علی شمیرانی
سنگاپور، سئول و دبی شهرهای هوشمند برتری هستند که از فناوریهای نوین برای افزایش بهرهوری انرژی و تبدیل شدن به شهرهایی پایدارتر استفاده میکنند.
امروزه فناوریهای دیجیتال در همهجا از جادهها و چراغهای خیابانی گرفته تا کنتورهای هوشمند و شبکههای توزیع برق حضور دارند.
طبق آمار کمیسیون اروپا، مناطق شهری، بیش از دوسوم مصرف انرژی جهانی را به خود اختصاص میدهند. از اینرو، هوشمندتر کردن شهرها، نهتنها زندگی ساکنان را بهبود میبخشد، بلکه به سادهسازی تقاضای انرژی و تحقق اهداف پایدار نیز کمک میکند. در این رابطه، نشریه Energy Digital، فهرستی از ۱۰ شهر هوشمند برتر دنیا و برخی اقدامات آنها، تهیه کرده که در ادامه، ارائه شده است:
- پاریس، فرانسه
جمعیت: ۲ میلیون نفر
تمرکز اصلی: اتصال دیجیتال
شریک اصلی شرکتی: اشنایدر الکتریک
پاریس با پیادهسازی فناوریهای پیشرفته مدیریت ترافیک و استقرار شبکه سراسری از حسگرها، خود را بهعنوان یکی از برترین شهرهای هوشمند معرفی کرده است. این حسگرها، نویز، کیفیت هوا و سایر شاخصهای زیستمحیطی را ردیابی میکنند.
ابتکار «پاریس، نفس میکشد» (Paris Respire)، مناطق خاصی را در تعطیلات آخر هفته و ایام تعطیل رسمی به مناطق بدون خودرو تبدیل میکند تا هوای پاکتر و محیط شهری دلپذیرتر فراهم شود.
علاوه بر این، منطقه کلانشهر پاریس با معرفی اتوبوسهای برقی و توسعه زیرساختهای شارژ، که اکنون در حال اجراست، بهسوی حملونقل پایدار حرکت میکند.
- بارسلونا، اسپانیا
جمعیت: ۱.۶ میلیون نفر
تمرکز اصلی: دموکراسی دیجیتال
شریک اصلی شرکتی: سیسکو
بارسلونا با استفاده خلاقانه از حسگرهای اینترنت اشیا و پروژههای دادههای باز، خود را بهعنوان یکی از شهرهای پیشرو در حوزه هوشمندسازی مطرح کرده است. سیستم روشنایی هوشمند این شهر، میزان روشنایی را بر اساس فعالیت عابران پیاده تنظیم میکند. برنامه پارکینگ هوشمند آن نیز به رانندگان در پیدا کردن جای پارک کمک میکند و بدین ترتیب ازدحام ترافیک را کاهش میدهد.
در این تحول، شرکت سیسکو، نقش مهمی ایفا کرده و بارسلونا را بهعنوان «مرکز اصلی ابتکارات شهر هوشمند خود» برگزیده است. این شرکت، همچنین زیرساختهای لازم برای شبکه روزافزون دستگاههای متصل را فراهم کرده است. خاویر مسا، مدیر فروش بخش دولتی سیسکو در اسپانیا میگوید: «ما بارسلونا را بهعنوان یک مرکز نوآوری برای اروپا میبینیم.»
۸. کپنهاگ، دانمارک
جمعیت: ۶۴۰ هزار نفر
تمرکز اصلی: حملونقل عمومی
شریک اصلی شرکتی: زیمنس
هدف برنامه اقلیمی کپنهاگ این است که تا سال ۲۰۲۵، بیش از یک میلیون تُن، از میزان انتشار گازهای گلخانهای بکاهد. سیستم گرمایش منطقهای این شهر، بهطور کارآمد از گرمای تلفشده نیروگاهها استفاده میکند. این در حالی است که شرکت زیمنس نیز در حال ارتقای شبکه قطار شهری با استفاده از فناوری کنترل پیشرفته است تا ظرفیت و ایمنی را با هدف نهایی راهاندازی قطارهای کاملاً خودکار و بدون راننده در آینده.افزایش دهد.
