از اظهارات مدیر سابق طرح برآورد می‌شود

زمزمه شکست جویشگرهای بومی

• 22 دی 1397 07:5 ق.ظ
• مهراد كريم‌نيايی

در اتفاقی جالب که پیش از این نیز پیش‌بینی کرده بودیم، ظاهرا به «مرحله حواله سرنوشت جویشگرهای بومی» نزدیک شده‌ایم!

زماني كه حرف اعطاي تسهيلات دولتي براي حمايت از ساخت و توسعه جويشگرهاي ملي مطرح شد، از همان ابتدا و بر اساس تکرار تجربیات مشابه سابق، سرنوشت اين طرح را نیز محكوم به بلاتکلیفی دانسته و اعلام كرديم كه همچون ايميل ملي، سيستم‌عامل ملي، مرورگر ملي، آنتي‌ويروس ملي و امثالهم اين طرح نيز خروجي متناسب با تبلیغات و هزینه‌های انجام‌شده، نخواهد داشت.

در اين ميان برخي از منتقدان طرح حمايت دولتي از جويشگرهای بومي ضمن مخالفت با اعطاي تسهيلات، توجه متوليان را به اين امر جلب كردند كه حتي بدافزارهاي داخلي بدون نياز به حمايت دولتي توسعه پيدا كرده‌اند و اگر نياز بازار به جويشگر بومي وجود داشته باشد، اين اتفاق بدون نياز به دخالت دولتي خواهد افتاد؛ اما مسوولان امر بدون توجه به اين انتقادها به تزريق تسهيلات براي ساخت نه‌تنها یک جويشگر بومي که چند جویشگر به شکل همزمان ادامه دادند.

به‌تازگي اما مدتي است در اقدامي جالب توجه، علیرضا یاری، مدير سابق طرح اجرا و پیشبرد جويشگرهای بومي اكنون پس از آنكه جویشگرهای بومی از حوزه مسوولیت وی یعنی پژوهشگاه ICT مرکز تحقیقات مخابرات ایران گرفته شد و به سازمان فناوری اطلاعات واگذار شده، شروع به طرح انتقادهايی از شيوه پیشرفت این طرح كرده است. وي در  سلسله‌مصاحبه‌هایی که در 17 اردبیهشت، 20 آذر و 4 دی با رسانه‌ها داشته به انتقاد از سازمان فناوری اطلاعات به‌عنوان متولی جدید طرح حمایت از جویشگرها پرداخته است. در آخرین انتقاد مطرح‌شده وی روز 4 دی‌ماه سال جاری گفته: باوجود سیاست‌گذاری مرکز ملی فضای مجازی و حمایت‌ پژوهشگاه، جویشگرها نتوانستد محتوای سازمان‌ها را بگیرند تا مزیت رقابتی پیدا کنند و در فاز دوم از دو جویشگر (ساخته‌شده)‌ حمایت محتوایی ‌شود.

وی كه در زمان تصدي بر طرح حمايت از جويشگرها همواره به ارایه گزارش‌های مرسوم آماری و دفاع تمام قد از طرح مذکور می‌پرداخت؛ حالا مدتي است كه در رسانه‌ها منتقد چگونگی پیشرفت این طرح شده و مدعي است از زماني كه این پروژه از پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات خارج شده و برای ادامه کار به سازمان فناوری اطلاعات ایران سپرده شده، دیگر فعالیت خاصی در خصوص آن شکل نگرفته است.

عدم موفقيت طرح حمايت از جويشگر بومي

مدير سابق طرح جويشگرهاي بومي یکی از ضعف‌های اصلی جست‌وجوگرهای بومی را نبود محتوای بومی دانسته و در تازه‌ترین اظهار نظر خود گفته: اخیرا مرکز ملی فضای مجازی در فکر حمایت محتوایی از پارسی‌جو و یوز است.

به زعم مسوولان مرتبط با طرح جويشگر بومي یکی از نقاط ضعف جست‌وجوگرهای بومی این بوده که نتوانستند محتوای بومی را از سازمان‌ها بگیرند.

درواقع به‌رغم اینکه حاميان و مجريان طرح جويشگر ملي تصور مي‌كردند سیاست‌گذاری مرکز ملی فضای مجازی باعث شود به‌راحتی محتوای بومی را از سازمان‌ها بگیرند و نسبت به رقبای خارجی ارجحیت پیدا کنند، اما این اتفاق رخ نداد تا به این ترتیب وارد مرحله پاسکاری مسوولیت ناکامی این طرح وارد برسیم.

