نیش و نوش حذف 4 ‌صفر بر شبکه بانکی و پرداخت کشور

• 16 خرداد 1399 11:11 ب.ظ

واکاوی اثرات احتمالی حذف صفر از پول ملی

سارا دلیریان

قطار پروژه حذف صفر از پول ملی با تصویب مجلس شورای اسلامی در نیمه اردیبهشت سال جاری در حالی به ایستگاه پایانی نزدیک می‌شود که هنوز بسیاری بر این باورند که ابعاد و تاثیرات این طرح بر بخش‌های مختلف اقتصادی به‌طور کامل و دقیق مورد بررسی و موشکافی قرار نگرفته است.

عبدالناصر همتی، رييس کل بانک مرکزی در روزی که مجلس، حذف صفر از پول ملی را به‌طور رسمي تصویب کرد، در پیامی از رای قاطع نمایندگان مجلس برای اجرای این طرح قدردانی کرد؛ اما نشانه‌ها حاکی است که شبکه بانکی و بسیاری از مدیران در نظام بانکی، هنوز حرف و حدیث‌هایی در این زمینه دارند.

عصر ارتباط در گزارشی ضمن گفت‌وگو با برخی از فعالان صنعت بانکداری و پرداخت الکترونیکي به واکاوی هزینه‌ها و تاثیرات این اقدام بر شبکه بانکی و پرداخت کشور پرداخته و اثرات احتمالی حذف صفر از پول ملی را بر اکوسیستم بانکداری و پرداخت الکترونیکي بررسی کرده است.

 

حذف صفرها و کاهش هزینه‌های شبکه بانکی

فرهاد اینالویی معاون فناوری اطلاعات بانک ایران زمین معتقد است یکی از مزایایی که حدف صفرها از پول ملی برای شبکه بانکی در پی خواهد داشت، افزایش سرعت و سهولت در فرایندهای بانکی است.

وی گفت: این سهولت در چند جنبه قابل مشاهده خواهد بود، از جمله در نمایش اعداد، چرا که در حال حاضر نمایش و خوانش اعداد گاه سختی‌ها و مشکلاتی را برای عموم ایجاد می‌کند، به‌خصوص در مواقعی که اعداد را به واحد ریال تقسیم می‌کنیم با اعشار حاصل و اعداد نهایی گاهی مشکلات جدی در سیستم بانکی داریم.

اینالویی افزود: اما حذف صفرها، بیشترین تاثیر را در شبکه خودپردازها بر جای می‌گذارد، به این صورت که با تغییر پول، شبکه بانکی توان بیشتری برای پول‌گذاری در دستگاه‌های خودپرداز خواهد داشت، بنابراین زمان پول‌گذاری در فواصل طولانی‌تری ممکن خواهد بود و این فرصت و کمک شایانی به بانک‌ها خواهد كرد.

وی معتقد است: بیشترین تاثیری که حذف صفر بر شبکه بانکی خواهد داشت، کاهش هزینه چاپ و جایگزینی پول است و معتقدم که هزینه دیگری در این بخش متصور نخواهد بود.

معاون فناوری اطلاعات بانک ایران زمین افزود: در خصوص متعادل‌سازی گردش ابعاد مختلف پولی در کشور نیز به نظر می‌رسد سکه جایگاه خود را در اقتصاد پرداخت پیدا خواهد کرد و این امکان فراهم خواهد شد که با مبالغ متعادل‌تر و بالاتر اقدام به ضرب سکه کنیم بنابراین در بسیاری از پرداخت‌های خرد که در حال حاضر شبکه سنگینی بر شبکه بانکی و پرداخت تحمیل می‌کنند، حذف چهار‌صفر سبب می‌شود بتوانیم سکه‌ها را به جریان بیندازیم و هزینه ناشی از پرداخت‌های خرد را کاهش دهیم.

اینالویی معتقد است که حذف چهار ‌صفر تاثیری در رشد تورم نخواهد داشت و صرفا تعویض یک واحد پولی به واحد پولی دیگر خواهد بود و بعید می‌دانم که تاثیرات تورمی قابل توجهی داشته باشد و چنانچه تاثیری نیز به همراه داشته باشد بسیار اندک و غیرقابل ملاحظه خواهد بود.

