صبا رضایی – وضع امروز نسخه الکترونیکی به شکل چکیده اینطور است که از پزشکان گرفته تا داروخانه‌ها، بیماران و حتی استارت‌آپ‌های ارایه‌دهنده خدمات درمانی، از وضع موجود ناراضی هستند و مشکلات لاینحل زیادی در این طرح باقی مانده است. در سمت دیگر تنها برندگان اجرای این طرح به زعم شواهد و اظهارات مسوولان، بیمه‌ها و به طور مشخص سازمان تامین اجتماعی و بیمه سلامت است.
در این میان آنطور که پیداست هیچ برنامه و اراده‌ای برای رفع مشکلات ناشی از اجرای طرح پرابهام نسخه الکترونیکی نه از سوی دولت و نه از سوی مجلس دیده نمی‌شود و به نظر می‌رسد با تداوم این رویه، چه بسا حتی بخش‌هایی که به شکل ناقص این طرح را اجرا کرده‌اند نیز، کار خود را متوقف کرده و رسما درمان و دارو از نظام حمایتی کشور خارج شده و با نرخ آزاد محاسبه شود.
چراکه بر اساس اظهارات فعالان نظام پزشکی و داروخانه‌ها، نسخه‌های الکترونیکی نه تنها موجب گرانی داروها شده بلکه بسیاری از استان‌ها زیرساخت‌های لازم برای آن را ندارند و در نتیجه برخی شهرستان‌ها را با مشکلاتی مواجه کرده است.
از طرفی بسیاری از داروها پس از تجویز به صورت الکترونیکی کمیاب و نایاب شده‌اند. در واقع الکترونیکی شدن نسخه‌ها و تجویز دارو نه تنها مشکلات مردم و بیماران را حل نکرده بلکه خود تبدیل به معضل شده است.
همچنین به دلیل کندی پروسه تایید، ثبت نسخه‌های الکترونیکی، کندی و قطعی اینترنت و برق و نیز ازدحام جمعیت در مراکز درمانی بسیاری از بیماران با وجود پرداخت حق بیمه، هزینه دارو و آزمایشات خود را به صورت آزاد پرداخت می‌کنند.
از سوی دیگر با وجود این مسایل و مشکلات بدیهی که از قبل از اجرای طرح نیز کاملا مشهود بودند و بارها نیز نسبت به آن هشدار داده شده بود، سازمان‌های بیمه‌گر اهتمامی برای رفع مشکلات نسخه‌نویسی الکترونیکی از خود نشان نمی‌دهند چراکه از نظر سازمان‌های بیمه‌گر همه چیز خوب است هر چه بیماران کمتری از سهم بیمه استفاده کنند و از جیب‌شان و با نرخ آزاد پول بدهند، به نفع متعهدان بیمه است.از سویی دیگر سازمان‌های بیمه‌گر مانند تامین اجتماعی و بیمه سلامت دو سامانه جدا برای نسخه‌نویسی دارند که باعث سختی کار پزشکان می‌شود. مساله‌ای که بارها اعلام شده و اتفاقی نیز رخ نداده است.
از طرفی دیگر سامانه‌های غیرمتصل موجود نیز ایراداتی داشته و ممکن است در دسترس نباشند.
دارو با نسخه الکترونیکی گران‌تر از نرخ آزاد
برای مثال به یک نمونه از مشکلات عجیب و رها شده در اجرای طرح نسخه الکترونیکی توجه کنید:
«از عجایب طرح جدید دولت موسوم به «دارویار» برای کاستن از هزینه‌های درمانی و دارویی بیماران این است که در مواقعی یک داروی خارج از پوشش بیمه با درج در نسخه الکترونیکی هزینه بیشتری نسبت به همان دارو بدون نسخه پزشک دارد!
بسیاری از داروها در زمان حاضر تحت پوشش بیمه نیستند و هنگامی‌که پزشک یک داروی خاص (شربت معده آلومینیوم ام‌جی‌اس) را در نسخه الکترونیکی ثبت می‌کند بیمار به زعم آنکه این دارو تحت پوشش بیمه است به داروخانه مراجعه می‌کند تا دارو را تهیه کند. اما بعد از انتظار طولانی مدت در صف و پرداخت هزینه متوجه می‌شود که اولا این دارو تحت پوشش بیمه نیست و ثانیا اگر آن را خارج از بیمه تهیه می‌کرد ارزان‌تر درمی‌آمد! توضیح اینکه چون در هنگام تهیه داروهای خارج از پوشش بیمه و ثبت شده در نسخه الکترونیکی حق فنی داروخانه نیز به قیمت دارو اضافه می‌شود لذا داروی آزاد با نسخه پزشک گران‌تر از همان دارو بدون نسخه است!» (منبع:روزنامه جمهوری اسلامی)
لغو بیمه بسیاری از پزشکان
مشکل دیگر طرح نسخه الکترونیکی قطع همکاری پزشکان با بیمه‌هاست.
