با ادامه بحران کرونا

زیرساخت‌های ارتباطی پاسخ‌گوی نیاز کسب‌وکارهای داخلی نیست

• 23 فروردین 1399 07:2 ق.ظ
• کاوه درفشانی

به تازگی رییس‌جمهور اعلام کرد ممکن است کرونا تا آخر سال هم در ایران فعال باشد، در چنین شرایطی اگر حضور این ميهمان ناخوانده در کشور طولانی مدت شود طبیعتا می‌‌بایست اقدامات تدوین شده‌ای صورت گیرد تا از بروز آسیب‌‌های بیشتر به کسب‌و‌کارها خصوصا کسب‌و‌کارهای حوزه فاوا که آسیب‌پذیری بالاتری نیز دارند جلوگیری شود.

در این گزارش بررسی می‌کنیم که تا چه میزان زیرساخت‌‌های دورکاری در کشور فراهم است و زمینه‌های لازم مثل سرعت اینترنت و الکترونیکی بودن دولت تا چه میزان پاسخگوی نیازهای کسب‌وکارهای داخلی است.

 

استقبال کسب‌و‌کارهای نوپای ایرانی از دورکاری

با جدی شدن خطرات شیوع همه‌‌گیر کرونا بسیاری از کسب‌و‌کارهای داخلی اقدام به دورکار کردن کارمندان خود کردند و صدالبته که شرکت‌‌های حوزه فاوا در این زمینه در صف اول قرار داشتند.

با جدی شدن خطرات ویروس کرونا ژوبین علاقبند، مدیرعامل اسنپ یکی از اولین مدیرانی بود که از دورکاری کارکنان خود خبر داد و بيان كرد: «برای حفظ سلامتی همکاران‌مان تصمیم گرفتیم چند روزی دورکاری را تجربه کنیم. امیدوارم با کمک هم این روزها را به سلامت پشت‌سر بگذاریم.»

کمی بعد کافه‌بازار به عنوان بزرگ‌ترین مارکت اندرویدی کشور نیز اعلام كرد که برای تامین سلامت کارکنانش آنها را دورکار کرده است؛ امیر حقیقت، مدیر روابط عمومی کافه بازار در این خصوص اعلام کرد: «برای کاهش ریسک کرونا جمعی از اهالی کافه برای مدتی به شکل آزمایشی دورکاری می‌کنند تا نیازهای زیرساختی و امکان اجرایی شدنش در بلندمدت روشن شود. هرجایی امکانات، محدودیت‌ها، ملاحظات و فرهنگ سازمانی خودش را دارد. مهم این است که در بحران با همفکری و خلاقیت ریسک به کمترین حد برسد.»

شرکت‌های تخفیفان و نت‌برگ به مدیریت نازنین دانشور نیز از دورکاری کارکنان‌شان خبر دادند. فناپ نیز به این صف پیوست و برای سلامت کارکنانش حالا ترجیح داده برای مدتی دورکاری را امتحان کند. مدیرعامل علی بابا نیز طی توییتی در این زمینه از دورکاری کارکنان خود خبر داد.

دیجی‌کالا با وجود وضعیت پیش آمده نتوانسته به این جمع اضافه شود اما در این زمینه امیرحسن موسوی، مدیر روابط عمومی این مجموعه در صفحه خود در فضای مجازی نوشت: «بخش زیادی از همکاران من در دیجی‌‌کالا درگیر عملیات هستند و ‎#دورکاری برای ما یعنی سرویس ندادن دیجی‌‌کالا. تو این روزهای سخت، خیلی از هموطنان‌مون برای حفظ سلامتی‌شون خرید آنلاین رو انتخاب می‌کنن. سر کار رفتن برای ما الان دیگه فقط سر کار رفتن نیست. یه مسوولیت اجتماعی مهمه.»

آرش کریم‌بیگی، مدیرعامل شاتل موبایل نیز در بحبوحه همه‌‌گیری کرونا با انتشار توییتی خبر دورکار شدن کارکنانش را اعلام کرده و نوشت: «برای کاهش ریسک در مقابل کرونا از امروز فرایندی را کلید زدیم تا بخشی از همکاران با قابلیت دورکاری در شاتل موبایل به صورت دورکار فعالیت‌شان را ادامه دهند. جلسات داخلی روتین و فعالیت‌های داخلی رو هم فعلا تا جای ممکن برگزار نمی‌کنیم.»