مایکل پیتر، مدیرعامل زیمنس موبیلیتی میگوید: «ما بسیار مفتخریم که همکاری موفق خود را با Banedanmark و DSB ادامه دهیم و آن را تقویت کرده تا شهر پررونق کپنهاگ را بهعنوان الگوی زیرساخت ریلی مدرن در بین پایتختهای اروپایی معرفی کنیم.» به گفته پیتر: «قطارها با پیادهسازی فناوری سیگنالدهی پیشرفته تا سال ۲۰۳۳، قادر خواهند بود بهصورت خودکار و بدون راننده حرکت کنند. این موضوع، S-bane جدید را به بزرگترین شبکه ریلی شهری خودکار در جهان تبدیل خواهد کرد.»
- هلسینکی، فنلاند
جمعیت: ۶۶۰ هزار نفر
تمرکز اصلی: نوآوری متمرکز بر شهروند
شریک اصلی شرکتی: نوکیا
هلسینکی بر نوآوریهایی تمرکز دارد که شهروندان در مرکز آن قرار دارند و از شبکه مخابراتی پیشرفته نوکیا برای ارتقای اتصال سراسری شهر استفاده میکند. یکی از نمونههای برجسته، طرح «Helsinki 3D+» است که یک دوقلوی دیجیتال جامع از شهر، تولید و امکان برنامهریزی شهری پیچیده و دقیق را فراهم میکند.
هلسینکی، همچنین در زمینه راهحلهای حملونقل نوآورانه، پیشتاز است. ساکنان و گردشگران، از طریق اپلیکیشن Whim، میتوانند با پرداخت مبلغ ثابت، به تمام خدمات حملونقل عمومی، دوچرخهها، اسکوترها و غیره، از طریق یک پلتفرم یکپارچه، دسترسی پیدا کنند.
ریچارد کوپر، مدیر ارشد جهانی فناوری در بخش شهرهای هوشمند و بخش دولتی نوکیا میگوید: «در یک محیط رقابتی جهانی، کسبوکارها و ساکنان، بهسمت شهرهای ایمنتر، سبزتر و مبتنی بر داده، جذب خواهند شد.»
- آمستردام، هلند
جمعیت: ۹۲۰ هزار نفر
تمرکز اصلی: بهرهوری انرژی
شریک اصلی شرکتی: فیلیپس
آمستردام در سال ۲۰۰۹، ابتکار شهر هوشمند خود را آغاز کرد. هدف این شهر، این است که تا سال ۲۰۵۰ به وضعیت بدونکربن برسد. در حال حاضر، این شهر، بیش از 4800 ایستگاه شارژ خودروهای برقی، از جمله شارژرهای سریع دارد.
علاوه بر ترویج استفاده از خودروهای برقی، آمستردام، شبکههای هوشمند برق و راهحلهای انرژی غیرمتمرکز را معرفی کرده است. پروژههای متعدد نیز از ساختوساز پایدار و بامهای سبز برای کاهش آلایندهها حمایت میکنند. ساکنان شهر از طریق «آزمایشگاه تجربه شهر هوشمند»، میتوانند نوآوریهای شهری جدید را آزمایش و ارزیابی کنند.
یکی از پروژههای برجسته، «خیابان اقلیم» (Klimaatstraat) است که بر پایداری تمرکز دارد. فیلیپس در این پروژه، با نصب چراغهای خیابانی تطبیقی مشارکت کرده که روشنایی آنها طبق فعالیت عابران پیاده تنظیم میشود تا مصرف انرژی کاهش یابد.
- نیویورک، آمریکا
جمعیت: ۸.۲۶ میلیون نفر
تمرکز اصلی: حکمرانی مبتنی بر داده
شریک اصلی شرکتی: IBM
نیویورک در حال مقابله با نقاط کور شارژ خودروهای برقی با استفاده از فناوری 5G و اینترنت اشیاست تا از طرح انتشار صفر خالص خود حمایت کند، استفاده از خودروهای برقی را تشویق کند و از طریق حسگرهای کیفیت هوا، بر میزان CO₂ نظارت داشته باشد.
