غلامحسن تقی نتاج، دانشیار رشته حسابداری است و البته از مدیران با سابقه و موفق حوزه بانکداری کشور محسوب میشود. وی در سال 1383 در بانک قوامین مامور ساماندهی صندوقهای قرضالحسنه بود، اما از سال 1386 به صندوق انصار پیوست و توانست این صندوق را به بانک تبدیل کند. این مدیر با سابقه بانکی مدتی نیز مدیرعامل موسسه مالی واعتباری مهر بود و توانست این موسسه را نیز به بانک مهر اقتصاد تبدیل کند.
تقی نتاج از اواسط سال گذشته با حکم سردار اشتری، فرمانده نیروی انتظامی کشور به سمت مدیرعاملی بانک قوامین منصوب شد و در حال حاضر مشغول فعالیت در این بانک است. برای کسب اطلاع دقیقتر از وضعیت بانکداری الکترونیکي در کشور و نیز جهت اطلاع از خدمات بانکداری الکترونیکي این بانک پای صحبتهای این مدیر باسابقه حوزه بانکداری کشور نشستیم که مشروح مصاحبه خبرنگار عصر ارتباط با وی در پی میآید.
- شما در بانک قوامین چه کارهایی برای توسعه بانکداری الکترونیکي تاکنون انجام داده و در یکی دو سال اخیر چه پیشرفتهایی در این زمینه داشتهاید؟ آیا برنامهای برای استفاده از فناوریهای جدید دارید؟
یکی از موضوعات اصلی در بانکها استفاده از سامانه جامع بانکداری روزآمد و کارآمد است، موضوعی که به هر دلیل در موسسات پولی و بانکی رفتارهای متفاوتی در مورد آن شده است.
بعضی از بانکها از سامانه جامع بانکداری داخلی استفاده کردهاند که به دلیل پایین بودن سطح فعلی دانش آیتی در حوزه بانکی، فضایی فراهم نشد که موسسات پولی و بانکی ما بتوانند با انسجام در این حوزه حضور یابند و هر بانکی بدون توجه به دیگر بانکها کار خود را انجام داد.
ناگفته نماند که در مراجع صدور مجوز انواع موسسات پولی و بانکی نیز تا قبل از سال 83 یک از همگسیختگی وجود داشت. اگر انسجام فعلی ما آن زمان وجود داشت و مثل امروز فعالیتهایمان ذیل بانک مرکزی بود مسلما دیگر نیاز نبود سامانههای جامع بانکداری مختلف و استراتژی های مختلف را در این حوزه داشته و با آنها مواجه باشیم.
در آن زمان برخی از بانکها از سامانه جامع بانکداری داخلی استفاده کردند که البته به دلیل سطح پایین تکنولوژی و دانش داخلی در مقایسه با سامانه جامع بانکداری بینالمللی فاصله قابل توجهی وجود داشت. ضمن اینکه این سیستم داخلی پاسخگوی بانکداری بدون ربا نیز نبود و با آن چیزی که در قانون بانکداری بدون ربا آمده نیز مطابقت نداشت.
برخی از بانکها اما به سمت استفاده از سامانههای جامع بانکداری خارجی رفتند که آنها هم عمدتا دستاورد مطلوبی نداشتند، چرا که سامانه بانکداری خارجی نیز مشکلات خاص خود را داشت.
توجه داشته باشید که ما برای انجام عملیات بانکی خود نیازمند سامانه جامع بانکداری منطبق با قانون عملیاتی بدون ربا به عنوان یکی از شکلهای بانکداری اسلامی بودیم. ضمنا بانکداری اسلامی ایرانی با بانکداری اسلامی سایر کشورهای اسلامی نیز تفاوتهایی داشت که میبایست الزامات آن رعایت شود.
بنابراین لازم بود که ما یک سامانه جامع بانکداری اسلامی در کشور طراحی کرده و مستقر کنیم، اما به دلیل نبود تشکلها و عدم انسجام در سالهای قبل این زیرسازیها صورت نگرفت.
بعد از تصویب قانون تنظیم بازار غیرمتشکل پولی که در سال 83 مصوب شد و بانک مرکزی زحمات بسیاری برای آن کشید، بانکها و موسساتی که قبل از این به اسم صندوق قرضالحسنه و موسسات اعتباری شکل گرفته بودند خود را با بانک مرکزی منطبق کردند.
