آیا هدست‌های واقعیت مجازی برای کودکان بی‌خطر هستند؟

• 27 آذر 1395 07:11 ق.ظ
• مژگان کریم‌نیایی

یکی از پرطرفدارترین چیزهایی که این روزها هر کودکی به آن علاقه نشان می‌دهد، استفاده از هدست‌های واقعیت مجازی است و حالا دیگر بسیاری از بچه‌ها هدیه تعطیلات نوروز یا جایزه نمرات خوب خود را یک هدست واقعیت مجازی تعیین ‌مي‌کنند. اما آیا واقعا این هدست‌ها برای بچه‌ها ایمن بوده و به آنها آسیبی نمی‌رساند؟

هدست‌های واقعیت مجازی سامسونگ و Oculus Rift برای نوجوانان 13 ساله و بزرگ‌تر ساخته شده و برای استفاده توسط این گروه سنی مناسب هستند. اما هدست‌های واقعیت مجازی Sony که برای بازی کردن با پلی‌استیشن ساخته شده‌اند برای نوجوانان 12 ساله و بالاتر مناسب هستند.

استفاده از هدست‌‌های واقعیت مجازی HTC اما برای هیچ گروه سنی از کودکان مناسب نیست و آنها نباید از هیچ‌یک از هدست‌های این کمپانی استفاده کنند.

گوگل نیز استفاده از هدست‌های واقعیت مجازی با فناوری پایین را توسط کودکان زیر نظر و نظارت بزرگسالان مجاز مي‌داند.

کمپانی‌هاي تولیدکننده آمار و ارقام، سن متفاوتی برای استفاده کودکان از هدست‌های واقعیت مجازی خود نقل می‌کنند، اما علم در این رابطه چه می‌گوید؟

مارینتینا گوتیس كه رفتارشناس رسانه است و میزان سلامت‌های رفتاری در کار با رسانه را تعیین می‌کند و در دانشگاه کالیفرنیای جنوبی مشغول فعالیت است، می‌گوید: **تاکنون داده‌های کافی برای تایید ایمن بودن هدست‌های واقعیت مجازی برای کودکان را در اختیار نداریم. بنابراین اطلاعات فعلی ما درباره این هدست‌ها به‌اندازه‌ای نیست که بتوانیم استفاده آنها را برای کودکان مجاز بدانیم.**

در مطالعاتی که در سال 2014 انجام شد، محققان دانشگاه کالیفرنیا متوجه شدند که فعالیت‌های عصبی مغز در فعالیت‌های واقعی مثلا هنگام یاد گرفتن در محیط واقعی کاملا با یادگیری در محیط‌های بصری مانند واقعیت مجازی متفاوت است، یعنی فعالیت‌های عصبی در مواجهه با یک اتفاق در واقعیت مجازی دقیقا نصف میزانی که در شرایط واقعی رخ می‌دهد اثرگذار است.

اما اینکه با استفاده از هدست‌های واقعیت مجازی دقیقا چه اتفاقی برای مغز انسان می‌افتد فعلا روشن نیست و نیاز به مطالعات بیشتر دارد.

گوتیس می‌گوید: **تاثیرات هدست‌های واقعیت مجازی می‌تواند اثرات بسیار شدیدی در قیاس با بزرگسالان روی مغز کودکان به‌جا بگذارد. تیم او در حال حاضر در حال بررسی تاثیر اپلیکیشن‌های واقعیت مجازی روی کودکان است و در شرایط بسیار کنترل‌شده، استفاده از این تکنولوژی را روی کودکان آزمايش کرده و اثرات جانبی آن را بررسی می‌کند.**

وی می‌گوید: مغز کودکان بسیار نرم و قالب‌پذیر است و در معرض فناوری‌های نامناسبی مانند هدست‌های واقعیت مجازی قرار گرفتن می‌تواند موجب وارد آمدن صدمات سختی به مغز بچه‌ها شود.