چالش‌های شبکه بانکی بیشتر بر این محور خواهد بود که عموم مردم به این واحد پولی تازه عادت کنند و چون این پروسه یک پروسه چند ساله خواهد بود احتمالا ما مجبور مي‌شويم با دو واحد کار کنیم كه در چنین شرایطی کار ما سخت خواهد شد و حتما بانک مرکزی و اقتصاددانان برای این موضوع راهکارهای مناسبی اتخاذ مي‌كنند.

اینالویی ضمن ارزیابی مثبت از تغییر واحد پولی و حذف چهار‌ صفر از پول ملی، تصریح كرد: زمان آن فرا رسیده که واحد پولی را به منظور ساده‌سازی حساب‌ها اصلاح کنیم، این واقعیتی است که مبادله با واحد پولی فعلی بسیار سخت است و این واحد در بین مردم عادی از بین رفته است و ریال عملا جایگاهی در مبادلات عمومی ندارد و حتی با وجود افزایش قیمت‌ها و رشد نرخ تورم، واحد تومان هم به دلیل کوچکی بیش از اندازه، مشکل‌ساز بود، از سوی دیگر به دلیل اینکه ارتباط برقرار کردن با اعداد بزرگ از جمله در بودجه بسیار سخت بود، حتی در مواردی برای یک ایجاد درک مشترک از اعداد، باید آن را به واحدهای دیگری نظیر دلار تبدیل می‌کردیم.

اینالویی در پایان تصریح كرد که تغییر واحد پولی موجود به واحدی که 10 هزار برابر با واحد قبلی متفاوت است، اقدام موثری است.

 

کوچ پرداخت‌های فیزیکی به بستر پرداخت‌های الکترونیکي

مجتبی مظفری‌فرد، مدیر واحد تحلیل کسب و کار شرکت شاپرک در گفت و گو با عصر ارتباط با تاکید بر این نکته که کارکردها و ماهیت شبکه پرداخت ایران، علی‌رغم شباهت‌های خود با پرداخت الکترونیکي دنیا در برخی از بخش‌ها، تفاوت‌های بنیادین دارد، می‌گوید: اصولا در بانک‌های مرکزی وقتی واحد پولی را تغییر می‌دهند به هر شکلی از جمله در قالب حذف چهار‌ صفر که در حال حاضر در کشور ما در شرف وقوع است، امکان تامین اسکناس و مسکوکات در کوتاه مدت برای بانک‌های مرکزی فراهم نیست، بنابراین نیاز است که ابزارهای جایگزین برای رفع نیاز کسب و کارها و عموم مردم وجود داشته باشد.

این کارشناس صنعت پرداخت افزود: خوشبختانه به دلیل ضریب نفوذ بالای پرداخت الکترونیک در کشور، این امکان برای عموم در همه جای کشور حتی در کوچک‌ترین روستاها نیز فراهم است که از پرداخت الکترونیک برای برآورده کردن نیاز مردم بهره برند و از این منظر مشکلی در تبادلات مالی و پرداخت‌های عمومی مردم نخواهيم داشت.

وی افزود: انتظار می‌رود با گذشت زمانی نه چندان کوتاه و به دلیل هزینه‌های بالای چاپ اسکناس و ضرب سکه، بانک مرکزی نیازهای پول نقد افراد را تامین کند اما در این زمان شبکه پرداخت به کمک نظام پولی خواهد آمد و انتظار افزایش تعداد تراکنش‌های خرد در این دوره دور از انتظار نیست.

این مقام مسوول در شاپرک، اضافه کرد: یکی از تاثیرات دیگری که به‌طور محتمل حذف چهار‌صفر بر حوزه پرداخت الکترونیک بر جای خواهد گذاشت، این است که با توجه به اینکه تراکنش‌های خرد افزایش پیدا خواهند کرد، استفاده از ابزارهای جایگزین پرداخت‌های الکترونیک به‌خصوص در زمینه ریز‌تراکنش‌ها توسعه بیشتری پیدا می‌کنند که می‌تواند برای تامین نیازهای روزمره افراد جامعه مورد استفاده قرار گيرد.