بانک مرکزی همچنین از طرف معاونت فناوری خود فضایی را به وجود آورد تا بانکها با وجود استفاده از سامانههای بانکداری بتوانند در نرمافزارهای کاربردی خود یک همراهی و همشکلی پیدا کنند.
با محوریت نظارتی بانک مرکزی همچنین اصلاحات اساسی در زمینه رفتارهای از همگسیخته نیز صورت گرفته که جای تقدیر دارد.
در این ماجرا بانک قوامین یکی از مجموعههایی بود که شیوه استفاده از سامانه بانکداری خارجی را مد نظر قرار داد و در عین حال سامانه بانکداری آن مبتنی بر بانکداری اسلامی نیز بود که این یک وجه ممیزه و ویژگی مثبت بانک قوامین است.
وجود این سامانه بانکداری به ما کمک میکند تا در تعامل با بانکهای بینالمللی و نیز در ارتباط با اقتصاد بینالملل ایفای نقش کنیم.
به این ترتیب ما میتوانیم در اسرع وقت اقدامات مورد نظر بانکداری بینالمللی را در بانک قوامین عملیاتی کنیم. بر همین اساس ما این نوید را به فعالان اقتصادی میدهیم که در برقراری ارتباطات پولی و بانکی بینالمللی، بانک قوامین یکی از بانکهایی است که میتوانند مورد توجه قرار دهند.
البته در زمینه سوییفت چون هنوز مجوز ارزی را دریافت نکردهایم، ورود نکردیم اما به محض اینکه مجوزها را دریافت کنیم این ارتباط قابل برقراری است و البته کارهای مقدماتی آن هم صورت گرفته است.
- شنيده میشود، بانك قوامين براي توسعه خدمات الكترونيكي دو شركت تاسيس كرده است، در مورد آنها توضيح ميدهيد؟
در حوزه خدمات بانکداری الکترونیکی مجموعه بانک قوامین دو شرکت را راهاندازی کرده است. ما بنگاهداری انجام نمیدهیم ولی به این که شرکتها و بنگاههایی در ارتباط با فعالیتخودمان داشته باشیم، اعتقاد داریم و سعی میکنیم مجوزهای لازم را اخذ کرده و در این زمینه فعالیت کنیم.
شرکت "سایانکارت" یکی از دو شرکتی است که به کار گرفتهایم و حدود 70 درصد آن را خریدهایم، این شرکت در حال حاضر در حوزه psp، پوزها و خدمات متعدد دیگر در حوزه کارتهای الکترونیکی فعال است.
در طول یک سال و نیم اخیر که من در مسوولیت هستم "سایان کارت" روز به روز سهم خود را در بازار افزایش داده است. این شرکت با توجه به تعداد تراکنشهای آن و توزیع حدود 100 هزار پوز سیری صعودی داشته و علاوه بر این، افزایش رضایتمندی را نیز در مشتریان ما به دنبال داشته است.
شرکت دیگر ما شرکت "تبدیل تراکنش ایرانیان" است که در حوزه نرمافزارهای حوزه بانکداری فعالیت میکند و ما امیدواریم سامانه بانکداری خود را با طراحی نرمافزارهای بانکداری کارآتر کنیم.
توجه داشته باشید که به هر حال این فناوریها عمر محدودی دارند و عمر هر فناوری جدید حدود 3 تا 5 سال است. اگر از این فناوریها حداکثر بهرهبرداری را انجام دهیم، سرمایهگذاری در این زمینهها اقتصادی میشود اما اگر به بهرهبرداری نرسد، اقتصاد ملی زیان خواهد دید.
باتوجه به این که ما به فناوریهای جدید نرمافزاری و سختافزاری در حوزه بانکداری الکترونیکي دسترسی نداریم و مجبوریم آنها را از کشورهای خارجی خریده و وارد کنیم و با نظر به عمر کوتاه 3 تا 5 ساله این فناوریها با چالشی عمیق مواجه هستیم. پس ما میبایست همگی دست به دست هم دهیم و تلاش کنیم تا زودتر این فناوریها را به بهرهبرداری برسانیم.