فرادرس که در سال‌‌های اخیر یکی از کسب‌و‌کارهای موفق در حوزه آموزش الکترونیکي بوده نیز براي جلوگیری از ابتلای کارمندان خود به ویروس کرونا تصمیم به دورکاری گرفته است. مصطفی کمالی هریس، بنیان‌گذار فرادرس در همین راستا در توییتر نوشت: «ما در فرادرس از ابتدای هفته برنامه‌ریزی‌هایی را انجام دادیم و برای حفظ سلامتی همکاران حدود 70 درصد تیم اجرایی فرادرس به صورت دورکاری مشغول به فعالیت هستند. در طی چند روز آینده نیز با رصد دقیق شرایط در صورت نیاز این رقم را به ۱۰۰ درصد خواهیم رساند.»

همان‌طور که از نظر گذشت دورکاری یکی از اصلی‌‌ترین تکنیک‌‌های کسب‌و‌کارهای حوزه فاوا برای پیشگیری از شیوع ویروس کرونا بوده است اما این حربه تنها روش شرکت‌‌ها برای مقابله با ویروس و تداوم کسب‌و‌کارشان در شرایط بحرانی نبوده و آنها راه‌حل‌‌های خلاقانه دیگری را نیز دنبال کرده‌‌اند.

 

راهکارهای خلاقانه کسب‌و‌کارها برای مقابله با کرونا

در شرایطی که ویروس کرونا عملا امکان تشکیل جلسات حضوری را به حداقل رسانده بسیاری از شرکت‌‌ها به برگزاری ویدیو کنفرانس و طرح‌‌های مختلف برای به حداقل رساندن اثرات منفی کرونا بر کسب‌و‌کار خود اقدام کرده‌‌اند. در این میان شرکت اسنپ توانسته اقدامات جالب توجهی را در حوزه ارایه خدمات امن به کاربران و کارکنان خود به انجام رساند که براي اطلاع از این موارد مصاحبه‌‌ای با مدیر روابط عمومی اسنپ انجام دادیم.

«روابط‌عمومی اسنپ» در پاسخ به سوال خبرنگار عصر ارتباط در خصوص اینکه اسنپ به عنوان یکی از بزرگ‌ترین فعالان حوزه حمل و نقل شهری چه اقداماتی را برای کاهش خطرات ابتلا به کارکنان در بین کارکنان و نیز مردم به انجام رسانده است اعلام کرد: بلافاصله بعد از خبر شیوع کرونا در ایران، فرهنگ‌سازی و آموزش را آغاز کردیم. آموزش و اطلاع‌رسانی به دو بخش کاربران راننده و مسافر تفکیک شد و از تمام کانال‌های ارتباطی اسنپ مانند پیامک، پوش نوتیفیکیشن، سایت، شبکه‌های اجتماعی و بروشور و پوسترهای آموزشی برای انتقال روش‌های جلوگیری از شیوع بیماری استفاده کردیم. این موضوع کماکان ادامه دارد و ما همچنان تلاش می‌کنیم با ارایه آموزش‌های لازم به هر دو قشر کاربران‌مان، در جهت حفظ سلامت آنها گام برداریم.

مدیر روابط عمومی این شرکت حمل و نقل عمومی در خصوص طرح‌‌های اجرا شده توسط این شرکت نیز گفت: باشگاه رانندگان اسنپ تلاش کرد تا با طرح «سفر به سلامت» در مسیر حفظ سلامت رانندگان و مسافران قدم بردارد. در فاز اول این طرح، وانت‌های برند شده‌ همراه با بسته‌های بهداشتی در سطح شهر تهران تردد کردند و ملزومات بهداشتی لازم برای مقابله با ویروس را به‌طور رایگان در اختیار رانندگان اسنپ قرار دادند. در هر بسته علاوه بر اقلام بهداشتی، یک برگه آموزشی قرار داشت که توصیه‌های لازم در مورد استفاده صحیح از محتویات بسته را به رانندگان آموزش می‌داد. همچنین در مرحله دوم ون‌هایی در تهران و چندین شهر دیگر وظیفه ضدعفونی کردن خودروهای اسنپی را بر عهده گرفتند.

همچنین این مقام مسوول اسنپ در خصوص بحث نظارتی نیز ابراز كرد: در نهایت اضافه کردن گزینه «عدم رعایت اصول بهداشتی» مکمل این اقدامات بود. در صورتی که کاربر مسافر احساس کرد دستورالعمل‌های بهداشتی ما در خودرویی که در حال سفر با آن است انجام نشده، می‌تواند با استفاده از این گزینه، پشتیبانی اسنپ را در جریان بگذارد تا با آموزش و همچنین ارايه امکانات لازم برای تامین سلامت و بهداشت فردی و بهداشت خودرو امکان گسترش هر چه بیشتر ویروس کرونا را کاهش دهیم.

