اولیـن و پرتیـراژتـرین هفتـه نـامه ICT کشـور

رد کردن خطوط قرمز اخلاقی، اعتقادی و عرفی در شبکه‌های اجتماعی/ وقتی تکنولوژی زودتر از فرهنگ‌سازی وارد کشور می‌شود!

18 اردیبهشت 1397 08:36 ب.ظ

فضای مجازی و شبکه های اجتماعی جدا از رهاوردهای مثبت، در چند سال اخیر خطوط قرمز اخلاقی، اعتقادی و عرفی را در فرهنگ ایرانی جابه جا کرده و برخی رفتارهای ناپسند را به سوی عادی سازی سوق داده است.

رد کردن خطوط قرمز اخلاقی، اعتقادی و عرفی در شبکه‌های اجتماعی/ وقتی تکنولوژی زودتر از فرهنگ‌سازی وارد کشور می‌شود!

فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی جدا از رهاوردهای مثبت، در چند سال اخیر خطوط قرمز اخلاقی، اعتقادی و عرفی را در فرهنگ ایرانی جابه جا کرده و برخی رفتارهای ناپسند را به سوی عادی سازی سوق داده است.

به گزارش عصر ارتباط به نقل از ایرنا، مفاهیم اخلاقی، شرعی و عرفی که تا چندی پیش در جامعه تابو و ممنوع تلقی می‌شد، اکنون با رخنه بی حد و مرز شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام و تلگرام در جامعه و روابط اجتماعی و خانوادگی به رفتاری عادی تبدیل شده است. برخی از این رفتارها به شکلی بیمارگونه در حال رشد هستند. شخصیت‌های هنجارشکن در صفحه‌های اجتماعی مجال جولان یافته اند. اگرچه هستند در این میان افراد و گروه‌هایی که با دغدغه‌های فرهنگی و زیست محیطی در حال فرهنگ سازی و آموزش به مخاطبان هستند و تا اندازه ای نیز در این زمینه موفق بوده اما گویا بخش زیادی از این فضا به رواج رفتارهای ناپسندی چون زیرپاگذاشتن شرعیات و عرف، تهدید، ناسزاگویی، تظاهر، دروغ، مصرف گرایی و فساد اخلاقی اختصاص یافته است.
نمونه چنین رفتارهایی کم نیستند. جایی که لودگیِ بیشتر، لایک و کامنت بیشتری می‌گیرد، مردان لباس زنانه می‌پوشند و ویدئوهایی برای خنداندن مردم می‌سازند، زنان نیز به ابزاری برای تبلیغات و جلب مخاطب تبدیل شده اند، مسخره کردن دیگران بامزه تلقی می‌شود، شاخ‌های مجازی دنبال کننده (فالوئر)‌های بیشتری دارند، آنجا که ایرانیان به صفحه شخصی یک داور یا بازیکن فوتبال حمله کرده و اعتراض خود را با انواع ناسزا اعلام می‌کنند، آنجا که انواع مطالبِ به ظاهر طنز را موشکافی کرده و می‌بینیم در پس آن عادی سازی یک بی اخلاقی یا کم اهمیت ساختن اعتقادات دینی نهفته است، آنجا که والدین یک کودک بدون توجه به بازتاب‌های فرهنگی و تربیتی برای فرزندان خود صفحه‌های عمومی‌ساخته و تصاویر خصوصی خود را با هزاران نفر به اشتراک می‌گذارند، جایی که بخش زیادی از اختلافات خانوادگی، طلاق و بزهکاری‌ها به فضای مجازی و ارتباطات غیراخلاقی در پسِ آن ختم می‌شود. همه و همه پیامدهایی است که به واسطه نفوذ بیش از حد شبکه‌های اجتماعی نصیب خانواده و فرهنگ ایرانی شده است. جست وجوی چرایی افزایش آسیب‌های فضای مجازی ما را به عوامل متعددی می‌رساند.
ورود هر فناوری به جوامع به ویژه کشورهای در حال توسعه با آسیب‌هایی همراه است مگر اینکه همزمان یا زودتر از ورود، فرهنگ استفاده درست آن نیز آموزش داده شود. ورود شبکه‌های اجتماعی به ایران با نوعی تاخر فرهنگی همراه بود. تاخیر فرهنگی به معنای فاصله میان ابزار فرهنگی و شیوه مناسب استفاده از آن است. همین مساله بر میزان و گستردگی آسیب‌های آن افزود. کلاهبرداری‌های اقتصادی بخشی از آن بود که اکنون با آگاه سازی و هشدارهای پی درپی نیروی انتظامی‌و پلیس فتا شیوه‌های کلاهبرداران در این فضا رو شده و آمار آن به طور چشمگیری کاهش یافته است. حضور بدون محدودیت و آموزش کودکان و نوجوانان در این فضا نیز خود معضلی بزرگ است که نهادهای تربیتی خانواده و آموزش و پرورش تنها متولیانی هستند که می‌توانند آنان را از گزند آسیب‌های در امان نگه دارند.