این شهر، با بهرهگیری از کلاندادهها (Big Data)، خدمات عمومی را بهبود میبخشد. در این زمینه، IBM، پیشگام پروژههایی در زمینه تحلیل داده و ادغام هوش مصنوعی است. کیوسکهایLinkNYC ، اینترنت وایفای رایگان فراهم میکنند و دادههای مربوط به گردش عابران را جمعآوری مینمایند. طرحهای آینده شامل گسترش حسگرهای کیفیت هوا و بهکارگیری فناوریهای ساختمانی هوشمند برای کاهش مصرف انرژی است.
مایکل جی. دیکسون، مدیرکل شهرهای هوشمند IBM میگوید: «آیبیام، همچنان در بازار شهرهای هوشمند، پیشرو است و به تغییر شکل شهرها در تمام ابعاد کمک میکند. همکاریهای ما از پروژههای استراتژیک عظیم و پیچیده تا طرحهای متمرکز با راهحلهای آزمودهشدهای است که بازدهی قابل اندازهگیری دارند.»
- لندن، بریتانیا
جمعیت: ۸.۸۵ میلیون نفر
تمرکز اصلی: نوآوری مبتنی بر دادههای باز
شریک اصلی شرکتی: Arup
هدف چشمانداز حوزه انرژی شهردار لندن، رسیدن این شهر، به وضعیت بدون کربن تا سال 2030 است. در این زمینه، تمرکز بر ساختمانهایی با بهرهوری انرژی، حملونقل پاک و انرژیهای تجدیدپذیر قرار دارد. همچنین پایگاه داده لندن، بیش از ۷۰۰ مجموعه داده را در اختیار عموم مردم قرار داده تا نوآوری و شفافیت را ترویج کند.
پروژههای آینده، گسترش چراغهای خیابانی هوشمند و افزایش نظارت بر کیفیت هوا از طریق اینترنت اشیا را شامل میشود.
استراتژی هوشمند شهر لندن بر دادههای باز و مشارکت شهروندان تأکید دارد و شرکت Arup، نقش عمدهای در برنامهریزی زیرساختها ایفا میکند.
ویل کاوندیش، مدیر جهانی خدمات دیجیتال Arupمیگوید: «در جهانی که دائماً در حال تحول و اتصال بیشتر است و چالشهای حیاتی جدید پدید میآید، مقاومت دیجیتال، دیگر یک مزیت نیست، بلکه یک ضرورت است. اکنون دادهها و فناوری دیجیتال به عنصر حیاتی در سیستمهای مقاوم، چه در حوزه انرژی، چه حملونقل و چه امنیت، تبدیل شدهاند، زیرا هم قدرت حمایت و هم قدرت تهدید برای مقاومت شهری دارند.»
- دبی، امارات متحده عربی
جمعیت: ۳.۳ میلیون نفر
تمرکز اصلی: هوش مصنوعی
شریک اصلی شرکتی: Core42
دبی در مسیر توسعه شهر هوشمند خود، تمرکز را بر انرژیهای تجدیدپذیر قرار داده و هدفش این است که تا سال ۲۰۵۰ به 75درصد انرژی پاک دست یابد. این شهر در حال پیادهسازی شبکههای برق هوشمند است، ساختوسازهای دارای بهرهوری انرژی را ترویج میدهد و طرحهای شهری پایدار مانند پارک خورشیدی دبی را راهاندازی کرده است.
در سال ۲۰۱۶، منطقه سیلیکون دبی موفق شد مصرف تجمعی انرژی را 31 درصد کاهش دهد که فراتر از هدفِ 30 درصدی تعیینشده در استراتژی انرژی یکپارچه دبی ۲۰۳۰ بود. دبی همچنین برنامه دارد با پیشرفت فناوری، به «شادترین شهر جهان» تبدیل شود.
شرکتCore42 ، بازیگر کلیدی این تحول است و راهحلهای هوش مصنوعی را در حوزههایی مانند سلامت و حملونقل ارائه میدهد. در حال حاضر، این شهر، تاکسیهای بدون راننده معرفی کرده تا تصادفات را کاهش دهد و ترافیک را روانتر کند. همچنین نوآوریهای بیشتری در راه است.
