برنامه فضایی ایران رو به پیشرفت است یا متوقف شده؟

ماهواره‌هايي كه ساخته شده و پرتاب نمي‌شوند

• 18 شهریور 1397 07:6 ق.ظ
• مهراد كريمي

در دو سال گذشته گزارش‌هاي متعددي از وعده‌هاي به سرانجام نرسيده محمود واعظي، وزير پيشين ارتباطات منتشر كرديم. اين هفته اما در مروري كه از آرشيو داشتيم به موضوع ديگري برخورديم كه با توجه به افزايش تحركات اخير سازمان فضايي جالب توجه است.

جست‌وجوي اخبار در سال‌های اخیر ما را با انبوهي از تیترهایی با مضمون ماهواره‌هاي در نوبت پرتاب يا آماده پرتاب مواجه مي‌كند كه در واقع هیچ‌کدام پرتاب نشده‌اند.

درواقع آن‌قدر اسامي ماهواره‌هاي منتظر پرتاب زياد شده كه پيگيري آنها كار سختي است و باتوجه به اينكه برخي ماهواره‌هاي قديمي در دولت فعلی تغيير نام داده‌اند، همين مساله پيگيري سرنوشت تك‌تك آنها را سخت‌تر از قبل هم كرده است.

در اين ميان نظرات مختلفي نيز در خصوص علل ساخته شدن و پرتاب نشدن ماهواره‌ها مطرح شده و برخي از مسوولان معتقدند كه ماهواره لزوما براي پرتاب ساخته نمي‌شود!

در اين مطلب قصد داريم به بررسي موضوع ماهواره‌هاي ايراني و نيز اظهارات جالبي كه در خصوص آنها بيان شده بپردازيم و این پرسش را مطرح کنیم که در چند سال اخیر برنامه‌های فضایی ایران واقعا پیشرفت داشته یا متوقف شده است؟

وعده ثبت پنج نقطه مداري به نام ايران

13 بهمن‌ماه 1395 محمود واعظي، وزیرارتباطات وقت به تلاش سازمان فضایی ایران برای ثبت پنج نقطه مداری فرکانسی (تقویت امواج ماهواره) به نام ایران اشاره کرد و گفت: نقطه‌های مداری ثبت‌شده به نام کشورمان با تلاش‌های دولت یازدهم همواره به نام کشورمان محفوظ می‌ماند.

وي با بیان اینکه تلاش‌ها بر ثبت 20 نقطه مداری برای کشورمان متمرکز شده، مدعي شده بود که اقدام برای ثبت 13 نقطه ديگر نيز در جریان است.

در همين زمان محسن بهرامي، رییس وقت سازمان فضایی ایران، به ثبت 14 نقطه مداری به نام ایران از سال 1391 اشاره و تاكيد كرده بود كه امکان ثبت پنج نقطه مداری فرکانسی (‌تقویت امواج ماهواره‌) در سال 95 فراهم شده است و تلاش دولت برای احقاق حقوق قانونی ایران در مجامع بین‌المللی سبب شده این فرصت مهم برای کشور فراهم شود.

دو روز بعد از اين اظهارات يعني در 15 بهمن 1395 يكي از اعضاي هیات علمی پژوهشگاه فضایی با بیان اینکه وزیر ارتباطات و مشاوران ویژه فضایی او اعتقادی به برنامه فضایی ندارند و اقدامات قبلی در این حوزه را نمایش می‌دانند و به استهزا می‌گیرند، گفت: برنامه فضایی کشور نخستین قربانی برجام است.

محسن شاطرزاده در اين زمان در گفت‌وگو با خبرگزاري فارس گفته بود كه ایران صرفا سه نقطه مداری در فضا داشته که به دلیل استفاده‌نكردن، دو نقطه را از دست داده و هم‌اکنون برای حفظ یک نقطه باقی‌مانده در تلاش است. بنابراین اگر هم‌اکنون اقدام نکنیم فردا دیگر فرصتی برای اقدام نداریم.

وي همچنين يادآور شده بود كه در سال‌هاي 1392 تا 1395 ماهواره جدیدی در دولت یازدهم سفارش داده نشده و ماهواره‌های امید و تدبیر همان ماهواره‌هایی هستند که قبل از سال 1392 طراحی و ساخته شده و پس از روی کار آمدن دولت جدید صرفا نام آنها تغییر کرده است؛ اظهاراتی که با واکنش و پاسخی از سوی مسوولان وقت وزارت ارتباطات و سازمان فضایی همراه نشد.