براساس مطالعه میدانی که اوایل سال جاری انجام شده، مشخص شده که درصد زیادی از مردم جویشگرهای بومی را نمی‌شناسند. درصدی که این جویشگرها را می شناسند هم می‌گویند که گوگل دقت بهتری دارد و لزومی ندارد به سراغ جویشگرهای بومی برویم.

همكاري نكردن سازمان‌هاي دولتي عامل اصلي شكست

اگرچه در زمان ايجاد جويشگرهاي بومي قرار شده بود سازمان‌های داخلی در زیرساخت و پایه شبکه خود جويشگرهاي داخلي را به‌صورت پیش‌فرض داشته باشند و اطلاعات را در اختیار آنها بگذارد تا جست‌وجوگرهاي داخلي به واسطه داشتن این اطلاعات نسبت به رقباي خارجي ارجحیت داشته باشد، اما اين اتفاق رخ نداد.

همچنين براساس انتقادهاي مطرح‌شده توسط علیرضا ياري، مدير سابق پروژه موتور جست‌وجو در نشست خبری نهمین سمپوزیوم مخابرات كه 20 آذر ماه برگزار شد، اگرچه سازمان‌های داخلی برخی از اطلاعات خود را روی صفحات وب قرار می‌دهند اما هرگز اطلاعات خاص خود را برای حمایت محتوایی در اختیار جویشگرهای بومی نگذاشته‌اند.

مدير سابق جويشگرهاي بومي در همين خصوص اعتراف كرده همیشه مشکل بین سازمانی در کشور وجود داشته و گفته: وقتي یک وزارتخانه یا یک سازمان با وزارتخانه یا سازمان دیگری قصد تعامل دارد اما به همکاری گسترده و شسته‌رفته‌ای منجر نمی‌شود و پروژه جويشگرهاي بومي نیز یکی از همین موضوعات است.

وي همچنين اظهار كرده: قرار بود در فاز دوم طرح جویشگر بومی، به دنبال این برویم که چند درصد از دستگاه‌ها از جویشگر بومی استفاده کرده‌اند؛ به این معنا که با سازمان‌ها جلسه بگذاریم و توضیح دهیم وقتی از جویشگر بومی استفاده می‌کنید چه ارجحیتی برای سازمان شما فراهم می‌کند، نحوه استفاده و سیاست‌گذاری دست خودتان است، انگار محتوای خودتان را مدیریت می‌کنید و خلاصه اینکه اگر در سازمان از جویشگر بومی استفاده کنید بسیار راحت با آن تعامل خواهید کرد، سرویس‌های جدید از آن خواهید گرفت و سرویس‌های جدید به آن اضافه خواهید کرد که امتیاز بسیار خوبی برای سازمان ها بود. اما در نهایت وارد این مرحله نشدیم.

زمزمه توقف طرح از زبان مدیران جویشگرها

يكي از نقدهايي كه به جويشگرهاي بومي وارد شده ضعف عملكرد آنها در برندسازي بوده كه باعث شده اين جويشگرها حتي با وجود بهره از تسهيلات دولتي و در نتيجه امكان سرمايه‌گذاري مناسب براي برندسازي و تبليغات موفقيت لازم را به دست نياورند.

علي‌ياري، مدير سابق پروژه جویشگر ملي روز 4 دي‌ماه در گفت‌وگو با خبرگزاري فارس ضمن تاکید بر این مساله اما این بار و از زبان مدیران جویشگرهای بومی زمزمه‌های غیراقتصادی بودن و توقف کار را سر داده و گفته: پيش از اين تاكيد آنها بر اين امر بوده که موتور جست‌وجوهای بومی باید در بحث برندسازی کار کنند و خود را به مردم بشناسانند؛ اما شرکت‌هاي سازنده گفته‌اند با چه پولی برندسازی کنیم؟ خودتان این کار را کنید و در نتیجه این مسوولیت شکل حالت چرخشی پیدا کرده است؛ زیرا این شرکت‌ها مقداری از خودشان هزینه کرده‌اند مقداری نیز ما هزینه کرده‌ایم و اکنون سرویسی را ایجاد کرده‌اند که این سرویس هزینه دارد اما درآمد آنچنانی برایشان ندارد؛ آنها هم دچار مشکل بزرگي هستند که نمی‌دانند چه کنند؟ سرویس را رها کنند یا نگه دارند؟ اگر قرار است نگه دارند و این سرویس برای ما اهمیت دارد باید از آن حمایت کنیم، اما اکنون کسی حمایت نمی‌کند؛ تنها حمایتی که از آنها در حال انجام است، نگهداری سرورهایشان است که بخشی در پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات و بخشی در سازمان فناوری اطلاعات ایران انجام می‌شود.