وسیم بگ، مدیر ارشد حوزه شهرهای هوشمند Core42میگوید: «شهرهای هوشمند، فراتر از ساختوساز هستند؛ آنها زیستبومهایی پویایی هستند که با فناوری، پایداری (سازگاری با محیط زیست) و نبوغ انسانی، تغذیه میشوند.»
- سئول، کرهجنوبی
جمعیت: ۹.۴۱ میلیون نفر
تمرکز اصلی: اتصال دیجیتال
شریک اصلی شرکتی: Samsung SDS
شرکت Samsung SDS، نقش مهمی در ارتقای اتصال دیجیتال و تقویت مشارکت شهروندی در شهر سئول ایفا کرده است. شبکه وایفای عمومی جامع این شهر، هماکنون بیش از 100 درصد فضاهای بیرونی را پوشش میدهد و دسترسی بیوقفه به اینترنت را در سراسر سئول تضمین میکند.
سامسونگ همچنین با استفاده از سیستمهای پیشرفته حملونقل مجهز به هوش مصنوعی، به بهبود مدیریت ترافیک و افزایش بهرهوری کمک میکند. هدف سئول، گسترش کاربرد هوش مصنوعی در خدمات عمومی و ایجاد بسترهای بیشتر برای مشارکت شهروندان در نوآوری شهری است.
سامسونگ در تحول آینده شهر، از طریق مجتمعهای مسکونی هوشمند که دارای سیستمهای واکنش به آتشسوزی خودروهای برقی و فناوریهای مقاوم در برابر زلزله هستند، نیز مشارکت دارد.
کیم میونگسوک، معاون شرکت Samsung C&T میگوید: «هدف ما فراهمکردن محیط راحت و ایمن برای زندگی، با استفاده از پیشرفتهترین فناوریهای هوش مصنوعی و راهکارهای ایمنی است.»
- سنگاپور
جمعیت: ۵.۹ میلیون نفر
تمرکز اصلی: تحرک شهری
شریک اصلی شرکتی: ST Engineering
اعتبار سنگاپور به عنوان یکی از هوشمندترین شهرهای جهان، از طریق استفاده گسترده از فناوریهای هوشمند شکل گرفته است. هدف دولت سنگاپور این است که روشنایی کممصرف را در تمام جادههای عمومی نصب کند و حداقل ۶۰۰۰ پشتبام ساختمانی را به پنلهای خورشیدی مجهز سازد.
ابتکار «ملت هوشمند» (Smart Nation) این کشور، بر استقرار شبکههای برق هوشمند، انرژی خورشیدی در مقیاس وسیع و شیوههای ساختوساز سبز تأکید دارد. در این زمینه، شرکتST Engineering ، نقش مهمی در این تحول، بهویژه در حوزه حملونقل ایفا کرده است. پروژه Smart Mobility این شرکت، به ارتقای سیستمهای مترو و جادهای سنگاپور کمک میکند.
چیو من لیونگ، رئیس راهکارهای شهری ST Engineeringمیگوید: «سیستمهای حملونقل عمومی، نقش محوری در کاهش کربن شهری دارند و پیشرفتهای فناورانه، فرصتهای تازهای را در این حوزه ایجاد کردهاند. ما با ترکیب فناوریهای پیشرفته و توان مهندسی عمیق خود، راهکارهای هوشمند حملونقل را توسعه دادهایم تا سازمانهای حملونقل، بهطور پایدار با چالشهای روزافزون مواجه شوند و در عین حال، سطح خدمات خود را ارتقا دهند.»
- ایران و پیشرفتهای شهر هوشمند کیش
در همین حال اما در سالهای گذشته راهاندازی و ایجاد شهرهای هوشمند در ایران نیز مطرح بوده است. جزیره کیش به عنوان یک الگو از میانه دهه ۹۰ شمسی وارد فاز طراحی و اجرا برای تبدیل به یک شهر هوشمند شده و هر ساله گامهایی رو به جلو برداشته است.
