عصر ارتباط – ميتوان گفت رقابت و تن دادن به الزامات آن، اساسی برای توسعه هم محسوب میشود، از آنجا که منابع و فرایندهای کارآفرینی و نوآوری را در مسیری مولد و پایدار هدایت میکند که در درازمدت منجر به عمیقتر شدن توسعه میشود .
اما دقیقا تحت چه شرایطی رقابت ضروری برای نوآوری و پیشرفت، میتواند شکل تخریبی به خود بگیرد؟ خیلی ساده است، وقتی افراد شروع به استفاده از تقلب و زور برای جلو زدن از رقیب خود بکنند، تلاش برای بهدست آوردن انحصار و در یک کلام استفاده از مزیتی غیرمنصفانه !!
كاملا روشن است كه درفضای رقابتی تحریک به تلاش و نوآوری بیشتر، موتور محرک قوی برای پیشرفت به شمار ميرود، در این فضا، تخریب رقیب بیمعنی است. اما از طرفی در دنیای تجارت امروز به ندرت پیش میآید که بیزنسها دست به تخریب مستقیم رقیب بزنند زيرا راهکار بسیار آسانتری برای این عمل وجود دارد، بله دولت! خیلی ساده میتوانند تخریب فضای رقابتی را به دولت محول کنند تا دولت این کار را با توسل به زور انجام دهد.
تقریبا اکثر اقتصاددانان مزیت کسب شده ناشی از انحصار را رانت مینامند و تلاش برای استفاده از قدرت دولت برای گرفتن مزیت انحصاری رانتجویی نامیده میشود.
بله اکنون مشخص شد که دولت چگونه میتواند، موتور محرک تخریب فضای رقابتی باشد، با توزیع رانت. وقتی شرکتهای بزرگ و سایر گروههای ذینفع از دولت مساعدتی خارج از الزامات فضای رقابتی دارند که من آنها را زیربنای شکلگیری انحصار مینامم و این مصداقی برای رانتجویی محسوب میشود. دلیل این کار این است که دولت میتواند مزایای مخصوصی(اعمال تعرفه گمرکی بالا برای واردات، وضع انواع قوانین محدودیت و ممنوعیت برای واردات کالاها برای برهم زدن فضای رقابتی و غيره) را برای آنها تامین کند که ضد بازار و ارزشهای رقابتی حاکم بر آن باشد که نتیجه آن به عمیقتر شدن نوعی از انحصار ختم میشود.
بدیهی است که رانتجویی در اقتصاد بسیار مخرب است، زيرا باعث اتلاف فراوان منابع، کندشدن فرایندهای کارآفرینی و نوآوریها شده و از طرفی موجب دوام تکنولوژیهای ناکارآمد میشود و به ادامه حیات آنها که به صورت سیستمی باعث کند شدن فرایند کلی توسعه هستند، کمک میکند.
جدا از اینکه رانتجویی ناعادلانه و ضد ارزشهای حرفهای تجارت است به گروهی اجازه موفقیت میدهد که موفقیت آنها نه به دلیل تامین خواست مشتریانش بلکه به دلیل روابط با سیستم سیاسی است که با زمینه رانتجویی، فراهم شده است.
از این جهت رانتجویی و توزیع رانت به هر شکل و نوع آن، نه تنها نقش تخریبی عمیق برای فرایند بازار رقابتی دارد بلكه موجب فساد شده و مانع اصلی رشد و توسعه محسوب ميشود .
قطعا برای داشتن اقتصادي سالم، بازار رقابتی و پویا، دوری جستن و حذف لایههای رانتجویی در هر سطحی لازم و ضروری است. كاملا مبرهن است كه برای رسیدن به توسعه و حتی تولید پایدار در هر زمینه و حوزهای، یک فرایند سیستمی منظمی لازم است که عاری از هر گونه رانت و رانتجویی باشد كه لازمه اين مهم، سیاستگذاری خوب و منسجم است که به تمام ابعاد مسايل تفکر کند نه فقط تک مساله !