ICT ایرانی در هفته‌ای که گذشت

• 12 بهمن 1398 07:6 ق.ظ
• پریسا خسروداد

khosrodad@asreertebat.com

شبکه‌های مجازی و وحشت کرونای روانی در ایران

وحشت شیوع کرونا در کشور پس از فوت نخستین قربانی این ویروس در قم، سایه‌ سنگینی بود که تمام کشور را در هفته گذشته تحت تاثیر قرار داد. در این میان همان‌طور که پیش‌بینی می‌‌شد، شبکه‌های اجتماعی بیشتر از هر رسانه‌ای در شکل‌دهی افکار عمومی نسبت به این بحران نقش داشتند و عدم اعتماد مردم نسبت به رسانه‌های رسمی کشور باعث شد تا بیش از آنچه که تصور می‌شد، بازی به دست اینستاگرام، توییتر، تلگرام و غیره بیفتد. گو این که در هفته گذشته، بیشتر از آنچه که هشدارهای مقامات وزارت بهداشت در خصوص چگونگی مواجهه با کرونا مورد توجه همگان قرار بگیرد، متن‌ها و فایل‌های صوتی گمنامی بود که به نقل از فلان پزشک و پروفسور یا مقاله خارجی در فضای مجازی منتشر می‌شد و کاربران با هیجان هر چه تمام‌تر ضمن مطالعه و دانلود آن، اقدام به ارسال آن برای دوستان خود می‌كردند.

اما در توصیف تحولات ایجاد شده در سطح کشور به ویژه در متروپلیس تهران پس از شیوع کرونا، به شکل قابل ملاحظه‌ای ایستگاه‌های شلوغ مترو، خلوت شدند. بسیاری از اجتماعات نظیر کنسرت، نمایشگاه‌ها، همایش‌ها و سمینارها لغو شدند. مردم از رفتن به مراکز خرید امتناع کردند و حتی بسیاری از شرکت‌های بزرگ و فعال به ویژه در حوزه ICT که دارای امکان بیشتری برای دورکارکردن کارمندان خود داشتند، اقدام به انجام الکترونیکی امور جاری و پروژه‌های خود کردند. اما همزمان با کاهش ترافیک در محیط فیزیکی، در فضای مجازی غوغایی بر پا بود. به‌طوری که بسیاری از مردم برای فراهم‌کردن اقلام مورد نیاز خود، مشکلات ناشی از استفاده از رمز پویا را به جان خریدند و دست به دامن فروشگاه‌‌های اینترنتی شدند. چه بسا بسیاری از اقلامی نظیر ماسک و مواد ضدعفونی‌کننده مانند الکل که در مغازه‌ها و داروخانه‌ها به سختی یافت می‌شد، در فضای مجازی موجود بود. همچنین آموزش مجازی در تمام سطوح عالی بسیار فراگیر شد و به عبارتی جان گرفت. در همین راستا، با محور قرار دادن جنبه‌های فراگیری کرونا در فضای مجازی، به تحلیل و ارزیابی مهم‌ترین رویدادهای این هفته می‌پردازیم.

کشف درمان اینترنتی کرونا!

افزایش هجمه موج انتشار اخبار جعلی، کلیپ‌ها و در مجموع شایعه‌ها در فضای مجازی طی یک هفته گذشته باعث ورود پلیس فتا به این جریان شد. در این خصوص سردار وحید مجید، ريیس‌پلیس فتا ناجا اظهار كرد كه تبهکاران همواره با مانیتورینگ فضای رسانه‌ای و اخبار و حوادث جاری کشور پلتفرم‌های مجرمانه و اهداف شوم و پلید خود را در قالب انتشار انواع شایعات مختلف طراحی و عملی می‌کنند.

وی گفت، بازنشر فنی مستندات تصویری موجود در فضای سایبر در قالب فیلم، عکس و تصویر نوشته، نشان می‌دهد حجم وسیعی از این کلیپ‌ها در خصوص وضعیت انتشار بیماری جعلی و غیرواقعی است. این مقام ناجا کشور نسبت به ادعای داروهای موجود در فضای مجازی براي درمان و پیشگیری از کرونا با قیمت‌های گزاف، از مردم خواست آگاهانه رفتار کنند و فریب این افراد را نخورند! وی همچنين از مردم درخواست کرد كه در صورت مواجهه با موارد مشکوک یا نیاز به اخذ مشاوره و راهنمایی به بخش مرکز امداد و فوریت‌های سایبری پلیس فتا مراجعه کنند.

بر اساس این گزارش، آنچه که بیشتر از احتمال همه‌گیری بیماری‌های عفونی کشور را تهدید می‌کند، عدم اعتماد مردم به منابع رسمی انتشار اخبار، پایین بودن‌ شاخص اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی در زمان وقوع بحران و نگران‌کننده‌تر از همه وجود افرادی است که از هر روزنه‌ای به منظور شیادی و خالی کردن جیب مردم استفاده می‌کنند. در این میان آشفتگی سلامت روحی و روانی افراد جامعه بر اثر انتشار محتوای مجعول در فضای مجازی در شرایطی که افکار عمومی با سایر بحرا‌ن‌ها از جمله گرانی نیز درگیر است، از هر زمان دیگری نگران‌کننده‌تر است و لزوما نیازمند ترمیم و ایجاد راهکارهایی براي التیام است. اما کرونا از جنبه سرگرمی در فضای مجازی نیز قابل توجه است. در توضیح بیشتر این قضیه همین بس که مانند گذشته، نگاه طنزآمیز به بحرانی چون کرونا در فضای مجازی به شدت در ایران داغ است و هر از چندگاهی به موجب این پدیده، لبخندی بر لبان کاربران نقش می‌بندد.

