فرحناز سپهری – با وجودی که از زمان معرفی رمزارزها حدود 13 سال می‌گذرد اما همچنان بازاری پرنوسان و در عین حال جذاب برای سرمایه‌گذاران محسوب می‌شود. با این حال اما همچنان چالش‌های خاص خود را دارد. از جمله می‌توان به نبود یک قانون نظام‌مند در خصوص تبادلات آن و در عین حال استفاده آن در کسب‌وکارها به شکلی نظام‌مند اشاره کرد.
به گفته یک کارشناس دو چالش بزرگ مانع رشد و ثبات رمزارزها می‌شود، نخست عدم پذیرش و تدوین سازوکار قانونی توسط دولت‌ها به دلیل وجود نظام غیرمتمرکز در بنیان رمزارزها که تایید بی‌قید و شرط آن توسط دولت‌ها، قدرت و سلطه آنها را در اقتصاد با مشکل مواجه خواهد کرد. دوم ارزش بازار پایین که موجب نوسانات بیش از اندازه شده است و ریسک سرمایه‌گذاری آنها را بالا می‌برد.
محراب مقربیان همچنین معتقد است با توجه به کاربری متنوع فناوری بلاک‌چین از پدیده رمزارزها گرفته تا سایر کاربری‌های جدید و نوظهور، مقررات‌گذاری در این حوزه با توجه به تغییرات مکرر در آن ذی‌نفعان متعدد و زیادی را دربرمی‌گیرد و از این رو لاجرم نیازمند مشارکت و ورود بخش‌ها و نهادهای مختلف دولتی و خصوصی و حتی بین‌المللی در این عرصه‌هاست.
متن گفت‌وگو با محراب مقربیان کارشناس حوزه تبادلات رمزارز، بورس و ارزهای خارجی (Forex) را بخوانید.
چشم انداز رمزارزها را در حوزه سرمایه‌گذاری چگونه می‌بینید؟
سرمایه‌گذاری در رویداد‌ها و پدیده‌های نوظهور همیشه جذابیت‌های زیادی داشته و رمزارز یا به عبارتی ارز رمزنگاری شده نیز از این قاعده مستثنا نیست و همین جذابیت بالا عامل ریسک بالا در رمزارزها نیز محسوب می‌شود. یک سرمایه‌گذاری صحیح همواره می‌بایست با رعایت اصول باشد تا در زمان وقوع طوفان، از دارایی اشخاص محافظت کرد. به‌خصوص در بازارهای مالی که فراز و نشیب‌های مکرر، همواره سرمایه افراد را مورد تهدید قرار می‌دهد. اصول سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی باید منطبق بر مدیریت ریسک و مدیریت سرمایه باشد تا آرامش سرمایه حفظ شود حتی در زمان بروز آشفتگی.
حدود ۱۳ سال از تولد رمزارز می‌گذرد و با این حال همچنان نمی‌توان آنها را یک دارایی به بلوغ رسیده دانست و علی‌رغم فراهم‌سازی زیرساخت‌ها و هزینه‌های بسیار در این حوزه، همچنان به ثبات نرسیده‌اند و ریسک سرمایه‌گذاری بالا را با خود یدک می‌کشند.
با همه این توصیفات با توجه به پیشرفت روش‌های نقل و انتقالات مالی، رشد رمزارزها غیرقابل انکار خواهد بود و در آینده‌ای نه چندان دور باید منتظر تدوین سازوکار‌های استفاده صحیح از آنها توسط دولت‌ها باشیم.
رمزارز چگونه می‌تواند بر اقتصاد ایران تاثیر بگذارد؟
اقتصاد ایران به دلیل مسایل تحریمی با مشکلات زیادی روبه‌روست به همین دلیل، نگاه‌ها معطوف شده به استفاده از رمزارز در مبادلات تجاری برای رفع مسایل تحریمی. در واقع دسترسی افراد در کشور به رمزارزها با وجود تب و تاب زیاد و صحبت در سطح جامعه، بسیار محدودتر از آنچه که به نظر می‌رسد است و قوانین مالیاتی نیز در این مورد بسیار گنگ و مبهم هستند. همچنین به دلیل متصل نبودن بانک‌های کشور به بانک‌های جهانی، مشکلات پرداختی نیز وجود دارد. علاوه بر اینکه باید در نظر داشت آیا طرف مورد معامله تجاری در قوانین مالیاتی خود سازوکار روشنی برای مالیات بر درآمد از محل رمزارز دارد یا نه.
