ICT ایرانی در هفته‌ای که گذشت

رکوردزنی اختلال در سامانه یارانه معیشت

• 14 دی 1398 07:7 ق.ظ
• پریسا خسروداد

KHOSRODAD.NEWS@GMAIL.COM

در این شماره ICT ایرانی در هفته‌ای که گذشت رویدادهایی را رصد و ارزیابی می‌‌کنیم که بر خلاف روال مرسوم این صفحه، کمتر مورد بازتاب رسانه‌‌ها قرار گرفته‌‌اند. اما این موضوع اصلا به مفهوم بی‌‌اهمیت بودن این رویدادها نیست، زیرا واکاوی و تحلیل این مسایل حاکی از این است که تاثیرات اقتصادی، اجتماعی و حتی سیاسی این رویداد بر زندگی و کسب‌و‌کار طیف وسیعی از مردم و کسب‌و‌کارها بسیار گسترده است.

رونق تولید با واردات کالاهای دست دوم

بحران اقتصادی یکی از موقعیت‌‌های بسیار حساس و تاثیرگذار در تاریخ اقتصادی کشورها به شمار می‌‌رود که عوامل مختلفی از جمله برهم‌‌ریختن موازنه‌‌های مالی، سقوط ارزش واحد پولی، روابط خارجی و قرارگرفتن در حلقه تحریم کشورهای قدرتمند در شکل‌‌گیری آن نقش دارند.

متاسفانه کشور ما در حال حاضر مشغول دست و پنجه نرم کردن با یکی از سخت‌‌‌ترین بحران‌‌های اقتصادی طی دهه‌های اخیر است و با سقوط ارزش ریال و قرارگرفتن ارزش آن در پنج رده آخر پولی در جهان، مردم و کسب‌و‌کارهای ایرانی روزهای بسیار دشواری را سپری می‌‌کنند. به همین دليل است که گفته می‌شود حالا درآمدها ریالی شده و هزینه‌ها دلاری.

اما بحران اقتصادی تنها مشکل چگونگی تامین نان را همراه خود نمی‌‌آورد، بلکه شرایط را به شکل قابل توجهی برای نفوذ و جولان انواع قاچاق، سوء‌استفاده، تخلف، سودجویی و بزهکاری توسط عده‌‌ای که همواره در کمین دستیابی به این قبیل فرصت‌‌ها هستند، فراهم می‌‌کند.

در کشور ایران به دلیل عملکرد ضعیف دستگاه‌‌های نظارتی، امکان لابی‌گری در سطوح گسترده، غیرواقعی بودن تعرفه واردات کالا، هم‌مرز بودن با کشورهایی نظیر پاکستان، افغانستان و عراق که دارای شرایط سیاسی و اقتصادی ناپایداری هستند و همچنین برخورداری از بازاری با تقاضای قابل توجه و و جود اسکله‌‌ها و بنادر بزرگ در چهارسوی کشور، همواره شرایط نفوذ برای قاچاقچیان فراهم بوده است. اما آنچه که قاچاق را طی چند سال اخیر به جذام اقتصاد ایران بدل کرده است، تحریم‌‌های جهانی است که هر چه حلقه آن تنگ‌‌تر می‌شود، شرایط را برای رقص و پایکوبی کاسبان تحریم و به عبارتی قاچاقچیان مساعدتر می‌‌کند. یکی از چالش‌هایی که در حال حاضر کسب‌و‌کارهای ایرانی به ویژه در حوزه ICT را تهدید می‌‌کند قاچاق کالاهای سخت‌افزاری است.

بر اساس این گزارش، در شرایط کنونی فروش تجهیزات مخابراتی و سخت‌افزاری به ایران به شدت مورد منع و تحریم وزارت خزانه‌‌داری آمریکا قرار گرفته است و در این میان به‌طور کلی هیچ یک از شرکت‌های اروپایی حاضر به معامله ولو با چندین برابر قیمت با ایران نیستند.

حتی شرکت‌‌های چینی که کم و بیش مایل به فروش تجهیزات ICT به ایران هستند، اغلب به صورت پنهانی، کالاهای مورد تقاضا را در اختیار صنایع ایرانی قرار می‌‌دهند. این جریان باعث رونق گرفتن قاچاق تجهیزات دست دوم و کارکرده سخت‌افزاری به ویژه در حوزه لپ‌تاپ، مانیتور، کیس و سرور شده و کسب‌و‌کارهای ایرانی را با مشکلات عدیده‌ای مواجه كرده است.

