معمای کالاهایی که در ایران گران‌تر از خارج است

هزینه حمایت از تولید از جیب مصرف‌کننده

• 21 دی 1398 07:2 ق.ظ
• داود صفی‌خانی

از موضوعات اساسی در بحث نظام بازار، رابطه بین تولید کالا و انحصار است.

در نظام‌های مبتنی بر بازار آزاد، سیاست‌ها به‌گونه‌ای تنظیم می‌شود تا رابطه درست و منطقی بین تولید و انحصار شکل بگیرد و از بروز انحصار به شکل‌های مختلف جلوگیری شود و در عین حال بر روند تولید داخل هم آسیبی وارد نشود. در نظام بازار آزاد با عمق دادن هر چه بیشتر فضای رقابتی در بازار و خود تنظیمی‌ درونی بازار با سازوکار رقابت شدید، عملا اگر امکان شکل‌گیری انحصار کامل از بین نرود، به ندرت اتفاق می‌افتد.

در سیاست‌های بازار مبتنی بر رقابت، بهره‌وری و کیفیت از مهم‌ترین ابزار رقابت محسوب می‌شود، زيرا بهره‌گیری از تکنولوژی‌های روز در تولید محصول باکیفیت، امکان رقابت را هم تسهیل مي‌كند و نکته مهم‌تر اینکه جاذبه قیمتی برای مصرف‌کننده را نیز به همراه دارد. همه این سیاست‌ها در نهایت برای برنامه‌ریزی به منظور جلب رضایت مشتری نهایی انجام می‌شود زيرا حلقه آخر نظام بازار و تصمیم‌گیر نهایی برای خرید محصول، مشتری است. علاوه بر این‌ها فضای رقابتی امکان ارايه تنوع محصول با کیفیت‌های متفاوت و جذابیت قیمتی را برای مصرف‌کننده فراهم کرده و منجر به پویایی بازار می‌شود.

حال اگر این نوع دیدگاه را با سیاست جاری کشور ما در حوزه تولید یا مونتاژ سخت‌افزار مقایسه کنیم با رویکردی بسیار متفاوت‌تر مواجه خواهیم بود.

با توجه به تنوع گسترده و تکنولوژی ویژه ساختی که در حوزه سخت‌افزار در دنیا وجود دارد و سرعت خیره‌کننده‌ای که در تکنولوژی ساخت محصولات در حوزه سخت‌افزار در دنیا شاهد هستیم و با تامل در قوانین ریشه‌ای و مشکلات بسیاری که در حوزه تولید در کشور ما وجود دارد و از همه مهم‌تر تعداد بسیار اندک تولیدکنندگان واقعی یا به عبارتی مونتاژکنندگانی که در این عرصه فعالیت دارند، اين سوال مطرح مي‌شود که آيا با توجه به سرعت و انحصار تکنولوژی ساخت آنها، تولیدکنندگان داخلی ما توان خلق محصول با کیفیت جهانی، تنوع و جذابیت قیمتی را برای مصرف‌کننده داخلی دارند؟

از نظر نگارنده پاسخ قطعا منفی است.

برای درک بهتر چرایی این مساله، مي‌توان نمونه عینی آن را در بحث مانیتور یا پاورها یا کالاهای تولیدی داخل این حوزه مثال زد که عمدتا نه تنها از نظر کیفیت ساخت، بلکه از نظر جذابیت قیمتی با وجود تعرفه‌های گمرکی واردات نيز توان رقابت با برندهای مطرح این حوزه را ندارند.

نکته عجیب‌تر اما تغییر قیمت لحظه‌ای محصولات تولید داخل در حوزه سخت‌افزار است که این پرسش را ایجاد می‌کند؛ این چطور تولید داخلی است که قیمت‌های آن به صورت لحظه‌ای با نرخ ارز بالا و پایین می‌شود؟ سوال مهم‌تر اینکه اگر قرار به قیمت‌گذاری لحظه‌ای آن با نرخ ارز است چه دلیلی برای استفاده از مزایای تولید داخل بودن آن (از تعرفه گمرکی تا بحث الزام خرید کالای ساخت داخل و... ) وجود دارد‌؟

چرا هزینه حمایت از تولید داخل باید از جیب مردم پرداخت شود. مگر نه این است که حمایت از تولید داخل باید جذابیت کیفیتی و قیمتی برای مشتری فراهم آورد؟

با شرایط فعلی قیمت‌های بازار و مشخصا در مورد مانیتور آیا قیمت‌های موجود در بازار ما از نظر کیفیت، تنوع و قیمت در مقایسه با نرخ‌های فروش جهانی آن که دارای اختلاف زیادی هم هست، نیاز مشتری و مصرف‌کننده را تامین کرده است؟ قطعا با رویکرد فعلی نه تنها کیفیت و تنوع بالا نمی‌رود بلکه حلقه اصلی پویایی بازار که مصرف‌کننده نهایی است را دچار خسران کرده و به رکود بازار بیشتر دامن زده می‌شود.

از مهم‌ترین آسیب‌هاي آن، ورود کالای قاچاق به چرخه توزیع و فروش است و از همه بدتر شاهد رونق فروش کالاهای مستعمل و دست دوم مخصوصا در مورد مانیتور خواهیم بود.

همچنان که این روزها رونق فروش کالاهای کارکرده را شاهد هستیم، در مورد مانیتور به خاطر اختلاف قیمت آن با نرخ‌های جهانی، فروش نوع کارکرده آن رونق و جذابیت بسیار بیشتری پيدا كرده است. البته خود چرخه فروش قطعات کارکرده آسیب بیشتری بر چرخه کسب‌و‌کار این حوزه وارد می‌کند که بحثی دیگر را می‌طلبد.

 سخن آخر اينكه با توجه به وابستگي نرخ توليدات صنايع كشور در اين حوزه به تكانه‌هاي لحظه‌اي قيمت ارز و عدم توان توليد محصولات باكيفيت و قابل رقابت با توليدكنندگان مطرح جهاني (کمااینکه در مورد مانیتور، نرخ فروش نمونه‌های خارجی در داخل بسیار بالاتر از خارج کشور است.) و همچنين به دليل آنكه مدل‌هاي محدودي توليد و مونتاژ مي‌شود تعرفه گمرکی یا محدودیت واردات در این زمینه منجر به اختلاف قیمتی قابل توجه در نرخ فروش این مانیتورها در بازار ایران نسبت به بازارهای جهانی شده است .

برای مثال مانیتور 27 اینچ برند سامسونگ مدل CF390 در سایت آمازون به قیمت 184 دلار در حال فروش است و همین مانیتور در سایت‌های فروش رسمی ایران با گارانتی به قیمت 7 میلیون و 900 هزارتومان در حال فروش است. در مورد برند ال‌جی یا بنکیو هم همین گونه شاهد اختلاف قیمتی قابل توجه هستیم که با یک جست‌وجوی ساده در اینترنت به وضوح قابل دسترسی است.

با این توصیف به نظر می‌رسد بازنگری در سیاست وارداتی این قبیل کالاها و میزان تعرفه‌های واردات آنها و حتی نرخ‌گذاری منطقی فروش آنها در بازار این حوزه نیازی ضروری برای احترام به حقوق مصرف‌کننده و پویایی بازار حوزه سخت‌افزار محسوب می‌شود، زيرا منطق بازار حکم می‌کند زمانی بايد از تولیدکننده داخلی حمایت کامل شود که تولیدات آنها از نظر کیفیت، تنوع و قیمت مشابه و حتی بهتر از نمونه‌های خارجی آن باشد.