از طرفی نبود قوانین و نظارت صحیح و از طرفی سهولت انتقال رمزارز، موجبات انجام اعمال خلاف قانون از قبیل پولشویی و فرار‌های مالیاتی را به وجود آورده که نیازمند قانون‌گذاری‌های صحیح در کشور است.
همچنین گروهی استخراج رمزارز را با توجه به ارزان و در دسترس بودن انرژی با تبدیل گاز به برق مصرفی برای استخراج رمزارز در کشور را به عنوان راهی برای رسیدن به تعادلی نسبی در اقتصاد و بحث تامین منابع ارزی مطرح میکنند اما در واقع طرح موضوع فوق به سادگی بیان قابل اجرا نیست، چراکه سود حاصل از استخراج و فروش رمزارز در قبال مشکلات و هزینه‌هایی که باید در این راه انجام شود، توجیه اقتصادی و منطقی به همراه ندارد و ایجاد مزارع ماینینگ علاوه بر اینکه به اقتصاد کشور کمکی نخواهد کرد بلکه استخراج رمزارز داخل کشور و فروش آن، خود مصداقی از قاچاق انرژی است.
با طرح موضوع متاورس به نظر می‌رسد سرمایه‌گذاری در رمزارز (NFT) در مقایسه با معامله دارایی‌های واقعی همچون زمین، ملک یا موارد دیگر محبوبیت پیدا کند. نظرتان در این خصوص چیست؟
قبل‌تر اکثر ما با تکنولوژی VR یا همان واقعیت مجازی آشنا هستیم و ممکن است در شهربازی‌ها یا حتی به صورت خانگی از آن استفاده کرده باشیم یا در حال استفاده باشیم. این تکنولوژی که قبل‌تر بیشتر جنبه سرگرمی داشت اکنون اما با پیشرفت صنعت بلاک‌چین و ظهور متاورس معانی دیگری پیدا کرده است.
به زعم بسیاری از فعالان اقتصادی، دارایی‌های دیجیتال هیچ وقت جای دارایی‌های واقعی را نمی‌گیرند اما این امر را نمی‌توان منکر شد که بعضا هستند دارایی‌های دیجیتالی که درآمدزایی بیشتری برای صاحبان خود دارند. نمونه ساده آن آنلاین‌شاپ‌ها یا پیج‌های شخصی (در قالب اینفلوئنسری) که بدون پرداخت مالیات و نیاز به داشتن مکانی خاص اقدام به فروش یا تبلیغ میکنند. نگاه به متاورس در شروع شاید بیشتر جنبه سرگرمی داشته باشد، کما اینکه در بسیاری از بستر‌های پرطرفدار وقتی چرخی بزنید و با دیگر نفرات حاضر در آن متاورس گپ و گفت داشته باشید، غالبا برای کسب تجربه و لمس محیط موجود وارد متاورس شده‌اند تا برای تحقق هدفی خاص. اما این نگاه رفته رفته جدی‌تر شده و به دلایل مختلف نوع استفاده از آن دستخوش تغییر خواهد شد.
متاورس مخلوق ذهن ما است و جهان آن نیز ناخودآگاه با محوریت‌های ذهنی ما شکل گرفته پس خرید یک تکه زمین متاورسی در همسایگی فردی مشهور ارزنده‌تر از تکه‌ای زمین در دنیای واقعی و در حومه شهر است. جهانی کم‌تحرک‌تر اما پرتفکر. افرادی که در دنیای امروز نتوانستند دارایی داشته باشند به خاطر تازگی دنیای متاورس سعی به داشتن دارایی دیجیتالی میکنند که شاید روزی ارزندگی داشته باشد که بتواند با آن جبران مافات کنند. پس اگر امروز محبوبیت زیادی نداشته باشد رفته رفته این محبوبیت را کسب می‌کند. شاید زمان حال را نتوان زمان برابری دارایی‌ها دانست اما در آینده امکان مقایسه دقیق به وجود خواهد آمد.