روابط عمومی اسنپ در پاسخ به سوال خبرنگار عصر ارتباط در خصوص اقدامات این شرکت براي سلامت کارکنان نیز گفت: در همان روزهای نخست شیوع بیماری برای حفظ سلامت همکاران، روش دورکاری را انتخاب کردند. تمام تلاش مدیران این بود که امکان دورکاری برای تمام همکاران فراهم شود. خوشبختانه این طرح با موفقیت عملیاتی شد و اکنون درصد قابل توجهی از کارکنان شرکت اسنپ به صورت دورکار مشغول به کار هستند. این موضوع در خصوص همکاران پشتیبانی هم صدق می‌کند و هم اکنون بسیاری از این عزیزان  در خانه‌های خود از طریق دورکاری به تماس‌های کاربران پاسخ می‌دهند.

اقدامات خلاقانه در برخورد با اثرات منفی کرونا اما محدود به اسنپ نبوده؛ مدیر روابط عمومی مرکز توسعه تجارت الکترونیکی در مصاحبه با خبرنگار عصر ارتباط  در خصوص اقدامات این سازمان برای به حداقل رساندن اثرات منفی کرونا بر کسب‌و‌کارها اظهار كرد: در روزهای پیش از عید که اقشار مختلف جامعه با تبعات منفی ناشی از شیوع ویروس کرونا نظیر ریسک به مخاطره افتادن سلامتی مردم در خریدهای بازاری و به تبع آن رکود نسبی حاکم بر اصناف و بازاریان، گریبانگیر بودند، این مرکز در یک همکاری ملی با مشارکت هماهنگ بخش حاکمیتی، خصوصی و بسیج کشور با برگزاری جشنواره بهاره مجازی گام موثری برای مقابله با آثار منفی سلامتی و اقتصادی کرونا برداشت.

وی همچنین یادآور شد پویشی نیز به نام «از خانه بخریم» راه‌اندازی شده که به نوعی ادامه‌‌ای بر جشنواره بهاری مجازی شمرده می‌‌شود.

در نهایت باید یادآور شویم که یکی دیگر از راهکارهای جالب توجه کسب‌و‌کارها برای مقابله با شرایط به وجود آمده به دلیل شیوع بیماری کرونا ارایه شیوه‌‌ای متمایز برای خرید آنلاین بود که با عنوان سوپرمارکت آنلاین شناخته می‌‌شود.

در حال حاضر سوپرمارکت آنلاین پینتک این طرح را اجرا کرده است؛ در این سوپر مارکت آنلاین کارشناسان خرید، محصولات مورد نیاز کاربران را دستچین و ارسال می‌کنند. این سوپرمارکت آنلاین همچنین دسترسی به فروشگاه‌های زنجیره‌ای هایپرمی و شهروند و همچنین میادین میوه و تره‌بار مناطق مختلف تهران و کرج را فراهم کرده است.

مسوولان این فروشگاه آنلاین می‌‌گویند این پلتفرم خرید آنلاین اکنون با توجه به خطرات پیش آمده برای مردم، آمادگی دارد تا همکاری جدی و گسترده خود را با سایر فروشگاه‌های زنجیره‌ای شروع کند.

 

کاهش سرعت اینترنت با بروز کرونا

با وجود تمام تلاش‌‌های بخش خصوصی برای به حداقل رساندن ضررهای دوران فاصله‌‌گیری اجتماعی، به دلیل افزایش قابل ملاحظه استفاده مردم از فضای مجازی، اینترنت به عنوان مهم‌ترین راه ارتباطی کسب‌و‌کارها با مردم عملکردی بسیار کند و دور از انتظار داشت.

درواقع با بروز کرونا و گسترش جهانی آن، بسیاری از مردم در سراسر جهان ترجیح دادند که در خانه‌‌هایشان بمانند تا از مبتلا شدن به بیماری و گسترش این ویروس جلوگیری کنند. در چنین شرایطی اینترنت به سرگرمی اول مردم در سراسر جهان تبدیل شد. در این مدت اینترنت از سویی وسیله‌‌ای برای دانلود فیلم و سریال و موزیک ویدیوهای مختلف بوده و از سوی دیگر باتوجه به دورکار شدن پرسنل شرکت‌‌ها به وسیله‌‌ای برای برقراری ارتباطات میلیون‌‌ها کارمند و کارفرما در سراسر جهان تبدیل شده است.

فراموش نکنیم که مدارس و برخی از دانشگاه‌‌ها نیز در این مدت به برگزاری کلاس‌‌های آنلاین اقدام کرده‌‌اند.