اگر شما در مورد سرویسهای بانکداری الکترونیکي یک بررسی انجام دهید، میبینید که تعداد کمی از این فناوریهای نوین استفاده میکنند. بنابراین ضمن این که تمام بانکهای داخلی ازجمله بانک قوامین سرمایهگذاریهای زیادی انجام دادهاند اما بهرهبرداری توسط مشتریان و کارکنان از این فناوریها پایین است و هزینهکردها را جواب نمیدهد.
نتیجه این میشود که بانکها این هزینهها را از تسهیلاتگیرندگان دریافت میکنند و این به نفع اقتصاد ملی نیست. به این ترتیب هم تسهیلاتگیرندگان شکایت میکنند که چرا نرخ تسهیلات آنها را پایین نمیآورند و هم بانکها با این معضل روبهرو هستند که خدمات بانکداری الکترونیکي آنقدر در جامعه نفوذ پیدا نکرده است.
-یعنی بازمهندسی نظام پرداخت باید اتفاق بیفتد، نظام کارمزد محقق شود و هر کسی در این بین سهم خود را پرداخت کند. با این شرایط فعلی شما چالش اصلی را در چه میبینید؟ چرا دو سال پیش که بانک مرکزی میخواست بحث کارمزد را در بانکداری الکترونیکي جا بیندازد موفق به این کار نشد؟
این جا یک مقدار چسبندگی رفتار بانکی نیز مطرح است؛ به این معنی که جامعه به رفتار گذشته خود عادت کرده است و توقع دارد که سرویسها را رایگان دریافت کند. این در حالی است که در قانون بانکداری بدون ربا و در نظام بانکداری ایران هر کدام از بخشها یعنی بخش واسطهگری وجوه و بخش خدمات متنوع بانکی جداگانه دیده شدهاند.
بنابراین هزینههای هر یک از این بخشها باید توسط کسانی که از آنها استفاده میکنند تامین شود. اگر تامین نشود چون بانک یک شرکت سهامی است به ناچار میبایست با بالا بردن نرخ سود تسهیلات بانکی این هزینهها را پوشش دهد.
-به نظرتان مقصر این ماجرا نظام بانکی است یا شبکه بانکی، چون ارايه خدمات رایگان خدمات چیزی بود که خود بانکها آن را پایهگذاری کردند.
به نظرم در این ماجرا همه اثرگذار بودهاند و ما تلاش میکنیم تا اثربخشیمان را افزایش دهیم و ضریب نفوذ بانکداری الکترونیکي را در کشور بالا ببریم.
بانکداری الکترونیکي در کشور ما مثل یک هتل باکیفیت است که در کشور ایجاد شده اما مراجعهکننده کمی دارد.
- بانک قوامین با محدودیتهایی در ارایه خدمات بانکداری الکترونیکي روبهرو است، و مثلا در زمینه اینترنتبانک، ساتنا و پایا ندارید، دلیل آن چیست؟
این اپلیکیشنهایی است که باید به مرور نوشته شود و همکاران ما دارند این کار را انجام میدهند و مطمئن باشید که کمبودها بهسرعت برطرف خواهند شد.
بانکها در زمینههای مختلف نقطه ضعف و قوت دارند؛ در بعضی از زمینهها ما مشکل داریم و بقیه بهترند و در برخی زمینهها ما بهتر هستیم و بقیه بانکها ضعیفتر هستند.
-نقاط قوت بانک قوامین چه هستند؟
جامع بودن کار بانکی که بانک قوامین انجام میدهد و متناسب بودن آن با بانکداری بینالمللی یکی از این نقاط قوت است. سرویسهایی که در حوزه جيبي بانک تهیه شده است یکی دیگر از این نقاط قوت است که البته روز به روز نیز افزایش پیدا میکند.
ما در حال حاضر در حال سرمایهگذاری هستیم تا نیازهای مشتریان که شما هم اشاره کردید را پوشش دهیم و عقبماندگی موجود در زمینه دانش فناوری اطلاعات بانکی را هرچه سریعتر برطرف کنیم.
ضمنا کیفیت خدمات بانکداری الکترونیکي در سطح دنیا بسیار کارآمدتر از آن چیزی است که در ایران ارایه میشود. اگر ما در زمینه دانش فناوری اطلاعات بانکی ضعف داشته باشیم بنابراین باید همیشه به بیرون وابسته باشیم و این برازنده کشور ما نیست که با این همه ظرفیت و توانمندی در این قسمت ضعف داشته باشد.