ایران و تجربه‌های جهانی کرونا

در حالی که وزیر بهداشت کشور، قرنطینه را مدلی بسیار قدیمی و سنتی براي مهار کرونا در کشور می‌داند، اما مسوولان دولتی و تاثیرگذاران در حوزه بهداشت و سلامت حاضر به استفاده از ابزارهای فناورانه و مدرن برای مقابله با این بحران نیستند.

این در حالی است که بستر استفاده از فناوری اطلاعات به عنوان یکی از ابزارهای کاربردی برای مدیریت بحران شیوع کرونا در کشور به خوبی فراهم است اما در عمل شاهد هستیم که به ارسال چند پیامک از طرف وزارت بهداشت منتهی شده است و در خصوص افزایش خریدهای اینترنتی یا اقداماتی مشابه نیز، نمی‌توان آن را ناشی از دستاوردهای دولت در این خصوص تصور کرد. اما به عنوان نمونه موفق در این زمینه می‌توان به تجربه کره جنوبی در مهار کرونا در این کشور اشاره کرد. توسعه‌دهندگان نرم‌افزار با شیوع ویروس کرونا در کره جنوبی، وب‌سایت‌ها و اپلیکیشن‌هایی ایجاد کرده‌اند که مردم با استفاده‌ از آنها می‌توانند حضور افراد مبتلا به ویروس کرونا را در مکان‌های مختلف به‌صورت آنلاین ردیابی کنند. این اطلاعات شامل سن، جنسیت و مسیرهای تردد روزانه‌ این افراد قبل از قرنطینه‌شدن آنها می‌شود. این اطلاعات همچنین بدون فاش‌شدن هویت افراد در اختیار توسعه‌دهندگان قرار می‌‌گیرد تا نقشه‌های ردیابی افراد مبتلا را با جزيیات کامل طراحی کنند.

کمین قاچاقچیان ماینر برای ترخیص کالا

استخراج رمزارز در کشور، صنعت به نسبت نوپایی است که تولیدکنندگان و قانون‌گذاران را با چالش‌های بسیاری مواجه کرده است. در این میان تناقض عملکرد دستگاه‌های مرتبط با صنعت رمزارز از جمله بانک مرکزی، وزارتخانه‌های صمت و ارتباطات در رد یا ایجاد ساز و کارهای قانونی و اجرایی براي استخراج رمزارز، بیش از هر چیز دیگری صنعت مذکور را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در این میان، آیین‌نامه استخراج رمزارز که مورد انتقاد بسیاری از کارشناسان است ضعف‌های بسیاری دارد که یکی از این ضعف‌ها عدم توجه به تعیین وضعیت ماینرهایی بود که به صورت قاچاق وارد کشور شده بودند.

هفته گذشته بر اثر اصلاحیه‌ای كه انجام گرفت به نوعی تکلیف ماینرهای قاچاق تعیین شد. به این ترتیب که بخشی از دستگاه‌ها و تجهیزات ماینینگ پیش از تدوین آیین‌نامه استخراج رمزارز وارد کشور شده بودند. این دستگاه‌ها یا تحت عناوین دیگری با پرداخت حقوق گمرکی متفاوت وارد کشور شده‌ یا به دلیل نبود قانون مشخص به‌صورت قاچاق وارد کشور شده‌ بودند که گمرک آنها را توقیف کرده بود. در صورت پرداخت عوارض تجهیزات وارد شده به کشور قبل از تصویب قانون ماینینگ، آن دستگاه‌ها دیگر جزو کالای قاچاق به حساب نمی‌آمدند. حال طبق تبصره‌ اضافه شده به ماده ۲ آیین‌نامه‌ استخراج رمزارز، وضعیت حقوقی کالاهای استخراج رمزارز که پیش از مصوبه و به دلیل خلأ قانونی وارد کشور شده‌ بودند، با اخذ عوارض، جرایم و حقوق قانونی دولت و دستگاه‌های ذی‌ربط به منظور صدور قانونی مجوز توسط وزارت صمت تعیین تکلیف می‌شوند. تعیین تکلیف دستگاه‌های قاچاق ضبط شده در گمرک، زمانی مستند شد که مدیرکل دفتر امور طرح‌ها و تامین مالی وزارت صمت طی نامه‌ای به دبیر ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز نوشت:

"از آنجا که تعداد زیادی دستگاه استخراج رمزارز (ماینر) قبل از ابلاغ دستورالعمل به‌صورت قاچاق و بدون پرداخت تعرفه‌ گمرکی و عوارض وارد کشور شده‌اند مقرر فرمایید مساعدت‌های لازم در رفع مشکلات آن دسته از دارندگان تجهیزات که قصد دریافت مجوز را دارند به عمل آید."

اما از جایی که هر دستوری می‌تواند به شکل‌گیری شائبه‌هایی در این زمینه بینجامد، کارشناسان نگران این مهم هستند که قاچاقچیان با لابی‌کردن با مبادی ورودی کالا، اقدام به واردات تجهیزات خود در لا به لای کالاهایی كنند که قرار است به صورت قانونی ترخیص شوند. طبق شنیده‌ها میزان ماینرهایی که قرار است به این شیوه از گمرک ترخیص شوند، کم نیست.