طبیعی است که این حجم بالای استفاده از اینترنت تاثیر مستقیمی بر کاهش سرعت و کیفیت آن داشته و حتی کشورهای اروپایی نیز از گزند آن در امان نمانده‌‌اند اما واقعیت این است که کشورهای پیشرفته به سبب سرعت بسیار بالاتر اینترنت‌شان نسبت به ایران با مشکل جدی مواجه نشده‌‌اند.

در ایران اما در مواجهه با افزایش مصرف اینترنت چرخ بر محور دیگری چرخید؛از سویی وزیر ارتباطات با رایگان اعلام کردن اینترنت در روزهای پایانی سال 98 و روزهای ابتدایی سال 99 باعث شد که میزان مصرف اینترنت کشور مضاعف شود و از سویی دیگر اقدامی عملی و اثرگذار برای افزایش سرعت اینترنت کشور صورت نگرفت. در نتیجه این شیوه برخورد حجم مصرفی اینترنت کشور از ۲۰ ترابایت به ۳۰ ترابایت رسید و جهشی دو برابری را تجربه کرد تا افت سرعت بسیار محسوس شود.

تمام این موارد باعث شد که شکایت از سرعت و کیفیت اینترنت به یکی از گلایه‌‌های رایج مردم و کسب‌وکارهایی که حالا سعی می‌کردند بر بستر اینترنت کار کنند، تبدیل شود. اگر سری به شبکه‌های اجتماعی که وزیر ارتباطات در آنها فعال است بزنید و بخش کامنت‌‌های صفحه وزیر را مرور کنید می‌‌بینید که گلایه از وضعیت اینترنت حرف اول کاربران ایرانی است و البته صاحبان مشاغل نیز خواستار بهبود وضعیت فعلی هستند.

وزیر ارتباطات در پاسخ به یکی از همین انتقادات در توییتر نوشت: مسوولیت می‌پذیریم، تلاش هم کردیم. مصرف نسبت به ابتدای اسفند حدودا ۵/۲ برابر شده است. از اول هفته ‌نصب ۸۰۰ هزار پورت VDSL  در تهران آغاز شده که یک‌ماهه تمام می‌شود. ظرفیت موبایل را ارتقا دادیم، اما شبکه‌موبایل فرکانس لازم دارد که فعلا در اختیار صداوسیماست و تا فرکانس آزاد نشود، ظرفیت بالاتر نمی‌رود.

جهرمی درواقع با این پاسخ به نوعی مسوولیت کندی اینترنت موبایل را متوجه صدا و سیما کرد.

 

جای خالی دولت الکترونیکي برای مواجهه با کرونا

در شرایطی که کشور با بروز و همه‌‌گیری کرونا در کشور مواجه است بدون شک دولت الکترونیکي می‌‌تواند نقش مهم و اساسی در کنترل این ویروس داشته باشد اما به دلیل عدم اجرای این طرح که سال‌‌ها است وعده اجرای کامل آن مطرح شده ضررهای جدی بر بدنه بهداشت، آموزش و سایر حوزه‌‌ها وارد شده و کسب‌و‌کارهای خصوصی نیز در مواجهه با دولت همواره به همین علت با مشکلاتی مواجه شده‌‌اند.

کندی ترخیص کالاهای وارداتی در گمرک، عملکرد نه چندان سریع دولت در حوزه‌‌هایی مثل بیمه و اعطای مجوز و نیز کاغذبازی برخی ارگان‌‌های دولتی، همه و همه محصول عدم اجرای صحیح دولت الکترونیکي است که هر یک از این موارد ضررهای جدی را به کسب‌و‌کارهای کشور وارد کرده است.

با توجه به تاکید بر استقرار دولت الکترونیکي در برنامه ششم  توسعه کشور، تکلیف مهم دستگاه‌های اجرایی کشور در حال حاضر، اجرای وظایف قانونی و مشخص شده در برنامه ششم است که البته تاکنون بسیاری از دستگاه‌‌های اجرایی کشور عملکرد مناسبی در این حوزه نداشته‌‌اند.

در خصوص علت ضعف عملکرد در اجرای دولت الکترونیکی که ضررهای جدی و جبران ناپذیری را بر کسب‌و‌کارهای داخلی وارد آورده است مسوولان وزارت ارتباطات معتقدند که مجلس و سازمان برنامه و بودجه، ضمانت اجرایی مشخصی برای دولت الکترونیکي در نظر نگرفته‌‌اند و همین امر باعث شده که دولت الکترونیکی آن‌طور که باید و شاید در کشور اجرایی نشود.