پس شما معتقدید در مقایسه با سایر بازارها مثل بورس، ملک یا ارز، این حوزه می‌تواند به عنوان بازار سودآور به شمار رود؟
چیزی به نام مقایسه در قدرت سوددهی بین بازارها برای سرمایه‌گذاری وجود ندارد و اگر قیاسی مطرح می‌شود فقط و فقط به اقتضای آن زمان خاص است. هوشمندانه‌ترین و عمومی‌ترین پیشنهاد همواره تشکیل سبد سرمایه‌گذاری است.
ما دو گروه سرمایه‌گذار داریم: گروه اول سرمایه‌گذار عادی و گروه دوم سرمایه‌گذار متخصص.
گروه اول که اهرم آنها سرمایه شخصی یا سازمانی است، باید با بهره‌مندی از یک مشاور مالی، اقدام به ایجاد یک سبد سرمایه‌گذاری کنند و از دخیل کردن احساسات در فرایند سرمایه‌گذاری پرهیز کنند تا در هر برهه‌ای از زمان سبد سرمایه‌گذاری خود را در سود مشاهده کنند.
اما گروه دوم با اهرم تخصص، توانایی تشخیص بازار مناسب سرمایه‌گذاری در هر زمان ممکن را دارند و اصطلاحا سرمایه خود را بین زمین‌های بازی مختلف همواره گردش می‌دهند. از لحاظ قدرت سوددهی، بازار رمزارز با توجه به توضیحاتی که ذکر شد، پتانسیل رشد در بلند مدت را دارد و به شرط رعایت اصول مدیریت ریسک و مدیریت سرمایه در نحوه انتخاب رمزارزها و پروژه‌های بلاک‌چین، می‌تواند جزو سبد سرمایه‌گذاری‌های آینده باشد.
برسیم به تهدیدها و مخاطرات این حوزه، به نظر شما مهم‌ترین کلاهبرداری‌های مرسوم در ایران در زمینه رمزارز و متاورس چیست و چه باید کرد؟
همواره یک قانون ساده وجود دارد؛ اگر پیشنهادی (در کل دنیای مالی) بیش از اندازه خوب به نظر رسید، به صحت آن شک کنید.
متاسفانه روزانه آمار کلاهبرداری‌ها از طریق رمزارز بیشتر از قبل می‌شود. به گفته رییس‌پلیس فتا، در سال 1400 حدود 2293 مورد پرونده کلاهبرداری از طریق رمزارز داشتیم که این آمار حدود 10 برابر بیشتر از سال 1399 است و این عدد 10 برابری خود گویای این است که ضعف ماجرا در کجاست.
رواج استفاده از رمزارز سریع‌تر از فرهنگ آموزش استفاده از آن در حال گسترش است. وقتی پای سرمایه شخصی افراد در بحث سرمایه‌گذاری در میان باشد، همیشه سوال اول باید این باشد که خطرات مسیر چیست و چطور خود را ایمن نگه داریم. باید در ابتدا نسبت به محیط مورد فعالیت اطلاعات کافی را کسب کرد و بعد قدم در راه نهاد و فقط به سود حاصله فکر نکرد.
این‌ها بخشی از اصول و قواعد سرمایه‌گذاری است. از جمله انواع کلاهبرداری‌ها از طریق رمزارز می‌توان به وجود طرح‌های پانزی اشاره کرد که این روزها تبلیغات فراوانی بدون نظارت برای آنها انجام می‌شود و با وعده سود‌های ماهیانه در ازای خرید توکن و عضوگیری، کلاهبرداری انجام می‌شود.
روش بعدی استفاده از کیف‌های پول جعلی است که با دریافت کد یادآور کیف پول اصلی، به کیف‌های پول افراد دسترسی پیدا میکنند. روش بعدی تبلیغ پر سر و صدای یک ICO و جذب سرمایه سرمایه‌گذاران خرد با وعده سود بسیار زیاد توکن در مدت کوتاه و بعد از آن گیر افتادن سرمایه‌گذاران درتلهRUG PULL یا به اصطلاح فروش عمده رمزارز در قیمت بالا و فرا رسیدن مرگ یک توکن و فرد سرمایه‌گذار که مبهوت می‌ماند و موجودی دارایی خود را نزدیک به صفر می‌بیند و تا متوجه اتفاق رخ داده بشود کار از کار گذشته است. روش ارسال پیامک یا جلب رضایت افراد برای دسترسی به حساب و کیف پول با وعده برنده شدن در جایزه هم روشی است که در حال انجام است. پامپ و دامپ PUMP & DUMP رمزارز و فیشینگ هم همواره جزو روش‌های متداول بوده است.
