عصر ارتباط –
مدیر حوزه کسب‌و‌کار
با گسترش روزافزون حومه شهرها و استقرار جمعیت بیشتر، منابع انرژی روزبه‌روز در حال کاهش است و همان‌طور که طی چند وقت اخیر شاهد بودیم، کاهش منابع آب شیرین، سبب شده جنگ آب در تعدادی از شهرهای کشور آغاز شود و اعتراضات مردمی به همین موضوع است. بسیاری از کارشناسان براین باورند که هدر رفت منابع انرژی به‌خصوص در حوزه آب و بخش کشاورزی، یکی از چالش‌های کشور ما است و در این راستا تکنولوژی و استفاده از سیستم‌های نوین هوشمندسازی شهرها می‌تواند مانع هدر رفت منابع انرژی شود و سیستم متعادلی از مصرف انرژی را برای جوامع بزرگ شهری به وجود آورد. در کشور ایران که سرشار از انرژی‌های تجدیدپذیر است، اگر بتوانیم مصارف شهری را بهینه کنیم و میزان بهره‌وری مصرف انرژی‌های برق، گاز و آب را افزایش دهیم، این موضوع به صرفه‌جویی بیشتر کمک می‌کند و بهره‌وری بیشتری از انرژی درپی خواهد داشت. ما می‌توانیم مشکل بی‌برقی و بی‌آبی در تابستان و قطع گاز در فصل سرد سال را به راحتی برطرف كنيم.
فارغ از موضوع استفاده از ماینرها برای استخراج ارز دیجیتال که موجب شده با کمبود برق در کشور روبه‌رو شویم، يا صادرات گاز و آب در سیاست‌های کلان اقتصادی وجود دارد و جزو عوامل کمبود این نوع انرژی‌ها در کشور ما محسوب می‌شود، باید بهره‌وری و بهینه‌سازی سیستم‌ها‌يمان را در دستور کار داشته باشیم. سیستم‌های مدیریت انرژی در شهرهای هوشمند این وظیفه را برعهده دارند که مصرف را بهینه کنند و از هدر رفت بی‌دلیل منابع جلوگیری به عمل آورند. سیستم‌های مدیریت انرژی یک سری تجهیزات هستند که کمک می‌کنند تا مردم از این انرژي‌ها به درستی و در حد نیاز استفاده كنند. به عنوان مثال سنسورهای روشنایی خانگی و معابر به مردم و شهرداری‌ها این امکان را می‌دهد که مصرف انرژی برق را تا حدود 20 تا 25 درصد کاهش دهند. یا در مورد گاز اگر سیستم‌های نوین در منازل وجود داشته باشد، به صورت خودکار، دمای خانه را کم و زیاد می‌کند، به اين ترتيب مصرف گاز را تا 25درصد در فصل سرما بهینه می‌سازد. همچنین مدیریت شبکه، اگر بر اساس تجمع مردم در مناطق مختلف شهر باشد و به وسیله این سیستم‌ها تشخیص داده شود که مصرف آب در کدام مناطق شهری کمتر یا در کجای شهر بیشتر است و اطلاعات پراکندگی جمعیتی را استخراج كند، به راحتی می‌توانیم در توزیع و تقسیم آب و برق و گاز مدیریت بهینه داشته باشیم و ناخودآگاه مدیریت انرژی و مدیریت تجمیعی از فعالیت مردم و اصناف براساس پراکندگی جمعیت صورت خواهد پذیرفت.