مظفری‌فرد تصریح کرد: به هرحال ما انتظار داریم در کوتاه مدت تعداد تراکنش‌های خرد در شبکه پرداخت افزایش پیدا کند که البته پیش‌بینی می‌کنیم بعد از مدتی ریزتراکنش‌های شبکه پرداخت به کیف پول یا جایگزین منتقل شود. در نهایت می‌توان متصور بود که بانک مرکزی با گذشت زمان کافی سکه و اسکناس مورد نیاز را تامین کند و تراکنش‌های خرد بر بستر شبکه پرداخت دوباره تا حدی کاهش پیدا کند.

البته وی در ادامه با اشاره به برخی تفاوت‌ها در نظام پرداخت الکترونیکي در ایران با بسیاری از مدل‌های جهانی از جمله در موضوع نظام کارمزد، افزود: با توجه به هزینه بسیار اندک استفاده از ابزارهای پرداخت الکترونیک در ایران برای کسب و کارها و مشتریان، جذابیت استفاده از آن برای عموم بسیار بالاتر است.

مظفری‌‌فرد همچنين گفت: در مدل‌های پرداخت الکترونیک در کشورهای دیگر با توجه به هزینه‌ تراکنش‌های الکترونیک، عموما افراد ترجیح می‌دهند تراکنش‌های خرد را همچنان با سکه و اسکناس انجام دهند که این مدل در کشور ما کمی متفاوت است.

با توجه به اینکه بر اساس برآوردها پیش‌بینی می‌شود که در کوتاه مدت تراکنش‌های خرد افزایش پیدا ‌کند، وجود شبکه پرداخت به بانک مرکزی و مجموعه حاکمیت کمک می‌کند که مقطع عبور از واحد پول قدیمی به واحد پول جدید را با هزینه و دشواری کمتر گذرانده و از مزیت توسعه شبکه پرداخت برای اعمال سیاست‌های پولی بهره ببرند.

مدیر تحلیل کسب و کار شاپرک به مطالعات تطبیقی صورت گرفته در خصوص این موضوع نیز اشاره کرده و افزود: مطالعات تطبیقی متعددی در این زمینه از جمله در شرکت شاپرک صورت گرفته است. بانک مرکزی پیش‌تر از ما در مورد اثرات حذف صفر بر شبکه پرداخت نظرات مشورتی دریافت كرده است، گزارش‌هايی ارايه شده و بر اساس این یافته‌ها می‌توانیم صحت پیش‌بینی‌های خود را تايید کنیم. به عنوان مثال در کشور ترکیه که به‌طور معمول شبکه بانکی و پرداخت ایران با آن مقایسه می‌شود، تراکنش‌های الکترونیک در کوتاه مدت افزایش پیدا کرده و به مرور زمان با پرداخت فیزیکی به تعادل رسیده است.

 وی ادامه داد: با توجه به سیاست بانک مرکزی مبنی بر حمایت از نوآوری‌های مالی به خصوص در زمینه پرداخت الکترونیک، انتظار داریم با ورود کسب و کارهای نوپا در این حوزه علاوه بر تسهیل در برآورد نیازهای مشتریان به توسعه کسب و کارهای الکترونیک نیز کمک شایانی شود. بر این اساس به نظر مي‌رسد که حذف چهار‌صفر نه تنها مشکل و محدودیتی در پرداخت‌های عموم ایجاد نمی‌کند، بلکه کمک خواهد کرد کسب و کارهای جدید و به‌خصوص فناوری‌هایی که روی پرداخت خرد ایجاد و متمرکز می‌شوند، توسعه بهتری پیدا کنند و به نظر، این فرصت خوبی برای فین‌تک‌ها است که در حقیقت با این تغییر واحد پولی این امکان را خواهند داشت که راهکارهای بهتری برای عموم فراهم کنند و با ایجاد نوآوری‌های مالی، پرداخت را برای عموم ساده‌تر سازند.