-در حال حاضر خیلی از بانکها به دنبال استفاده از سامانه جامع بانکداری خارجی رفتهاند و اكنون به دليل نداشتن لايسنس نرمافزار هزینههای آنها افزايش يافته است، آیا شما در سامانه جامع بانکداری خود لايسنس دارید؟
بله ما لايسنس را در اختیار داریم اما تاکید میکنم که تسلط به سامانه جامع بانکداری فقط مربوط به در اختیار داشتن سورس نرمافزاري نیست. فضای بانکداری الکترونیکي بسیار گسترده است و احتیاج به دانش گستردهای دارد.
ما باید دانش فنی خود را در زمینه ICTتقویت کنیم تا مشکلات این حوزه برطرف شود. برخی بانکها به دنبال ایجاد سامانه بانکداری الکترونیکي رفتند اما موفق نشدند و آنچه امروز وجود دارد نرمافزارهای حسابداری است و این عقبماندگی بانکی وجود دارد.
ضمنا با بررسیهایی که ما انجام دادهایم مشخص شده که هزینههایی که شرکتهای پیمانکار داخلي طلب میکنند خیلی کمتر از هزینههای پشتیبانی سامانههای جامع بانکداری خارجی نیست و حتی چه بسا بیشتر هم هست و از سوی دیگر خدمات آنها هم همگام با پیشرفتهای بینالمللی نیست.
-مقصر این موضوع که ما دیر در قضیه بانکداری الکترونیکي ورود کردهایم و در نتیجه چندان موفق عمل نمیکنیم، کیست؟
به نظر من مقصر خود متخصصان حوزه ICT هستند، ما نمیتوانیم سازمانها را مقصر بدانیم. اینها بودند که باید میرفتند در این دانش مسلط شده و آن را به ما منتقل میکردند. مساله دیگر این است که ایرانیهای مسلط به حوزه ICT بانکی داریم ولی آنها در کشور نیستند و این خود مساله دیگری است.
متاسفانه برای سرمایههای انسانی که ما در این زمینه داریم در کشور شرایط کار فراهم نیست؛ یکی از بزرگترین دلایل آن هم این است که ما حقوق و مزایای متناسب با تخصص آنها را نمیتوانیم پرداخت کنیم. ما به دلیل شرایط حاکم بر نظام حقوق و مزایا در کشور این الزام را ایجاد میکنیم که تقریبا همه متخصصان در یک سازمان باید حقوق و مزایای مشابهی را دریافت کنند.
-در حوزه فناوری اطلاعات پولهای دیجیتال مثل بيتكوين در دنیا مورد توجه قرار گرفتهاند و به نوعی مرزهای ایران را هم درنوردیده و وارد کشور ما نیز شدهاند. در مورد این موضوع نظام بانکی باید چگونه عمل کند؟ آیا باید درها را ببندیم و خودمان را محصور کنیم و یا درها را باز کرده و با دنیا ارتباط داشته باشیم؟
در مورد بيتكوين اما حتی در خارج از کشور هم آنطور که باید و شاید مورد استفاده قرار نمیگیرد و به دلیل فسادها و حفرههای امنیتی که ایجاد کرده، مقاومتهایی در برابر آن صورت میگیرد و مشکلاتی در اجرا دارد. اما حتی اگر بخواهیم با نادیده گرفتن همه اینها فضایی به وجود بیاوریم که بيتكوين در کشور ما عملیاتی شود واقعیت این است که ما و اقتصاد ما ظرفیت آن را نداریم و حتما خسارتهای سنگینی ایجاد میشود.
البته نمیشود به این موضوع بیتوجه هم بود؛ همین سامانههای متعددی که در کشور ساخته شده و با مراقبت و امنیت به این موضوعات ورود میکنند نیز هماکنون مطرح هستند که میبایست با هماهنگی وزارت ارتباطات، وزارت اقتصاد، وزارت اطلاعات و بانک مرکزی به طور مشترک، به این عرصه توجه شود.