*الگوبرداری از قنات برای هدر رفت آب شیرین
بحث دوم، شبکه انتقال نیرو در شهرهای ایران است که به دلیل بی‌برنامگی و فرسودگی سیستم‌های موجود، هدر رفت انرژی بالایی دارند. ما اگر مانند بسیاری از شهرهای هوشمند دنیا، راه‌حل‌هایی برای بهینه کردن شبکه انتقال داشته باشیم ناخودآگاه به صرفه‌جویی و حتی صادرات بخش مازاد انرژی کمک خواهد شد. به عنوان مثال خطوط انتقال آب در بخش‌هایی از زیر زمین دچار نشتی است و چون کسی متوجه این موضوع نمی‌شود، آب زیادی هدر خواهد رفت. از سوی دیگر در شهرهای جنوب کشور و حتی مناطق جنوبی تهران، آب‌های پسماند فاضلاب را برای آبیاری مزارع و باغات استفاده م‌کنند که موجب تولید بیماری در محصولات کشاورزی و حتی افزایش سرطان می‌شود، درحالی که اگر مدیریت درستی در این زمینه وجود داشته باشد، این آب‌ها امکان تجدیدپذیری دارند و حتی به شکل سالم‌تری در باغات و مصارف شهری استفاده می‌شوند. در مثال دیگر؛ امروز حجم وسیعی از آب‌ها به دلیل قرار گرفتن در فضای باز، با قرار گرفتن در معرض نور آفتاب تبخیر می‌شوند، درحالی که محصور کردن آب‌ها در فضای بسته از تخریب 20 تا 30 درصد منابع آبی جلوگیری می‌کند. این موضوع راهکار ساده‌ای دارد، همان‌طور که پیشینان ما نیز این کار را به وسیله قنات انجام می‌دادند و با هدایت آب‌ها از زیر زمین و تجمیع آن در حوضچه‌های مشخص، از تبخیر و هدر رفت منابع آب شیرین جلوگیری می‌کردند و این گونه است که تمدن ایران در منطقه خشک کره زمین بیش از 3هزار سال دوام آورده و امروزه «قنات زارچ» آب بخشی از شهر یزد را از دوران پیش از اسلام تا کنون تامین می‌کند. کشورهای خشک دیگر نیز از این سیستم قدیمی اما به شکلی نوین استفاده کرده‌اند و امروزه سیستم‌های آبیاری هوشمند در تگزاس و در بسیاری از کلان‌شهرهای دنیا انجام می‌شود تا آب ارزشمند باران را نگهداری و از تبخیر و هدر رفت آب رودخانه‌های فصلی جلوگیری به عمل آید.
*فرونشست زمین، توجهی به مصارف آب
امروزه دنیا و به تبع آن شهرهای هوشمند به این نتیجه رسیده‌اند که با استفاده از سیستم‌های جدید آب‌رسانی، برق و گاز با متر و معیارهای هوشمندسازی شهرها می‌توان 50درصد منابع انرژی را مدیریت کرد. اگر ما نیز بتوانیم سیستم‌ها‌يمان را به‌روزرسانی و به درستی مدیریت کنیم، دیگر مشکل کم‌آبی و قطع مکرر برق نخواهیم داشت. آب‌های بازیافتی می‌تواند توربین تولید برق را بهتر به کار بیندازد، اما ما هیچ یک از سیستم‌های مدیریت انرژی را در کشور نداریم و همین امر موجب شده با بالا رفتن تراکم جمعیتی، مصرف آب و برق نیز افزایش پیدا کند و به دلیل استفاده از آب‌های زیرزمینی و خشک شدن قنات‌ها با مساله فرو نشست زمین و ایجاد فروچاله‌های عظیم روبه‌رو باشيم. در دنیا، استاندارد نشست زمین ۴ تا ۵ سانت است، ولی در کشور ما مساله شگفت‌انگیز و موجب تعجب کارشناسان جهان شده است. استفاده بیش از اندازه از منابع زیرزمینی آب‌ها، موجب شده با ۲۷ سانتیمتر نشست زمین در اطراف تهران مواجه شویم، یعنی بیش از پنج برابر استانداردهای جهانی و این به معنای زلزله‌ای عظیم اما خاموش است که کلان‌شهرهایی نظیر تهران با تراکم جمعیت بالا را تهدید می‌کند.
در این میان کار سیستم‌های استارت‌آپی در شهرهای هوشمند این است که تولید، انتقال، توزیع و بازیافت را کنترل و مدیریت کند. در ایران که این موضوعات با چالش‌های بسیاری همراه است، بیش از هر کشور دیگری نیازمند سیستم‌های مذکور هستیم. باید تجهیزاتی برای این مساله وجود داشته باشد و فقط شبکه مهم نیست. رفع برخی از مشکلات در حوزه‌هایی نظیر آب به راحتی قابل حل است، یعنی می‌توان با چند راهکار ساده مشکلات فعلی را از بین برد، چون منابع انرژی در ایران بی‌نهایت است و کمتر کشوری مثل ایران با ثروت عظیمی از منابع انرژی روبه‌رو است، ولی متاسفانه چون سیستم مدیریت یکپارچه در زمینه سیستم مدیریت هوشمند شهرها وجود ندارد، هدر رفت و اصراف در شبکه انرژی بسیار زیاد است. ما باید فرهنگ مصرف انرژی را ایجاد کنیم و به مردم راهی برای مصرف کم و بهینه ارايه دهیم و این کار فقط با حرف و فرهنگ‌سازی به سرانجام مطلوب نخواهد رسید، بلکه نیازمند دسترسی به ابزارهای نوین در کنار این موارد است. در طرف مقابل هوشمندسازی سیستم‌ها فقط ابزار دادن نیست، باید ابتدا سیستم فکری خودمان را هوشمند کنیم و سپس با در اختیار گذاشتن سیستم‌های جدید، از معضلات زیست محیطی و کاهش منابع انرژی تجدیدپذیر جلوگیری به عمل آید.