مسوولان وزارت ارتباطات البته در این خصوص مسوولیت را متوجه خود نمی‌دانند، امیر ناظمی معاون وزیر ارتباطات در این خصوص به خبرنگار عصر ارتباط گفت: قوانین و مقرراتی که دستگاه‌های اجرایی را ملزم به انجام مقررات دولت الکترونیکی می‌کند، مشخص است و دستگاه‌های نظارتی باید در آن نظارت داشته باشند که این موضوع بر عهده ما نیست. ما حتی پیشنهادی را به مجلس و سازمان برنامه و بودجه ارایه کردیم که در خصوص نحوه تخصیص بودجه، بازبینی صورت گیرد تا این موضوع ضمانت اجرایی برای پروژه‌های دولت الکترونیکی باشد اما این پیشنهاد مورد پذیرش واقع نشد.

 

نتایج ضعف عملکرد در ارایه خدمات الکترونیکی

توجه داشته باشید که اگر دولت الکترونیکي در زمینه بهداشت عملکرد موفقی داشت امروز با الکترونیکی شدن نسخ عملا نیازی به جابه‌‌جا کردن دفترچه بیمه بین بیمار و دکتر و داروخانه وجود نداشت و جدای از انجام سریع‌تر و دقیق‌تر امور در شرایط فعلی از انتشار ویروس کرونا نیز جلوگیری می‌‌شد.

حال اما فعالان حوزه بهداشت و درمان تبدیل به یکی از اصلی‌ترین قربانیان ویروس کرونا شده‌‌اند در حالی که با الکترونیکی شدن نسخ، امکان کاهش آسیب‌‌ها در این حوزه وجود داشت.

در حوزه آموزش الکترونیکي نیز اگر زیرساخت‌‌های لازم فراهم می‌‌شد امروز عملا امکان برگزاری آنلاین کلاس‌‌های دانشگاه‌‌ها و مدارس فراهم بود.

در زمینه ارایه خدمات شهری الکترونیکی که کمبودهای زیادی نیز در این حوزه وجود دارد هم نباید از نظر دور داشت که در روزهاي اخیر از جمله دلایل مهم مراجعه حضوری شهروندان به شهرداری‌ها، دریافت خدمات شهرسازی از جمله صدور پروانه ساخت و پایان‌کار است اما همچنان تعداد زیادی از شهرداری‌ها این توان را ندارند که خدمات خود را برای چنین مواردی به صورت الکترونیکی ارایه داده و همچنان کاغذبازی و بوروکراسی اپیدمی شده در کشور تنها راه پیشبرد امور مرتبط با شهرداری‌ها شمرده می‌شود.

از سوی دیگر کارکنان دولتی این ارگان‌‌ها نیز مجبور به حضور شیفتی برای رفع و رجوع کردن کار مردم هستند که خطر ابتلای آنها به کرونا را افزایش می‌‌دهد.

 

فرصت ویژه دوران پساکرونا برای توسعه تجارت الکترونیکي

بدون شک حتی پس از اتمام اپیدمی ویروس کرونا با توجه به طولانی شدن این بیماری رفتارهای اجتماعی مردم چه در زمینه خرید محصولات و چه در زمینه استفاده از خدمات دستخوش تغییرات فراوانی می‌شود.

یکی از تغییرات احتمالی رفتار خرید مردم می‌‌تواند افزایش توجه آنها به خرید غیرحضوری کالاها و خدمات باشد.

طبیعی است که این تغییر رفتار می‌‌تواند فرصتی ویژه برای توسعه تجارت الکترونیکي در کشور باشد و به عنوان فرصتی مغتنم برای فعالان حوزه تجارت الکترونیکي شمرده شود. بر این اساس می‌توان گفت که از این پس از سویی ورود به تجارت الکترونیکي با دید و درک صحیح از دوران پساکرونایی می‌‌تواند به عنوان تجارتی پرسود نگریسته شود و از سویی دیگر توسعه این تجارت در کشور فرصتی ویژه را برای دست‌‌اندرکاران و فعالان حوزه فضای مجازی، تولید محتوا و سئو فراهم می‌‌کند.

در نهایت نباید فراموش کرد در صورتی که زیرساخت‌‌هایی مثل اینترنت با سرعت مطلوب و دولت الکترونیکی در کشور شکل نگیرند تجارت الکترونیکي چه در زمان فعلی و چه پس از حل بحران کرونا آن‌طور که انتظار می‌‌رود شکل نگرفته و بر مدار توسعه حرکت نخواهد کرد.