 

بی‌تاثیر بودن حذف صفرها در سرعت و سهولت مبادلات

یکی دیگر از کارشناسان صنعت پرداخت در گفت و گو با عصر ارتباط در تحلیل تاثیرات حذف چهار صفر از پول بر شبکه پرداخت کشور و آثار این اقدام بر حوزه پرداخت گفت: تورم به معنای افزایش سطح عمومی قیمت‌ها، در کشورها باعث می‌شود که ابعاد پولی کوچک از چرخش ایستاده و صرفا واحدهای پولی درشت در حرکت باشند. بانک‌های مرکزی با پایش چرخش پول‌های فیزیکی این موضوع را شناسايی کرده و برای رفع آن تصمیم به متعادل‌سازی ابعاد پول فیزیکی می‌گیرند. یکی از روش‌های متعادل‌سازی چرخش ابعاد پولی، حذف تعدادی صفر از واحد پولی قبلی و ایجاد واحد پولی جدید است.

این کارشناس که نخواست نامش عنوان شود، افزود: بانک مرکزی با تشخیص این موضوع، برنامه حذف چهار صفر از پول کشور و ایجاد واحد پولی جدیدی را در دستور کار خود قرار داده است. متعادل‌سازی چرخش واحدهای پولی مختلف تنها یکی از اثرات حذف صفر از پول کشور بوده و این کار البته تاثیرات دیگری نظیر کاهش انتظارت تورمی، نمایش عزم بانک مرکزی در کنترل تورم، افزایش اعتبار پول کشور، ساده‌سازی گزارش‌های مالی و افزایش سرعت و سهولت انجام پرداخت‌ها را به همراه دارد.

از وی پرسیدیم آیا این انتظار وجود دارد که حذف صفر باعث افزایش قیمت‌ها ‌شود، این کارشناس با این توضیح که یکی از معایب حذف صفر از پول را می‌توان افزایش سطح قیمت‌ها در نتیجه رُند شدن قیمت‌ها (به بالا) به سمت کمترین بُعد پولی (یک تومان)، از واحد پولی جدید کشور دانست، تصریح کرد: به این ترتیب قیمت کالاها حداکثر به میزان یک تومان (۱۰هزار ریال فعلی) افزایش می‌یابد. با فرض اینکه نیمی از تعداد ۲۳۴۱ میلیون تراکنش ماهانه فعلی مشمول این شرایط شوند، این کار باعث می‌شود، حدودا ۱۱۷۰۷ میلیارد ریال به ارزش تراکنش‌های ماهانه اضافه شود که معادل افزایش ۰.۴۴ درصدی قیمت‌ها خواهد بود.

این مطلع صنعت پرداخت در خصوص اینکه آیا حذف صفر باعث افزایش سرعت و سهولت پرداخت‌ها خواهد شد یا نه، تصریح کرد: به‌طور معمول حذف صفر از پول کشورها موجب می‌شود تا بعدهای پولی بزرگ‌تر ایجاد شده و از این رو تعداد واحد پولی که مردم برای یک مبادله نیاز به جابه‌جايی خواهند داشت کاهش یافته و در نتیجه سرعت و سهولت مبادله افزایش یابد. ولی در شرایط فعلی با توجه به دسترس‌پذیری بالای سیستم پرداخت کارتی و اینکه اغلب مردم به همین دلیل وجه نقد کمی را با خود جابه‌جا می‌كنند، بنابراین تغییر محسوسی در سرعت و سهولت پرداخت‌ها ایجاد نخواهد شد و باید توجه کرد که حذف صفرها به تنهايی موجب تغییر روش پرداخت مرسوم مردم نخواهد شد.