سطحی نگری آسیب دیگر فضای مجازی برای افراد فعال در این فضا است. فضایی که انسان را از کتاب خوانی، تفکر عمیق و گفت وگوهای علمی‌و فلسفی دور می‌سازد. برای همین روز به روز سرانه کتاب خوانی در کشور و تیراژ کتاب‌ها و نشریات پایین می‌آید. افراد ترجیح می‌دهند ساعت‌ها روی مبل نشسته و در شبکه‌های اجتماعی گشت بزنند تا اینکه در یک رویداد یا نشست علمی‌حضور یابند.
یک سر دیگر گسترش چنین معضلاتی به انبوه مخاطبانی بازمی‌گردد که سلیقه آنان تا تماشای لودگی‌های یک جوان فراری به ترکیه یا الگوبرداری از تجملات ساختگی و غیرواقعی یک شاخ اینستاگرام تنزل یافته است. غافل از اینکه بخش زیادی از وقت و پول را پای تماشای تصاویر و ویدئوهایی می‌گذارند که نه تنها ذره ای آگاهی و پیشرفت علمی‌نصیب شان نمی‌کند بلکه ناخواسته تمایل به زیر پاگذاشتن اخلاقیات در آنان تقویت می‌شود. برای مبارزه با چنین مخاطبانی چندی پیش هشتگ «احمق‌ها را معروف نکنیم» در فضای مجازی راه اندازی شد. دنبال نکردن صفحه‌های مبتذل که گردانندگان آن با لودگی به دنبال اشاعه بی اخلاقی و جلب تایید دیگران برای کسب درآمد هستند، مناسبت ترین راه برای مقابله با این معضل است.
جای خالی برنامه ریزی برای استفاده از اوقات فراغت و کمبود امکانات تفریحی و رفاهی نقش مهمی‌در اختصاص وقت بیش از اندازه افراد به فضای مجازی دارد. این شرایط در شهرهای کوچک بحرانی تر است چرا که در سال‌های اخیر شاهد ساخت مرکز و اماکن تفریحی در کلانشهرهایی مانند تهران، اصفهان، تبریز و مشهد بوده ایم. فراهم آوردن امکانات تفریحی و فرهنگی برای گذران اوقات فراغت مردم را از این فضا دورساخته و به حضور در فضاهای جمعی مجبور می‌سازد.
در یک کلام شبکه‌های اجتماعی فرهنگ ایرانی، اخلاق، باورهای دینی و هویت ملی را نشانه رفته اند. مولفه‌های ارزشمند اخلاقی مانند ادب، احترام، دینمداری، عرق ملی، صداقت و ساده زیستی جای خود را به توهین، مصرف زدگی، تجملات، دروغ، لودگی و ناسزاگویی داده است. بنابراین، تشخیص سره از ناسره در فضای مجازی و ایجاد مرزهای اخلاقی و فرهنگی در استفاده از این فضا، تنها با آگاهی بخشی و آموزش شیوه استفاده از فناوری امکان پذیر خواهد بود.
به طور کلی در بحث آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی برای به نیل به پیشگیری، مقابله و راهکار باید دست به دامن آموزش و آگاهی شد. در مورد آسیب‌های فضای مجازی و مقابله با گسترش فرهنگ لودگی در این فضا، باید با آموزش و هشدار نسبت به عواقب آن افراد را در به کارگیری از این فضا هوشیار ساخت. در این رابطه مسئولان فرهنگی، برنامه ریزان آموزشی و فعالان شورای عالی فضای مجازی بار بزرگی بر دوش دارند تا با تقویت هویت فرهنگی و ملی کودکان در مدارس و آموزش استفاده درست از فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی، تا حد امکان جامعه را از آسیب‌های آن مصون نگه دارند. بی شک مقابله قهری با چنین فضاهایی نه تنها آسیب‌ها را کاهش نخواهد داد بلکه افراد را به استفاده از آن به طرز بی رویه ای ترغیب خواهد کرد.