در باب رعایت حقوق مادی و معنوی آثار گرافیکی

متضرر واقعی کیست؟

• 27 آذر 1395 07:7 ق.ظ
• زاهد شعاعي

درآمدهای یک طراح گرافیک کامپیوتری در ایران، بسیار کمتر از سطح درآمد همتای خود در کشورهای توسعه‌یافته است، درحالی‌که ساعات کاری و تعداد پروژه‌های انجام گرفته توسط وی به مراتب بیشتر از همتای خارجی‌اش است. ریشه این تناقض در کجاست؟

در ایران، یک فرد قصد دارد که طراح گرافیک کامپیوتری بشود. به یک ‌سایت مراجعه می‌کند و در قبال پرداخت هزینه بسیار ناچیزی، منابع آموزشی زبان اصلی این حوزه را تهیه می‌کند. تهیه نرم‌افزارهای گرافیکی و مواد اولیه طراحی هم به همین روال، یعنی بسیار ارزان، در دسترس خواهد بود. شاید یک کامپیوتر رومیزی و یا لپ‌تاپ تنها چیزی باشد که بیشترین هزینه را روی دست او بگذارد.

و اما در کشورهای توسعه‌یافته، وقتی یک فرد قصد حرفه‌ای شدن در حوزه گرافیک کامپیوتری را دارد، با چه هزینه‌هایی روبه‌رو است؟ به‌دلیل رعایت حقوق مادی و معنوی آثار تولید شده، او برای دسترسی به منابع آموزشی، نرم‌افزارهای گرافیکی، و تهیه مواد اولیه طراحی، از کوچک‌ترین المان‌ها مانند آیکون‌ها گرفته تا فوتیج‌های تدوین فیلم، مبالغ زیادی را هزینه خواهد کرد. کامپیوتر هم، کم‌هزینه‌ترین عنصر طی این فرایند خواهد بود.

ظاهرا همه‌چیز به نفع طراحان ایرانی است، به‌گونه‌ای که هر طراح هر زمانی بخواهد می‌تواند در دنیای عظیم گرافیک کامپیوتری، به‌دنبال کسب حرفه‌ای جدید باشد. ولی چرا سطح کیفیت پروژه‌های انجام داده شده توسط طراحان ایرانی، قابل مقایسه با سطح جهانی نیست؟ درحالی‌که دسترسی به منابع آموزشی و تهیه مواد اولیه برای آنها بسیار ارزان تمام می‌شود. چرا درآمد طراحان در ایران بسیار کمتر از همتاهای خارجی‌شان است؟ در حالی‌که ساعات کاری و تعداد پروژه‌های انجام داده‌شده توسط آنها بیشتر است. پاسخ این سوالات در یک اصل است؛ اصل رعایت و یا عدم رعایت حقوق مادی و معنوی.

خیلی ارزان ورود کردن به شاخه‌های مختلف گرافیک کامپیوتری باعث شده تا علمی وسیع ولی سطحی در هر طراح به وجود بیاید و یک طراح به جای حرفه‌ای شدن در تخصص خود، بسته به نوع پروژه، به دنبال تخصص‌های گوناگون می‌رود. این تغییرات معیار رقابت را از مسیر اصلی خود دور می‌کند. معیار رقابت را از کیفیت در اجرای پروژه به سوی قیمت تمام‌شده اجرای آن سوق می‌دهد، به‌گونه‌ای که کمیت تولید آثار گرافیکی جایگزین کیفیت آنها خواهد شد.

در نهایت آنچه طراحان ما انجام می‌دهند تولید انبوه آثار بی‌کیفیت با درآمد پایین است، و آنچه طراحان خارجی از آن بهره می‌برند تولید آثار باکیفیت و استاندارد با درآمد بالا است.

شاید طراحان خارجی در طول مسیر حرفه‌ای‌شدن هزینه‌های زیادی را بپردازند، ولی خیلی زود بازگشت سرمایه خواهند داشت. رعایت حقوق مادی و معنوی، چه در حوزه‌ آموزش، و چه در تهیه‌ نرم‌افزارهای گرافیکی و مواد اولیه، نوعی توفیق اجباری و پرهزینه برای آنان است. یک انسان آگاه، هرگز آن همه سرمایه‌گذاری را که برای به‌دست آوردن تخصص خود انجام داده  است به‌راحتی رها نخواهد کرد. و یا اگر زمانی که یک طراح گرافیک کامپیوتری پی ببرد که آثار تولید شده توسط وی با حفظ رعایت حقوق مادی و معنوی عرضه می‌شود باانگیزه‌تر و تخصصی‌تر فعالیت خواهد کرد. ولی اگر بالعکس باشد، همان خواهد شد که برای طراحان ایرانی پیش آمده است. پس متضرران  فاجعه رعایت نكردن حقوق مادی و معنوی در حوزه تولید آثار گرافیکی کامپیوتری، کسی نیست جز طراحان آن.