نکته قابل توجه آنکه **باتوجه به حجم بالاي انتقادهاي مطرح‌شده در خصوص جويشگرهاي بومي و باوجود تمام نقدهايي كه به سازمان فناوري اطلاعات به عنوان متولي فعلي طرح حمايت از جست‌وجوگرهاي بومي وارد شده، اين سازمان هيچ پاسخي به ابهامات و پرسش‌هاي موجود نداده است. سکوت سنگین سازمان فناوری اطلاعات درواقع در اين شرايط شايد به اين معني باشد كه اين سازمان انتقادات را پذيرفته يا پاسخي براي آنها ندارد.**

دستورالعمل بی‌نتیجه سازمان IT

اما این اظهارات تنها دلایل و شواهد توقف کار جویشگرهای بومی نیستند. 25 اردیبهشت امسال، رسول سراییان، رییس وقت سازمان فناوری اطلاعات گفته بود: در حال تهیه دستورالعملی هستیم که در صورت تصویب هیات وزیران، استفاده از موتور جست‌وجوی بومی برای دستگاه‌های دولتی الزامی شود.

وی در این مقطع با اشاره به برنامه‌ریزی صورت‌گرفته برای عملیاتی شدن استفاده از موتور جست‌وجوی بومی در کشور مدعی شد: پروژه مطالعاتی از دو موتور جست‌وجوی بومی یوز و پارسی‌جو در مرکز تحقیقات مخابرات به اتمام رسیده و هم‌اکنون سازمان فناوری اطلاعات مجری عملیاتی کردن و کاربردی کردن این پروژه در سطح کشور شده است.

سراییان همچنین با بیان اینکه توسعه و ترغیب کاربران به استفاده از موتور جست‌وجوی بومی در دستور کار قرار دارد، وعده داده بود: بر این اساس مجری این پروژه را در سازمان فناوری اطلاعات منصوب کردیم تا نسبت به برنامه‌ریزی برای کاربردی‌شدن این پروژه در کشور اقدام لازم صورت گیرد.

وی هچنین مدعی شده بود در زمینه جویشگرها در حال تدوین دستورالعملی است تا استفاده از موتورهای جستجوی بومی در دستگاه‌های اجرایی الزامی شود و همچنین مردم و کاربران نیز ترغیب به استفاده از این پروژه ملی شوند.

براین اساس قرار بود بخشی از این دستورالعمل در وزارت ارتباطات به تصویب برسد و مورد موافقت وزیر ارتباطات قرار گیرد، در همین حال بخشی از آن را نیز به هیات وزیران برده و در آنجا مصوب کنند.

سراییان اردیبهشت‌ماه امسال همچنین پیش‌بینی کرده بود: ظرف سه ماه يعني تا مردادماه سال جاري اتفاقات خوبی در حوزه کاربردی کردن موتور جست‌وجوی بومی در کشور اتفاق بیفتد و بتوانند قابلیت‌های این پروژه را توسعه داده و آن را به مردم معرفی كنند؛ ادعايي كه البته هيچ‌وقت از حد حرف فراتر نرفت.

 با وجود وعده‌هاي سراييان اما همچنان هیچ خبری از دستور‌العملی که به آن اشاره کرده بود نشده و وی هم از ریاست سازمان فناوری اطلاعات کنار رفته و این بار سمت دبیری سازمان نصر را بر عهده گرفته است.

جمع‌بندي و نتیجه‌گیری

درحالي‌كه مدير سابق جويشگر بومي دلايل مختلفي براي لزوم حمايت مالي و اعطاي تسهيلات به موتور جست‌وجوهاي بومي مطرح مي‌كند، اما به نظر مي‌رسد حمايت از جويشگرهاي بومي به اين شكل و اعطاي تسهيلات مالي به آنها از اساس و از ابتدا اشتباه بوده است؛ چراکه این پروژه‌های کلان نیازمند پیش‌شرط‌ها و هماهنگی‌های ملی است و باید نقش دقیق هر سازمان مشخص باشد و تدابیر بسیار جدی، قاطع و سخت‌گیرانه برای سازمان‌های خاطی در نظر گرفته شود. در غیر این‌صورت نه‌تنها هیچ پروژه‌ای به سرانجام نمی‌رسد و هیچ فردی نیز مسوولیت شکست آن را بر عهده نمی‌گیرد، بلکه برخی حتی از عملکرد خود دفاع نیز می‌کنند.