در ضمن کودکان به‌موقع متوجه خستگی چشم‌هایشان نمی‌شوند و حتی اگر هدست واقعیت مجازی موجب آسیب رساندن به چشم‌های آنها شود، آن را از جلوی چشمانشان برنمی‌دارند. البته این موضوع به این معنی نیست که هدست‌های واقعیت مجازی برای کودکان غیرایمن است، بلکه میزان امن بودن دستگاه برای کودک تا حد زیادی به نوع و مدل دستگاه استفاده‌شده نیز وابسته است.

یکی از بزرگ‌ترین نگرانی‌ها درباره هدست‌های واقعیت مجازی، درگیرشدن چشم‌های کودکان در هنگام استفاده از این گجت‌ها است. وقتی شما دنیا را به‌صورت طبیعی می‌بینید، ابتدا مردمک چشمتان متحرک می‌شود و سپس روی جسم فوکوس می‌کند و تطابق می‌دهد و سپس این دو فرایند تصویر ذهن شما یا کودکتان را می‌سازد.

 هدست‌های واقعیت مجازی مدرن نیز به‌گونه مشابهی عمل کرده و عمق تصویر هر چشم را ایزوله می‌کند تا به چشم استفاده‌کننده آسیب نرسد. این کار از طریق آماده کردن هر چشم با یک تصویر مجزا که روی شیشه‌های عینک تشکیل می‌شود ممکن می‌شود. مهم نیست که جسم در فیلم چقدر از شما فاصله داشته باشد، چشم‌ها روی یک نقطه مشخص متمرکز خواهند شد، اما آنها برای نشان دادن فاصله نیز همگرا خواهند بود.

برخی از دانشمندان بر این باورند که افرادی که در تماشای فیلم‌های سه‌بعدی مشکل دارند، با هدست‌های واقعیت مجازی نیز مشکل خواهند داشت. همچنین گفته می‌شود کسانی که حرکات چشم‌شان ضعیف است در استفاده از هدست‌های واقعیت مجازی بیشتر دچار خستگی چشم می‌شوند. برای اینکه متوجه شوید چشم کودکان برای تماشای واقعیت مجازی مشکلی ندارد، باید چشمان کودکتان توسط پزشک معاینه شوند و حتی ممکن است پزشک تشخیص دهد که هدست‌های فضای مجازی در رفع مشکل چشمی خاص برای یک کودک موثر است.

مایکل ماداری، محقق آلمانی که روی اثرات VR بر کودکان کار می‌کند، می‌گوید: این بسیار سخت است که تحقیقی صورت گیرد که موضوع آن کودکان باشد و در این مورد بايد روی آنها  به‌صورت عملی تحقیق صورت گیرد.

وی اضافه می‌کند: **بزرگ‌ترین نگرانی درباره اثرات VR برکودکان، به تاثیرات روان‌شناسانه آن باز می‌گردد. به نظر این محقق، کودکان نمی‌توانند ميان آنچه در خیال روی می‌دهد و آنچه در واقعیت مي‌بينند، تفکیک قایل شوند، بنابراين استفاده آنها از VR می‌تواند باعث ناتوانی آنها در تشخیص دنیای خیالی از دنیای واقعی شود.**

در VR شما در دنیایی قرار دارید که کاملا توسط شخص دیگری ساخته شده است. شاید این شخص بخواهد ذهن شما را تحت کنترل خود درآورد یا شاید بخواهد از طریق تصاویری که ساخته تبلیغات سیاسی خاصی انجام دهد یا شاید دنیای او دارد عقاید مذهبی خاصی را به شما القا مي‌كند، بنابراين باید در استفاده از VR بسیار مراقب بوده و فراموش نکنید که در دنیای ساخته‌شده توسط فرد دیگری حضور دارید.

اگر شما یک کودک باشید استفاده برای مدت طولانی از VR و دنیای ساخته‌شده توسط دیگری می‌تواند باعث شود که شما در بزرگسالی به آدمی تبدیل شوید که سازنده محیط بازی یا فیلم VR خواسته است.

به هر روی به‌نظر می‌رسد اینکه اجازه دهیم کودکانمان با فناوری‌ کار کنند که هنوز اثرات آتی آن به لحاظ علمی مشخص نشده و ممکن است به لحاظ روانی و نیز برای سلامت چشم آنها مضر باشد، چندان منطقی به‌نظر نمی‌رسد.