ICT ایرانی در هفته‌ای كه گذشت

ردپای واسطه‌ها برای دوران پساتلگرام!

• 18 آذر 1396 07:7 ق.ظ
• پريسا خسروداد

ایران، كشوری در منطقه خاورمیانه است كه با ضریب نفوذ اینترنت بیش از 50 درصد، مرز داشتن 45 میلیون كاربر را شكسته است. اما مزاج و علایق كاربران ایرانی بسیار خاص و همانند سایر ویژگی‌های فرهنگی ما كاملا خونگرم‌مآبانه است؛ به این معنی كه كاربران ایرانی عاشق حضور در شبكه‌های اجتماعی، به‌اشتراك‌گذاشتن مطالب جالب در گروه‌های دوستانه و خانوادگی و كاری، چت‌های كوتاه و گاه طولانی در پیام‌رسان‌ها، اهل لایك و فالوكردن و حتی دیدزدن‌های یواشكی عكس‌های پروفایل هستند و برخی نیز نسبت به تجارت و كسب‌وكار در شبكه‌های اجتماعی نیز بدون پرداخت بیمه و مالیات بسیار علاقه‌مندند. البته در این میان متاسفانه سودجویی و فریب نیز مهمان همیشگی این دورهمی‌هاست كه گاه براثر ساده‌لوحی و فقدان آگاهی كافی، نصیب برخی از آنها می‌شود.

آنچه بدان اشاره شد، توصیفی كیفی از وضعیت كاربران ایرانی در شبكه‌های مجازی بود كه چنانچه حضور بیش از 40 میلیون كاربر ایرانی در انواع گروه‌های سنی و طیف‌های شغلی و مناطق جغرافیایی را در پیام‌رسان تلگرام به این توصیف ضمیمه كنیم، درمی‌یابیم كاربران ایرانی، بهترین بازار هدف برای شركت‌های تولیدكننده اپلیكیشن‌های پیام‌رسان در جهان هستند كه در صورت جذب و به قول عامیانه تور كردن آنها، قادر خواهند بود خیلی راحت به انواع چشم‌اندازهای احتمالی نظیر تجاری، امنیتی و سوداگری تبادل دیتای ایرانی‌ها با هر چیز باارزش دیگری برسند. حال چنانچه آشفتگی‌ها مقرراتی و نیز استفاده از فیلترینگ به‌عنوان اساسی‌ترین راهكار مسولان جهت كنترل حضور كاربران ایرانی در شبكه‌های اجتماعی را به این ملغمه اضافه كنیم، درمی‌یابیم منحصربه‌فردترین كشور دنیا بابت وضعیت حضور شهروندان در فضای مجازی هستیم. با این رویكرد، به ارزیابی و تحلیل اهم اخبار ICT ایرانی در هفته‌ای كه گذشت، می‌پردازیم.

·        واسطه‌گری برای جا انداختن یك پیام‌رسان

فیلتر شدن یا نشدن تلگرام، معمولا جزو موضوعاتی است كه هر از چندگاهی به واسطه مصاحبه یك مقام مسوول مطرح می‌شود و با گذشت زمان به كما می‌رود. اما هفته اخیر از بروز تحركات جدیدی در این زمینه باخبر شدیم كه بسیار قابل‌تامل بود. گویا بحث و بررسی مسدودسازی تلگرام بنا به دلایلی كه عمده‌ترین آنها پافشاری و تمكین نكردن مدیر روس‌تبار آن به بستن كانال‌های معاند و همچنین حضور نداشتن در خاك ایران است، بسیار جدی شده است. اما آنچه به‌تازگی مورد توجه قرار گرفته است، آمد و رفت واسطه‌هایی است كه سعی دارند پس از مسدودسازی تلگرام و با نفوذ در میان افرادی كه در تصمیم‌گیری‌های كلان در این خصوص نقش دارند، جای تلگرام را پر کنند.

آنچه بدیهی است، كوچ حدود 40 میلیون كاربر تلگرام كه دیگر به داشتن حداقل یك شبكه اجتماعی روی گوشی خود عادت كرده‌اند به سمت یك پیام‌رسان جدید می‌تواند منافع مالی قابل توجهی را نصیب شركت برنده این شبه‌مزایده کند. حال به این سود مالی، دستیابی و ارایه اطلاعات كاربران پیام‌رسان مذكور در مواقع نیاز به برخی دستگاه‌های خاص را نیز باید اضافه كرد كه در نوع خود، تجارتی دیگر است. اما اینكه كدام پیام‌رسان‌ها، كاندیدای تصدی كرسی تلگرام در ایران هستند و اینكه ایرانی هستند یا خارجی، هنوز به‌درستی مشخص نیست. اما صحبت‌هایی شده است كه در میان آنها نام اپلیکیشن‌هایی دیده می‌شود که مالکان ایرانی دارند و ظاهرا دیگر خبر از گزینه خارجی در میان نیست.

·        تعرفه‌های جدید، وزیر را به مجلس كشاند

تعرفه‌های جدید اینترنت كه پس از ابلاغ، بسیار بحث‌برانگیز شده و بروز انتقادها و مخالفت‌هایی را از سوی شركت‌های ارایه‌دهنده خدمات اینترنتی به همراه داشته است، هفته گذشته نیز مناقشاتی را در برداشت. این تحولات به موجب مصوبه‌ای ایجاد شده كه به مصوبه 266 معروف است، دارای 12 صفحه و بسیار مفصل است. اما خلاصه آن به طور تلویحی چنین است كه مشتری را ملزم به مصرف تنها یک مدل از اینترنت حجمی می‌كند و چنانچه وی بخواهد از مدل دیگری استفاده کند، باید سراغ اپراتورهای موبایل برود.