علاوه بر غیرقابل تشخیص بودن نو و دست دوم برخی از این تجهیزات، استفاده از این نوع کالاها با معضلات دیگری نیز همراه است که در این میان می‌توان به هزینه‌‌های سنگین تعمیرات خرابی و در برخی شرایط حتی غیرقابل تعمیر بودن، به خطر انداختن کسب‌و‌کارهای مشابه رسمی و عدم برخورداری از شرایط گارانتی و خدمات پس از فروش اشاره كرد. اما هولناک‌‌‌‌ترین تاثیر استفاده از این تجهیزات نفوذ، تخریب و حمله به شبکه‌های زیرساختی کشور به صورت سناریویی از قبل طراحی شده و یا فناوری قدیمی ساخت این تجهیزات است که در صورت وقوع می‌‌تواند تجربه‌‌ای مشابه آلودگی نیروگاه‌‌های هسته‌‌ای کشور به ویروس استاکس‌‌نت در سال 89 را رقم بزند.

مماشات پلیس برای همکاری با کلاه‌‌سفیدها

به‌طور کلی اظهارات مقام‌‌های قضایی و پلیس در هر کشوری، دارای ارزشی فراتر از مصاحبه‌‌ها و گفت‌وگوهای سایر مسوولان است زیرا مردم به‌طور خاصی از ریش‌سفیدان دستگاه قضا و نیروهای پلیس، توقع صداقت و شنیدن حرف راست را دارند، اما به‌طور قطع این توقع در خصوص برخی سیاستمداران وجود ندارد. به‌طوری که همگان به این واقعیت واقفند که اظهارات برخی‌‌ رجال سیاسی به ویژه در کشورهای جهان سوم، ملغمه‌‌ای از راست‌‌ها و دروغ‌‌هاست. با این رویکرد هفته گذشته رییس‌پلیس فتا تهران، سرهنگ کاظمی مصاحبه‌ای کرد که طی آن قویا در خصوص شایعاتی مبنی بر استخدام هکرهای حرفه‌ای توسط پلیس اظهار داشت: مجرم برای ما مجرم است و چون اعتمادی وجود ندارد، بنابراین هیچ‌گونه همکاری بین پلیس و هکرها وجود ندارد.

و اما یک فلش‌بک به هفت سال گذشته و زمانی که سرهنگ هادیان‌‌فر، رییس‌پلیس فتا اعلام کرد هکرهای کلاه سفیدی که در این حوزه تخصص داشته و تمایل به همکاری با پلیس داشتند، می‌توانند از طریق سایت پلیس فتا درخواست خود را اعلام کنند.

وی با بیان اینکه پلیس هکرهای کلاه سفید را شناسایی می‌کند، گفته بود: پلیس با این هکرها ارتباط برقرار کرده و بسیاری از این هکرها ابراز تمایل به همکاری با پلیس داشته‌اند و پلیس می‌تواند از این هسته به وجود آمده در پیشبرد اهداف خود بهره‌مند شود. بنابراين اظهارات هفته گذشته رییس‌پلیس فتا تهران باعث ایجاد شائبه‌‌ای در میان افکار عمومی شد. شائبه‌‌ پیرامون موضوعی که بدون تردید اتفاق آرا در خصوص وجود نیاز برای جذب چنین امکان و نیرویی وجود دارد، اما بنا به دلیل نامعلومی رییس‌پلیس تهران آن را نفی و به عبارتی تکذیب می‌کند.

سال قبل نیز یکی از معاونان قوه قضاییه خبر از استفاده و همکاری با هکرهای کلاه سفید را داده بود.

بر اساس این گزارش، استفاده از هکرهای کلاه سفید در نهادهاي متعدد ایران موضوعی غیررسمی اما روشن و پذیرفته شده است و حتی نقطه اتکای ایران در برخی موقعیت‌‌های استراتژیک در فضای مجازی است. به‌طوری که به گفته برخی منابع غیررسمی، هکرهای کلاه سفید افرادی هستند که اعضای ارتش سایبری ایران را تشکیل می‌‌دهند و ماموریت‌‌هایي مانند حمله به بانک‌‌ها، موسسات مالی، سدها و مراکز علمی آمریکا را به اجرا گذاشته‌اند. از دیگر عملیات‌‌هایی که به ارتش سایبری ایران نسبت داده شده دسترسی به اطلاعات تروریست‌های داعش بود که طی آن مهاجمان به پیامک، ام‌ام‌اس، تماس تلفنی، لیست مخاطبان، تاریخچه مرورگر و بوک‌مارک‌ها، ذخیره‌سازی‌های خارجی، موقعیت مکانی جغرافیایی و عکس‌های دوربین و همچنین ضبط صدای فراگیر دسترسی يافتند و به كمك آن اطلاعات قابل توجهی از داعشی‌‌ها فاش شد.