در خصوص روش‌های کلاهبرداری و نحوه برخورد با آنها صحبت بسیار است اما بهترین راه برای کاهش آمار کلاهبرداری‌ها، ایجاد بستر آموزشی و فرهنگ‌سازی استفاده از رمزارز است تا هر کاربر در هر شرایطی بداند دقیقا با چه سازوکاری رو به رو است و چه کاری را باید انجام دهد و چه کاری را نباید انجام دهد. فعالان حوزه رمزارز این روزها بسیار با نبود بحث آموزشی به‌خصوص در زمینه رعایت نکات ایمن نگه داشتن سرمایه رو به رو هستند.
سرمایه‌گذاران خرد در این بازار چگونه می‌توانند سود ببرند؟
این روزها عمده فعالیت کاربران، خرید و فروش رمزارز است و درصد بسیار پایینی از تراکنش‌ها برای خرید کالا و خدمات استفاده می‌شود و همچنان زمان می‌برد تا شرکت‌ها و کسب و کار‌ها به استفاده مستمر از رمزارزها در فروش کالا و خدمات خود روی بیاورند. البته تقاضا برای مصارف غیرقانونی همیشه بالا بوده و پرداخت وجه برای محصولات و خدمات غیرقانونی و کلاهبرداری با توجه به مزیت غیرقابل ردیابی بودن هویت صاحب کیف پول در رمزارز، مورد استفاده است.
سرمایه‌گذاران خرد اگر قصد خرید و فروش در بازه بلند مدت را دارند در گروه سرمایه‌گذاران قرار می‌گیرند و اگر قصد خرید و فروش در بازه کوتاه مدت را دارند، در گروه معامله‌گران قرار می‌گیرند و برای کسب سود در این بخش باید علوم مربوط به تحلیل بازارهای مالی (روش‌های تحلیل فاندامنتال و تحلیل تکنیکال و مدیریت ریسک و سرمایه) را فرا بگیرند تا بتوانند کسب سود داشته باشند.
در بازارهای مالی یک معامله‌گر همانند ارتشی یک نفره است و اگر اصول مبارزه و ابزار مناسب را همراه نداشته باشد، بقا غیرممکن خواهد شد.
با توجه به تصویب بانک مرکزی برای استخراج رمزارزها به نظرتان چه قوانین دیگری نیاز است تا در این مسیر تسهیل‌سازی بیشتری صورت گیرد؟ مثل نحوه معاملات رمزارزها و استفاده از آن در کار کسب وکار؟
باتوجه به اشکال مختلف که در گذر زمان برای استخراج رمزارزها استفاده می‌شود بانک مرکزی با بررسی دقیق هر پروژه رمزارز بایستی شرکت‌های زیرساخت و سازمان‌های مربوطه دیگر که ارتباط بیشتری با شیوه عملکرد آن پروژه بلاک‌چینی دارد را در زیرنظر قراردادن استخراج آنها دخیل کند.
به عنوان نمونه بیت‌کوین به خاطر استخراج مبتنی بر اثبات کار می‌تواند طی بررسی‌های دقیق‌تر وزارت نیرو قانون‌گذاری شود.
یا پروژه هلیوم که شما در ساخت شبکه مشارکت می‌کنید شرکت‌های زیرساخت اینترنت می‌توانند برای قانون‌گذاری آنها ورود کنند. اما در خصوص نحوه معاملات رمزارزی متاسفانه به دلیل نبود زیرساخت‌های کافی در کشور به دلایل کاملا مشخص امکان KYCکردن و به تبع آن بررسی دقیق‌تر تراکنش‌ها وجود ندارد که این امر صرفا با برطرف کردن مشکلات مربوط و اتصال به شبکه اقتصادی جهانی میسر خواهد شد.