بررسیها نشان میدهد کیش هرچند هنوز تا تحقق کامل شهر هوشمند فاصله دارد، اما زیرساختهای اولیه، پذیرش اجتماعی و آمادگی اقتصادی جزیره آن را به یکی از پیشتازان این مسیر در کشور تبدیل کرده است و در دوره مدیریتی جدید این جزیره، برنامههای جدید و جدیتری در دستور کار است.
- آغاز مطالعات اولیه (۱۳۹۵ تا ۱۳۹۶)
نخستین بار در سال ۱۳۹۵، بحث «کیش شهر هوشمند» در قالب یک پروژه پایلوت مطرح و مطالعات اولیه برای طراحی مفهومی شهر هوشمند با همکاری شرکتها و دانشگاههای داخلی آغاز شد. هدف اصلی این مرحله، شناسایی ظرفیتهای فنی و زیرساختی جزیره بود.
- رونمایی از طرح جامع شهر هوشمند کیش (۱۳۹۷)
در سال ۱۳۹۷، با حمایت سازمان منطقه آزاد کیش، طرح جامع «شهر هوشمند کیش» تدوین و معرفی شد. محورهای اصلی این طرح شامل: حملونقل هوشمند، خدمات دیجیتال به گردشگران، مدیریت منابع انرژی، زیرساختهای ICT و سلامت هوشمند بود. همکاریهایی با برخی شرکتهای دانشبنیان برای توسعه زیرساختها آغاز شد.
- اجرای فازهای آزمایشی (۱۳۹۸ تا ۱۳۹۹)
نصب و راهاندازی برخی تجهیزات پایلوت مانند دوربینهای هوشمند، سامانههای تردد شهری، پارکینگهای هوشمند و خدمات آنلاین در برخی مراکز گردشگری، توسعه کارت شهروندی کیش و یکپارچهسازی برخی خدمات مانند حملونقل و پرداخت شهری و راهاندازی چند پلتفرم دیجیتال برای گردشگران، از جمله سامانهی راهنمای مجازی بازدید از جزیره از جمله اقدامات این فاز اعلام شده است.
- توسعه زیرساختهای ارتباطی (۱۴۰۰)
تلاش برای تقویت اینترنت پرسرعت در سطح جزیره، توسعه فیبر نوری و پوشش سراسری4G و آزمایشاتی برای ورود 5G و همکاری با وزارت ارتباطات برای ارتقاء ظرفیت زیرساختهای مخابراتی و انتقال داده از جمله اقدامات این مرحله بوده است.
- ورود به فاز سرمایهگذاری و جذب بخش خصوصی (۱۴۰۱ تا ۱۴۰۲)
دعوت از شرکتهای فناور و استارتاپها جهت ارائه راهحلهای هوشمند برای حوزههایی چون انرژی، محیط زیست، حملونقل و گردشگری و راهاندازی نمایشگاهها و رویدادهای نوآوری با محوریت “کیش هوشمند”، از جمله نمایشگاه فناوری اطلاعات و شهر هوشمند از دیگر اقدامات این سالها بود.
- توسعه خدمات شهروندی دیجیتال (۱۴۰۳)
و سراجام اقداماتی همچون ارائه اپلیکیشنهای جامع برای مدیریت خدمات شهروندی مانند قبضها، حملونقل، گردشگری، و خدمات پزشکی، هوشمندسازی برخی ادارات و مراکز خدمات عمومی از جمله برخی اقدامات در دولت فعلی به شمار میرود که بر اساس شنیدهها اقدامات گستردهتری نیز در دستور کار قرار دارد.
- جزیره هوشمند کیش و فرصتها
جزیره کیش یکی از مهمترین مقاصد گردشگری و اقتصادی ایران است که علاوه بر جاذبههای طبیعی و گردشگری، به دلیل موقعیت استراتژیک خود، ظرفیتهای فراوانی برای تبدیل به یک شهر هوشمند دارد و میتواند به الگویی پیشرفته از شهر هوشمند در سطح جهانی تبدیل شود. اگرچه اجرای این کلانطرحها به طور مرسوم با چالشهای متعدد اعم از هماهنگیها، زیرساختها و مسایل مالی مواجه است، اما برخی از فرصتهای مهم این طرح عبارتند از:
– موقعیت جغرافیایی خاص: جزیره کیش به دلیل موقعیت استراتژیک خود میتواند به عنوان یک مدل نمونه برای توسعه شهرهای هوشمند در مناطق ویژه آزاد شناخته شود.