همچنین در پی جذب و استخدام هکرهای کلاه سفید می‌‌توان به برگزاری رقابت‌‌ها و مسابقه‌‌هایی اشاره کرد که چندی پیش توسط مرکز آپای دانشگاه‌‌ها از جمله صنعتی شریف با هدف شناخت گروه‌‌ها و افراد متخصص حوزه آزمون نفوذ و ارزیابی امنیتی برگزار شد.

گفتنی است، هکرهای کلاه سفید آن دسته از نفوذگرانی هستند که سازمان‌های مختلف برای یافتن ضعف سیستم‌های امنیتی شبکه رایانه‌ای خود به سراغ‌‌شان می‌‌روند و معمولا ضمن عقد قرارداد با آنها، ایراد‌های امنیتی سیستم خود را برطرف می‌‌کنند و میزان خطر نفوذ هکر‌های مهاجم را کاهش مي‌دهند. این دسته از هکر‌ها هیچ‌گاه دستگیر نمی‌شوند و قانون نیز از آنها حمایت و از مهارت‌شان در راستای تامین امنیت مردم استفاده می‌کند.

هفته ملی اختلال!

جبران خسارت در پی بروز یک اختلال، کمترین توقعی است که مردم و ذی‌نفعان می‌‌توانند از نهاد متکی داشته باشند. اما به نظر می‌‌رسد رسم نانوشته‌‌ای وجود دارد که متولی پرداخت خسارت تا چند روز بعد از بروز اختلال، اقدام به ارایه فهرستی از راهکارها نظیر کد USSD، پیامک، استفاده از خدمت الکترونیکی و غیره برای ثبت و اعلام خسارت می‌‌کند و بعد از مشاهده پیگیری متضرران، نسبت به پرداخت خسارت اظهار بی‌‌اطلاعی می‌‌کند.

مصداق بارز این قضیه، جبران خسارت قطعی اینترنت خانگی و موبایل کاربرانی بود که بر اثر رویدادهای آبان ماه، دسترسی آنها به اینترنت جهانی به مدت بیش از یک هفته قطع شد و پس از اتصال دوباره به اینترنت و بازگشت به شرایط عادی ارتباطی به آنها وعده داده شد که با توجه به نوع اپراتور، بسته‌‌های اینترنت مشتریان شارژ خواهد شد. اما سرنوشت این بسته چه شد؟ خسارت برخی مشترکان جبران شد، اما بسیاری دیگر تا لحظه نگارش این گزارش همچنان در حال بررسی است. دلیل این تاخیر هر چه که باشد، نمی‌‌تواند هیچ توجیهی برای جبران این تاخیر و یا دست کم به ثبت رساندن آن داشته باشد.

اما در سوی دیگر، پس از بروز اختلال در معیشت مردم بر اثر گرانی‌‌های چند ماه اخیر، این بار نوبت سامانه معیشت است که خودی در اختلال نشان دهد. 12 آذر ماه بود که وزارت کار و رفاه اجتماعی اعلام کرد متقاضیان دریافت حمایت معیشتی از طریق سامانه *6369# و یا سایت hemayat.mcls.gov.ir اقدام به ثبت‌‌نام کنند. در پی این فراخوان اما هم سایت و هم USSD مختل و از دسترس خارج شدند و تمدید مهلت ثبت نام نیز نتوانست مشکل را حل کند و سرانجام برخی از افراد در جست‌و‌جوی حمايت معیشتي، در همان مراحل نخستین، یارانه معیشتی‌شان قطع شد.

اما هفته گذشته نیز این سناریو تکرار شد. به‌طوری که مرحله دوم یارانه معیشتی هفته گذشته آغاز شد و از آن دسته افرادی که یارانه نقدی دریافت نمی‌کردند و مشمول یارانه حمایتی هم نشدند، دعوت شد به سامانه حمایت مراجعه و ثبت‌نام کنند، اما تاریخ به نوع دیگری تکرار شد و مردم علی‌‌رغم تمدید مهلت مربوطه با این خطا مواجه شدند که «با توجه به پایان مهلت ثبت درخواست مجدد شرایط بسته حمایتی امکان ثبت اطلاعات جدید وجود ندارد. به‌زودی اطلاع‌رسانی برای مشاهده نتایج بررسی‌ها انجام خواهد شد.»