کدام پلتفرم اجتماعی بیشترین اختلال روانی را ایجاد می‌کند؟

• 13 خرداد 1396 07:10 ق.ظ
• میثم لطفی

عادت‌های اعتیادگونه ما به اتفاقات روزمره برای نمایش در شبکه‌های اجتماعی از جمله تناسب اندام، مسافرت‌های عجیب، لحظات متفاوت و ... در بیشتر موارد با زندگی واقعی همسانی ندارد و فقط برای جلب توجه در دنیای مجازی به اشتراک گذاشته می‌شود. نارضایتی که در جریان عدم اتصال به اینترنت و گشت‌وگذار در شبکه‌های اجتماعی صورت می‌گیرد بسیار مرسوم شده است و این روزها جوانان بخش اعظم زندگی روزمره خود را به حضور در این فضاها اختصاص می‌دهند. نتایج حاصل از یک مطالعه جدید نشان داد شبکه‌های رسانه‌ای که رفتارهای مذکور را در کاربران تشدید می‌کنند می‌توانند بستر لازم برای بروز اختلالات روانی از جمله اضطراب، افسردگی، بی‌خوابی، عدم رضایت از شکل ظاهری و ... را به وجود آورند و از آنجایی که جوانان مشترکان پروپا قرص شبکه‌های اجتماعی محسوب می‌شوند، این پلتفرم‌ها بیشترین تاثیر منفی روانی را روی آنها برجا می‌گذارند.

در این میان **اینستاگرام با 700 میلیون مشترک فعال در سراسر جهان به عنوان شبکه اجتماعی معرفی شده است که بیشترین تاثیر منفی را بر سلامت روانی افراد برجا می‌گذارد.** انجمن سلطنتی سلامت عمومی بریتانیا (RSPH) که به عنوان یک موسسه غیرانتفاعی در زمینه بهداشت و آموزش پزشکی فعالیت می‌کند در پی مطالعه اخیر خود هشدار داد که اینستاگرام مخرب‌ترین شبکه اجتماعی در جهان است.

گزارش اخیر این مرکز نتایج حاصل از مطالعه قبلی را هم شامل می‌شد که در آن تاثیرات شبکه‌های اجتماعی بر سلامت افراد روی 1500 بریتانیایی بین 14 تا 24 سال مورد تحلیل قرار گرفته بود. در مطالعه جدید نحوه تعامل کاربران با شبکه‌های اجتماعی مختلف از جمله فیسبوک، اسنپ‌چت، یوتیوب، توییتر و اینستاگرام بررسی شد و کارشناسان سعی کردند میزان تاثیرگذاری مثبت و منفی هر یک از این پلتفرم‌ها روی سلامت افراد را تحلیل کنند. در این تحقیق از شرکت‌کنندگان پرسیده شد پس از گشت‌وگذار در شبکه اجتماعی مربوطه در مورد احساس اضطراب، میزان اتصال به جامعه واقعی، احساس هویت، خواب، تصویر بدن و ... صحبت کنند.

**در پایان این بررسی مشخص شد فقط یوتیوب روی مشترکان خود تاثیر مثبت برجا می‌گذارد و اثرات مابقی پلتفرم‌های اجتماعی منفی بوده است. با این روند کارشناسان میزان اثرگذاری منفی شبکه‌های اجتماعی روی سلامت روانی افراد را به ترتیب زیر و از کم به زیاد اعلام کردند: توییتر، فیسبوک، اسنپ‌چت و اینستاگرام. **

برای شرکت‌کنندگان در این بررسی یک پرسشنامه تهیه شده بود و این افراد بیشترین امتیاز در زمینه باقی ماندن اثرات منفی را به اینستاگرام دادند و اعلام کردند پس از آنکه در این پلتفرم حضور داشته‌اند به میزان قابل ملاحظه‌ای با اضطراب و تصویر بد از بدن خود مواجه شده‌اند. یکی از نویسندگان گزارش نهایی در پی مصاحبه با خبرگزاری سی‌ان‌ان توضیح داد دخترانی که در اینستاگرام عضو هستند به طور معمول خود را با تصاویر غیرواقعی که به اشتراک گذاشته می‌شود مقایسه می‌کنند و این مساله می‌تواند اثرات بد و مخرب روی آنها برجا بگذارد.

یکی از مدیران ارشد این تحقیقات توضیح داد: «اینستاگرام زنان و دختران را به این باور می‌رساند که اندام زیبایی ندارند و همین مساله باعث می‌شود افراد به جز ویرایش‌های مختلف عکس قبل از به اشتراک‌گذاری آن سعی کنند با پوشیدن لباس‌های مختلف و دوره‌های تناسب اندام خود را کامل و زیبا نمایش دهند».