چهار ماهواره ایرانی آماده پرتاب

29 بهمن‌ماه 1395 واعظي، وزیر ارتباطات اين بار در مورد ساخت و طراحی ماهواره به عنوان یکی از تکالیف اقتصاد مقاومتی وعده‌هايي را مطرح كرد. وي در آن مقطع ابراز داشت: ماهواره دوستی، پیام و ظفر آماده پرتاب است که در صورت تعیین زمان پرتاب، این ماهواره‌های سنجشی پرتاب خواهند شد. در همین حال ساخت ماهواره ناهید ١ به‌عنوان اولین ماهواره مخابراتی نیز آماده پرتاب است و سال آینده پرتاب خواهد شد.

واعظي در اين مقطع همچنين وعده داده بود كه تا چهار سال آینده یک ماهواره ملی عملیاتی سنجشی و تا هشت سال آینده یک ماهواره مخابراتی ملی خواهیم داشت.

24 شهريورماه سال 1396 اين بار جهرمي، وزير جديد ارتباطات اعلام كرد كه در حال حاضر سه مجموعه ماهواره آماده پرتاب داریم که در نوبت پرتاب است و با وزارت دفاع صحبت کردیم، هر زمان این وزارتخانه اعلام کند ما پرتاب را انجام می‌دهیم.

وي همچنين خاطرنشان ساخته بود ماهواره دوستی (ماهواره دانشگاه شریف) نزدیک به سه ماه است آماده پرتاب است و هزینه‌ها هم به وزارت دفاع پرداخت شده که منتظریم برنامه‌ریزی عملیاتی اعلام شود.

اگرچه نه وزارت ارتباطات که وزارت دفاع را مسوول تصمیم‌گیری نهادی اعلام کرد و آدرس این وزارتخانه را به رسانه‌ها و افکار عمومی داد و نه وزارت دفاع، هیچ‌گاه علت تعویق در زمان پرتاب ماهواره‌های مذکور را اعلام نکردند.

اعلام دلايل پرتاب نكردن ماهواره‌ها

اگرچه مشخص نیست که چرا مدام اخبار ماهواره‌های در انتظار پرتاب منتشر مي‌شود و خبری از پرتاب ماهواره‌ها نیست، اما 17 بهمن‌ماه 1395 رييس وقت سازمان فضايي در اظهارنظري تامل‌برانگيز اعلام كرد هر ماهواره‌ای كه ساخته مي‌شود نبايد به فضا پرتاب شود. وي مشخصا گفته بود: هر ماهواره که ساخته می‌شود، لزوما نباید پرتاب شود. پرتاب زمان‌بر و هزینه‌بر است؛ درنتیجه ما گزینه‌ای برای خودمان می‌گذاریم که آیا پرتاب بشود یا خیر؛ بنابراين پرتاب ماهواره نباید جزو مطالبات سازنده ماهواره یا جامعه باشد. این موضوع یک تصمیم فنی است.

بهرامی، معاون واعظی و رییس وقت سازمان فضایی گفته بود: ما باید یک نقشه راه برای این کارها داشته باشیم. این نقشه راه شاید در ذهن کسی بود ولی روی کاغذ تدوین نشده بود، درنتیجه تعداد ماهواره‌ها زیاد شده بود؛ ولی اکنون ما یک خط «ناهید» برای ماهواره‌های مخابراتی و یک خط «پارس» برای ماهواره‌های سنجشی داریم.

انتقاد تند از پرتاب نشدن ماهواره‌ها

هفته گذشته اما واکنش تندی در خصوص علت پرتاب نشدن ماهواره‌ها در یک خبرگزاری مطرح شد که آن هم با پاسخی از سوی مسوولان وزارت ارتباطات و سازمان فضایی مواجه نشد.

رضا روستاآزاد، ريیس سابق دانشگاه صنعتی شریف در گفت‌وگوي سوم شهریورماه 97 خود با خبرگزاري فارس گفته: **پرتاب ماهواره به فضا، اظهار قدرت یک کشور است و کسی ابراز قدرت می‌کند که عزت داشته و عزت‌مدار باشد، اما برنامه مجموعه مدیریتی فعلی کشور، تواضع و فروتنی در برابر قدرت‌ها است و جریان پرتاب نشدن ماهواره این است که دولت فعلی جرات چالش با ابرقدرت‌ها و گردن‌کلفت‌ها را ندارد.**

روستا‌آزاد معتقد است که پول‌های مملکت جاهایی که نباید خرج می‌شود ولی جاهایی که باید حمایت شود پول نیست.

همان‌طور که ذکر شد، این اظهارنظر هنوز با واکنشی از سوی مسوولان مربوطه مواجه نشده و ظاهرا این موضوع نادیده گرفته شده است. در عوض این روزها سازمان فضایی بسیار پرخبرتر از سابق، خود را مشغول انجام فعالیت‌های گسترده نشان می‌دهد که در گزارش دیگری به این موضوع نیز پرداخته‌ایم.