-در خبرها آمده بود که قیمت تمامشده پول در بانک قوامین 4درصد کاهش یافته است. این چطور اتفاق افتاده و این موضوع به چه معنی است؟
ما توانستهایم سپردههای سنگین را با جذب سپردههای کمهزینهتر جدید تسویه کنیم یعنی هر قرارداد را موقع سررسید تمدید میکنیم، اگر علاقهمند باشند با آن نرخی که بانک مرکزی اعلام کرده این کار صورت میگیرد. ممکن است صاحب حساب بگوید من سرمایهام را میبرم صندوق سرمایهگذاری و سود بیشتری میگیرم که ما باید پولش را به او بدهیم. ما سعی کردیم با سپردههای با نرخ ارزانتر این کار را انجام دهیم که کار پرزحمتی هم هست.
طبیعتا اینکه مشتری پولش را ببرد برای ما مطلوب نیست اما امکان پرداخت سودهای 27 و 28 درصد هم دیگر وجود ندارد چراکه اقتصاد ما کشش یک چنین سودهایی را ندارد.
-شایعاتی در مورد مساعد نبودن وضع اقتصادی بانک قوامین مطرح میشود. در این مورد وضعیت فعلی چگونه است؟
بانک قوامین در حال حاضر شرایط رو به بهبودی دارد و میتواند کارش را انجام دهد. یکی از بحثهای مطرح بحث تقسیم سود است، ما برای اینکه افزایش سرمایهمان طولانی شده است، اجازه تقسیم سود نداریم یعنی بورس اجازه نمیدهد.
بحث دیگر که برای ما مقداری مشکل ایجاد کرد این بود که یکي از سهامداران عمده ما به مشکلات مالیاتی برخورد کرد و داراییهای وی توقیف شد که یکی از این داراییها سهام بانک قوامین بود. برای مرجع مالیاتی که فقط قصد فروش سهام را دارد، این سهام را به هر قیمتی که بشود میفروشد، که این موضوع هم به ما لطمه زد. البته ما درحال حاضر کار خود را جلو میبریم و مطمئنیم که کارمان روزبهروز بهتر هم خواهد شد.
-آیا برنامهای برای افزایش دستگاههای کارتخوان خود دارید و در این زمینه سرمایهگذاری خواهید کرد؟
وقتی ما میخواهیم تعداد پوزها را افزایش دهیم میبایست شرکت سایان کارت افزایش سرمایه بدهد و برای افزایش سرمایه شرکای ما میبایست موافقت کنند. ما در اولین فاز سال گذشته سرمایه اين شركت را به 30 میلیارد تومان رساندیم و در فاز بعدی آن را به 50 میلیارد تومان میرسانیم.
در واقع هرچه افزایش سرمایه اتفاق بیفتد طبیعتا پوزهای بیشتری نیز خواهیم گرفت. البته ما فقط قصد نداریم که تعداد پذیرندهها را زیاد کنیم ما اول باید مشکلات کیفی در حوزه سختافزاری و نرمافزاری را برطرف کنیم و بعد به سمت مشتریهای جدید برویم.
-در حال حاضر بانک قوامین چه تعداد دستگاه خودپرداز در سطح کشور دارد و آیا برنامهای برای افزایش آنها دارید؟
ما هزار و 700 دستگاه خودپرداز داریم که در حال حاضر پاسخگوی مشتریانمان است، ولی در این حوزه در یک بازه زمانی سهساله امکان افزایش به 2هزار دستگاه هم داریم که البته باید اقتصادی بودن آن مورد توجه قرار گیرد.
-یک اتفاقی که در دنیا افتاده آن است که بانکها از بانکداری سنتی به سمت بانکداری دیجیتال میروند و گرایش عمده آنها هم به سمت بانکداری همراه است، یعنی اپراتورهای تلفن همراه درگیر نظام بانکی میشوند. در ایران این موضوع هنوز شکل نیافته، در کشور ما این موضوع را به چه شکل میبایست مدیریت کرد؟
در درجه اول متخصصان این دانش باید روی این عقبماندگی دانشی کار کنند و در درجه بعدی خود بانکها باید در تعامل با بانک مرکزی و وزارت ارتباطات تلاش کنند تا آن را برطرف کنند. چرا که مردم ما به واسطه سامانههای ارتباطی در جریان پیشرفت نظام بانکی دنیا هستند و به هر حال در این زمینه توقع دارند و این توقع باید هرچه سریعتر برآورده شود.
-ميزان نقدينگي بانك قوامين به چه ميزان است؟
در حال حاضر 6 درصد نقدينگي كشور در بانك قوامين است و تلاش ميكنيم كه اين رقم را روزبهروز افزايش دهيم.
دیدگاهها