محققان در مطالعات قبلی به این نتیجه رسیده بودند که توقعات غیرواقعی و ترس از دست دادن دو مقوله‌ای است که بیشتر مشترکان شبکه‌های اجتماعی با خود حمل می‌کنند و این مساله به صورت مستقیم با کاهش حرمت نفس در ارتباط است و در نتیجه آن اختلالاتی مانند اضطراب و افسردگی بروز می‌کند. البته در کنار این موارد سوءاستفاده‌های مجازی و اختلالات خواب هم وجود دارد که اینها هم با شبکه‌های رسانه‌ای در ارتباط هستند. گزارش جدید که در آخرین شماره از «نشریه مطالعات جوانان» به چاپ رسید اعلام کرد از هر پنج فرد جوانی که در شبکه‌های رسانه‌ای عضو هستند یک نفر در طول شب به خاطر دریافت پیام از خواب بیدار می‌شود و این اتفاق احساس خستگی در طول روز را برای او به همراه می‌آورد.

البته همه نتایج به دست آمده از مطالعه جدید بد نبود. حدود 70 درصد کاربران اعلام کردند زمانی که در شرایط سخت و دشوار هستند از طریق شبکه‌های اجتماعی پیام‌های احساسی و دلگرم‌کننده دریافت می‌کنند و 80 درصد کاربران هم گفتند حساب کاربری آنها به صورت خودکار صفحاتی را پیشنهاد می‌کند که به آگاهی و آرامش بیشتر آنها کمک کرده است. این افراد همچنین موفق شدند به کمک شبکه‌های رسانه‌ای ارتباطات نزدیک‌تر و عمیق‌تری با دوستان خود داشته باشند.

مشکل اصلی که کاربران در جریان بررسی روی اینستاگرام کشف کردند این بود که بیشتر آنچه در این پلتفرم و شبکه‌های اجتماعی مشابه می‌بینیم، غیرواقعی است و در زندگی روزمره تجربه نمی‌شود. برای بیشتر کاربرانی که به صورت شبانه‌روزی در اینستاگرام حضور دارند مد، برند، سلبریتی و ... اهمیت فراوان دارد و افراد سعی می‌کنند عکس‌هایی که به اشتراک می‌گذارند به نحوی با این مساله در ارتباط باشد. البته برخی از این شبکه‌های اجتماعی یک سیستم هشداردهنده خودکار راه‌اندازی کرده‌اند و هر زمان که کاربر بیش از حد در حساب کاربری خود می‌ماند، یک پیغام ویژه برای او منتشر می‌شود تا از آن خارج شود. الگوریتم ویژه‌ای که برای اینستاگرام فعال شده است می‌تواند سلایق و رفتارهای هر کاربر را تشخیص دهد، متناسب با علایق او آگهی تبلیغاتی منتشر کند و هر زمان که کمکی لازم دارد یک پیغام برای او بفرستد.

اگرچه محققان بررسی‌های هرچه بیشتر در این زمینه را لازم و ضروری می‌دانند، اما بر این مساله تاکید دارند که اثرات روانی منفی ناشی از حضور در اینستاگرام اثبات شده است و کاربران می‌بایست این مساله را جدی بگیرند. اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی به خصوص پلتفرم تصویری اینستاگرام روز به روز بیشتر می‌شود و اگر این مساله جدی گرفته نشود، در آینده نه چندان دور می‌تواند اختلالات گسترده‌ای به وجود آورد. این موضوع به قدری اهمیت دارد که مراکز بهداشت و سلامت در سراسر جهان به آن توجه کرده‌اند و حتی در برخی کشورها دوره‌های ترک شبکه اجتماعی هم برگزار می‌شود.

به گفته «شرلی کرامِر» مدیر مرکز RSPH،‌ شبکه‌های رسانه‌ای نسبت به سیگار، نوشیدنی‌های الکلی و ... اعتیادآورتر هستند و اثرات مخرب خود را روی جوانان بیش از دیگر افراد برجا می‌گذارند. به هر حال، مراکز بهداشت و سلامت در سراسر جهان می‌بایست تمام تلاش خود را روی این موضوع متمرکز کنند تا نیازها و توقعات جوانان را به خوبی بشناسند و متناسب با آن گام بردارند تا از اثرات مخرب رسانه‌های اجتماعی کاسته شود.