینکه مشتری پولش را ببرد برای ما مطلوب نیست اما امکان پرداخت سودهای 27 و 28 درصد هم دیگر وجود ندارد چراکه اقتصاد ما کشش یک چنین سودهایی را ندارد.

-شایعاتی در مورد مساعد نبودن وضع اقتصادی بانک قوامین مطرح می­شود. در این مورد وضعیت فعلی چگونه است؟

بانک قوامین در حال حاضر شرایط رو به بهبودی دارد و می­تواند کارش را انجام دهد. یکی از بحث­های مطرح بحث تقسیم سود است، ما برای اینکه افزایش سرمایه­مان طولانی شده است، اجازه تقسیم سود نداریم یعنی بورس اجازه نمی­دهد.

بحث دیگر که برای ما مقداری مشکل ایجاد کرد این بود که یکي از سهامداران عمده ما به مشکلات مالیاتی برخورد کرد و دارایی­های وی توقیف شد که یکی از این دارایی­ها سهام بانک قوامین بود. برای مرجع مالیاتی که فقط قصد فروش سهام را دارد، این سهام را به هر قیمتی که بشود می­فروشد، که این موضوع هم به ما لطمه زد. البته ما درحال حاضر کار خود را جلو می­بریم و مطمئنیم که کارمان روز­به­روز بهتر هم خواهد شد.

-آیا برنامه­ای برای افزایش دستگاه­های کارتخوان خود دارید و در این زمینه سرمایه­گذاری خواهید کرد؟

وقتی ما می­خواهیم تعداد پوزها را افزایش دهیم می­بایست شرکت سایان کارت افزایش سرمایه بدهد و برای افزایش سرمایه شرکای ما می­بایست موافقت کنند. ما در  اولین فاز سال گذشته سرمایه اين شركت را به 30 میلیارد تومان رساندیم و در فاز بعدی آن را به 50 میلیارد تومان می­رسانیم.

 در واقع هرچه افزایش سرمایه اتفاق بیفتد طبیعتا پوزهای بیشتری نیز خواهیم گرفت. البته ما فقط قصد نداریم که تعداد پذیرنده­ها را زیاد کنیم ما اول باید مشکلات کیفی در حوزه سخت‌افزاری و نرم­افزاری را برطرف کنیم و بعد به سمت مشتری­های جدید برویم.

-در حال حاضر بانک قوامین چه تعداد دستگاه خودپرداز در سطح کشور دارد و آیا برنامه­ای برای افزایش آنها دارید؟

ما هزار و 700 دستگاه خودپرداز داریم که در حال حاضر پاسخگوی مشتریانمان است، ولی در این حوزه در یک بازه زمانی سه‌ساله امکان افزایش به 2هزار دستگاه هم داریم که البته باید اقتصادی بودن آن مورد توجه قرار گیرد.

-یک اتفاقی که در دنیا افتاده آن است که بانک­ها از بانکداری سنتی به سمت بانکداری دیجیتال می­روند و گرایش عمده آنها هم به سمت بانکداری همراه است، یعنی اپراتورهای تلفن همراه درگیر نظام بانکی می­شوند. در ایران این موضوع هنوز شکل نیافته، در کشور ما این موضوع را به چه شکل می­بایست مدیریت کرد؟

در درجه اول متخصصان این دانش باید روی این عقب­ماندگی دانشی کار کنند و در درجه بعدی خود بانک­ها باید در تعامل با بانک مرکزی و وزارت ارتباطات تلاش کنند تا آن را برطرف کنند. چرا که مردم ما به واسطه سامانه­های ارتباطی در جریان پیشرفت نظام بانکی دنیا هستند و به هر حال در این زمینه توقع دارند و این توقع باید هرچه سریع‌تر برآورده شود.

-ميزان نقدينگي بانك قوامين به چه ميزان است؟

در حال حاضر 6 درصد نقدينگي كشور در بانك قوامين است و تلاش مي‌كنيم كه اين رقم را روزبه‌روز افزايش دهيم.