در همین راستا، هفته گذشته رییس کمیسیون صنایع و معادن مجلس، از حضور  وزیر ارتباطات در این كمیسیون برای ارایه توضیحاتی در خصوص تعرفه‌های اینترنت و طرح رجیستری خبر داد. حال كه صحبت از مجلس شد، اشاره به این نكته ضروری است كه به‌رغم اینكه طی سال‌های اخیر ارتباطات به یكی از حوزه‌های اصلی و تاثیرگذار در تمامی‌طیف‌ها در كشور تبدیل شده است، اما مجلس ایران فاقد كمیسیون مخصوصی برای رسیدگی به امور مرتبط با این حوزه است و مسایل مربوطه را از طریق کمیسیون صنایع و معادن پیگیری می‌كند. بهارستان، در حال حاضر دارای كمیته‌ای با عنوان مخابرات است كه مستقیم‌ترین مسوولیت در خصوص فعالیت‌های دولت در حوزه ICT را به عهده دارد و از منظر كارشناسان به‌روزرسانی نشدن كمیسیون‌های مجلس، ابتدایی‌ترین گام مجلس برای عقب‌ماندن از این قافله است. 

·        طبقه‌بندی كاربران ایرانی برای فیلترینگ

هفته گذشته، وزیر ارتباطات با برگزاری یك نشست خبری از بروز رویدادهایی جدید در زمینه فیلترینگ خبر داد. آنچه از اظهارات وی برمی‌آید، چنین است كه مدل دسترسی کاربران ایرانی به اینترنت بر اساس موقعیت، سن و سایر شرایط تعریف می‌شود و فیلترینگ بر مبنای این تعاریف روی سایت‌های اینترنتی اعمال می‌شود. جهرمی، در خصوص آخرین وضعیت این نوع فیلترینگ كه غیرهمسان گفته می‌شود، اظهار داشت، نظام فیلترینگ غیرهمسان در اینترنت را طی دستورالعملی آماده کرده‌ایم و چارچوب فنی آن را نیز برای ارایه به دادستانی آماده کرده‌ایم. لذا پیرو مذاکرات مکتوب با دادستانی این موضوع مورد موافقت قرار گرفته که شروطی برای آن در نظر گرفته شده است. وی همچنین در خصوص بازكردن تماس صوتی از طریق تلگرام گفت، دستگاه قضا اعتقادی به باز کردن این دسترسی ندارد و نکاتی که در مورد شرایط اقتصادی و کاهش درآمد اپراتورها در خصوص این سرویس مطرح می‌شود درست نیست. بنابراین نگاه دستگاه قضایی به فیلتر تماس صوتی تلگرام در چارچوب مسایل امنیتی است.

·        انتقاد معاون رییس‌جمهور از خودش!

اعطای وام‌های میلیاردی به كسب‌وكارهای نوپا كه با عنوان استارت‌آپ شناخته می‌شوند، موافقان و مخالفان بسیاری در ایران دارد. موافقان معتقدند، دولت می‌بایست همواره حامی‌این قبیل كسب‌وكارها باشد و تا به مرحله به ثمررسیدن از آنها پشتیبانی كند كه این پشتیبانی می‌تواند مالی نیز باشد. اما منتقدان بر این باورند در كشورهای توسعه‌یافته، استارت‌آپ‌ها از دولت وامی ‌برای حمایت دریافت نمی‌كنند و این كار می‌تواند آنها را بدهكار کند.

در همین زمینه، هفته گذشته سورنا ستاری، معاون علمی‌فناوری ریاست‌جمهوری سرانجام بعد از چهار سال به این نتیجه رسید و اعتراف کرد، وام دادن به استارت‌آپ‌ها خیانت به آنهاست. چه‌بسا معاونت علمی‌ پیش‌ از این از طریق صندوق‌های وابسته به بیش از دو هزار شرکت وام داده بود، اما امروز اثرات آن را می‌بینیم؛ زیرا بسیاری از این شرکت‌ها شکست‌ خورده‌اند و امروز باید پول‌های وام را پس بدهند. وی همچنین ادامه داد، وام برای شرکتی است که از آب و گل درآمده و می‌تواند بازار، قیمت، رقبا و ریسک‌ها را پیش‌بینی کند، اما این در اختیار یک استارت‌آپ نیست. هیچ‌کس نمی‌داند یک ماه بعد چه اتفاقی برای یک استارت‌آپ و شرکت نوپا می‌افتد.

·        درخواست عكس عریان از كاربران ایرانی

پلیس فتا، نسبت به شیوع باج‌افزاری به كاربران ایرانی هشدار داد كه طی آن اطلاعات کاربران را رمزنگاری می‌کند و برای دسترسی مجدد و رمزگشایی آن درخواست عکس عریان می‌کند. این باج‌افزار كه nransomwer نام دارد، پس از نفوذ و رمزنگاری اطلاعات قربانی از وی درخواست می‌کند که یک حساب کاربری در سرویس ایمیل protonmail ایجاد کرده و از طریق آن فایل عکس خود را ارسال کند. پلیس فتا از شهروندان درخواست كرد، نسبت به شناسایی رفتارهای غیرعادی و مشکوک شبکه و سیستم‌ها حساس باشند و در صورت مواجهه با باج‌افزارها و هرگونه درخواست باج موضوع را از طریق سایت پلیس فتا منعکس کنند.