وی در این باره که آیا حذف صفر باعث متعادل‌سازی گردش ابعاد مختلف پولی خواهد شد یا خیر، معتقد است: با توجه به اینکه در شرایط فعلی بخش عمده‌ای از تراکنش‌ها (حتی با مبالغ خرد) از طریق شبکه پرداخت الکترونیکی انجام می‌شود، به نظر می‌رسد حذف صفرها، تاثیر ویژه‌ای بر گردش ابعاد پولی مختلف نخواهد داشت، اگرچه لازم است پیش از این اقدام، با انجام یک تحقیق علمی، تاثیر حذف صفر بر گردش ابعاد پولی مختلف سنجیده شود.

وي تاکید دارد که برای متعادل‌سازی این روند، لازم است پس از حذف صفر از پول ملی با تغییر تنظیمات کارمزدی شبکه پرداخت، بخشی از تعاملات خرد را به سیستم پرداخت با پول فیزیکی منتقل کرد.

این فعال و کارشناس حوزه صنعت پرداخت الکترونیکي در نهایت هزینه‌های حذف صفر از پول برای شبکه پرداخت کشور را دارای ابعاد و وجوه مختلف ارزیابی کرده و معتقد است: حذف صفر از پول با هزینه‌هايی همچون چاپ اسکناس و ضرب سکه‌های جدید، از رده خارج کردن پول‌های فیزیکی قبلی، اطلاع‌رسانی و انجام تغییرات در سیستم‌ها، برای کشور همراه خواهد بود که خوب است پیش از اجريی كردن آن با انجام تحقیقات مورد نیاز، پیش‌بینی‌های لازم صورت گیرد.

وی تصریح کرد: اگرچه حجم تغییرات مورد نیاز در سیستم‌ها بستگی به راهکار اتخاذ شده برای اعمال تغییرات خواهد داشت، ولی در بدترین حالت با فرض تبدیل تمام مبلغ ریالی در سیستم‌ها به معادل واحد پولی جدید، تغییرات زیر قابل شناسايی هستند:

• تغییرات در بانک‌های اطلاعاتی نرم‌افزارها با هدف تبدیل مبالغ ریالی به معادل واحد پولی جدید

• تغییرات در فرم‌های ورود اطلاعات برای نمایش واحد پولی جدید

• تغییرات در گزارش‌های خروجی و صفحه‌های نمایش برای نمایش واحد پولی جدید

 

جمع بندی

اگرچه بسیاری از کارشناسان در تحلیل اثرات حذف صفر از پول ملی، بر این نکته تاکید دارند که احتمالا در کوتاه مدت شبکه پرداخت با ترافیک شدیدتری در اثر افزایش پرداخت‌ها به‌خصوص در بخش پرداخت‌های خرد مواجه خواهد بود، اما توجه به این نکته ضروری است که شرایط پیش آمده در بحران کرونا با ایجاد یک اضطرار ناخواسته سبب تحمیل این بار اضافی به شبکه پرداخت شد و اتفاقا با تقویت رفتار عمومی در استفاده از پرداخت‌های الکترونیکي، جامعه به‌طور ناخواسته به پیشواز این پیامد رفت، بنابراین نمی‌توان به تنهایی این عامل را موثر و تابعی از حذف صفر از پول ملی قلمداد كرد.

از سوی دیگر نباید فراموش کرد اگرچه بسیاری از اقتصاددانان بر آثار تورمی این اقدام تاکید دارند و معتقدند که این اقدام در شرایط حاضر تبعات جدی برای اقتصاد کشور به همراه خواهد داشت، اما در مقابل موافقان در شبکه بانکی نیز به آثار مثبتی نظیر ساده‌سازی اعداد، سهولت در نگهداری از حساب‌ها و کاهش اشتباهات مالی در شبکه بانکی، کاهش سرانه اسکناس و بهبود اثربخشی دستگاه‌های خودپرداز اشاره می‌کنند.

به هرحال در نهایت باید امیدوار بود اکنون و با رای مثبت مجلس شورای اسلامی به طرح نهایی حذف چهار صفر از پول ملی و تغییر واحد پولی رسمی کشور، این اقدام با بررسی همه جانبه و سنجش ابعاد موضوع در همه بخش‌ها مورد اقدام قرار گیرد.

 

• برچسب‌ها