– زیرساختهای گردشگری و تجاری: کیش از جمله مناطق گردشگری و تجاری پیشرفته ایران است که این امر میتواند به تسریع فرآیند دیجیتالسازی کمک کند.
– تمایل به نوآوری: جزیره کیش به دلیل ارتباط نزدیک با سرمایهگذاران خارجی و رویکردهای نوآورانه، بستر مناسبی برای پذیرش فناوریهای نوین دارد.
- پیشنهادات برای پیشبرد طرح شهر هوشمند در کیش
بررسیها نشان میدهد برای پیادهسازی یک شهر هوشمند در جزیره کیش، باید مجموعهای از اقدامات زیر را در نظر گرفت:
- تقویت زیرساختهای ارتباطی:
راهاندازی شبکههای 5G و توسعه اینترنت اشیاء برای ارتباط بهتر بین دستگاهها و بهبود سرعت انتقال دادهها در جزیره از اهمیت ویژهای برخوردار است. این امر میتواند به گسترش خدمات مبتنی بر فناوری اطلاعات مانند اتوماسیون شهری، سیستمهای نظارت تصویری و مدیریت ترافیک کمک کند.
- توسعه دادههای بزرگ و تحلیل آنها:
ایجاد سیستمهای مبتنی بر دادههای بزرگ برای تحلیل و پیشبینی نیازهای شهری از قبیل تقاضاهای ترافیکی، مصرف انرژی، وضعیت محیط زیست و نیازهای بهداشتی میتواند به تصمیمگیری بهینه کمک کند.
- ایجاد سیستمهای حمل و نقل هوشمند:
راهاندازی سیستمهای حمل و نقل هوشمند شامل اتوبوسهای خودران، مدیریت ترافیک مبتنی بر هوش مصنوعی و سیستمهای پارکینگ هوشمند میتواند ترافیک جزیره کیش را بهبود بخشیده و تجربه سفر را برای گردشگران راحتتر کند.
- ایجاد بسترهای دیجیتال برای خدمات گردشگری:
با ایجاد اپلیکیشنها و پلتفرمهای آنلاین برای گردشگران میتوان خدمات مختلفی نظیر رزرو هتل، تورهای گردشگری، نقشههای دیجیتال و ارائه اطلاعات به موقع در مورد وضعیت جاذبههای گردشگری را تسهیل کرد.
- ایجاد مدلهای اقتصادی هوشمند:
توسعه کسبوکارهای دیجیتال و ایجاد زیستبومهای نوآوری برای استارتاپها در کیش میتواند منجر به رشد اقتصادی و ارتقاء سطح اشتغال در این منطقه شود. تشویق به سرمایهگذاری در بخشهای فناوری و دیجیتال میتواند به توسعه پایدار کمک کند.
- آموزش و فرهنگسازی:
در همین راستا همچنین میبایست برای ساکنان و گردشگران برنامههای آموزشی و فرهنگسازی برگزار شود تا آنها با مفهوم شهر هوشمند آشنا شوند و پذیرش این تغییرات بیشتر گردد. همچنین، در برنامههای آموزشی باید به ارتقاء مهارتهای دیجیتال و آشنایی با خدمات آنلاین توجه شود.
در مجموع جزیره کیش با توجه به ظرفیتهای ویژهای که دارد، میتواند تبدیل به یک مدل پیشرفته از شهر هوشمند شود. این پروژه نیازمند هماهنگی میان بخشهای دولتی، خصوصی و دانشگاهی است تا با استفاده از فناوریهای نوین، کیش به الگویی برای سایر مناطق ایران و حتی کشورهای منطقه تبدیل شود. چراکه پیادهسازی این طرح نه تنها به بهبود کیفیت زندگی ساکنان جزیره و گردشگران کمک خواهد کرد، بلکه میتواند به توسعه پایدار و ایجاد فرصتهای شغلی جدید نیز منجر شود.