در همین خصوص معاون نظارت و فنی سازمان نظام پزشکی با اشاره به وجود برخی اشکالات در نسخه‌نویسی الکترونیکی، از عدم تعهدات بیمه‌ها نسبت به پرداخت‌های به‌روز به پزشکان خبر داد.
علی سالاریان در گفتوگو با ایلنا، با بیان اینکه ابزاری برای رصد اینکه چه تعداد از پزشکان از نسخه‌های الکترونیکی استفاده می‌کنند، گفت: بیمه‌ها می‌گویند که 90 درصد پزشکان از نسخه الکترونیکی استفاده می‌کنند اما تفکیک نکرده‌اند این پزشکان چه کسانی هستند.
او افزود: در واقع 90 درصد از پزشکانی که با بیمه‌ها قرارداد دارند از نسخه الکترونیکی استفاده می‌کنند. بسیاری از پزشکان پس از اجرای طرح نسخه الکترونیکی از قرارداد با بیمه‌ها خارج شدند. لذا به نظر نمی‌رسد که 90 درصد ارایه‌دهندگان خدمت از نسخه الکترونیکی استفاده کنند.
سالاریان در ادامه با بیان اینکه اجرای نسخه الکترونیکی در ابتدا به دلیل فراهم نبودن زیرساخت‌ها دارای اشکالات مختلفی بود، گفت: برخی از این اشکالات رفع شد اما یک سری از اشکالات دیگر هنوز پابرجاست. بیمه‌ها در مورد پرداخت به‌روزی که قرار بود به پزشکان، داروخانه‌ها و… داشته باشند هنوز نتوانسته‌اند به تعهد خود عمل کنند و در نتیجه بدعهدی‌ها هنوز ادامه دارد. تاخیرهای یک ماهه، دو ماه و سه ماهه در پرداختی‌ها وجود دارد.
او ادامه داد: هنوز اشکالات در زمینه کدینگ‌های دارویی و مساله ارتباطات پزشک و داروخانه و تعامل آنها به قوت خود باقی است، با این حال به نظر می‌رسد که پزشکان کم‌کم در حال پذیرش نسخه‌نویسی الکترونیکی هستند باید هم استفاده از تکنولوژی را پذیرفته و همزمان حقوق بیماران را نیز رعایت کنند.
سالاریان همچنین در ادامه با اشاره به مشکلات برخی از مردم با داروخانه‌ها و فروش آزاد برخی از داروها به بهانه قطعی و اختلال سیستم نسخه‌نویسی الکترونیکی نیز اظهار کرد: اگرچه هنوز شکایتی به سازمان نظام پزشکی ارجاع نشده است، اما در صورت بروز چنین اتفاقی و پا گذاشتن روی حقوق مردم این وضعیت قابل پیگیری است.
او افزود: با این حال نبود سرعت لازم در سامانه نسخه‌نویسی الکترونیکی و اختلال در این سیستم ممکن است، تقصیر متوجه همکار داروخانه نباشد لذا با توجه به اتفاقاتی که رخ داده است باید در این رابطه قضاوت کرد.
معاون فنی و نظارت سازمان نظام پزشکی یادآور شد: ارائه خدمات در فضای مجازی نیازمند این است که صحت، اصالت و انکارناپذیری نسخه مورد تایید قرار بگیرد، این از جمله حقوق پزشکان است که افراد غیرپزشک با سوءاستفاده از نام و عنوان آنها نتوانند به فعالیت بپردازند.
نسخه الکترونیکی هیچ نفعی برای مردم نداشت
مشکل اما تنها موارد فوق نیست. در همین زمینه رییس هیات مدیره سازمان نظام پزشکی و شورای هماهنگی استان همدان با اشاره به این که بیش از یک سال از استقرار کامل طرح نسخه‌نویسی الکترونیکی می‌گذرد، گفت: این طرح هیچ منفعتی برای مردم و جامعه پزشکی نداشته و تنها سازمان‌های بیمه‌گر از آن منتفع شده‌اند.
علیرضا مدرکیان با گلایه از این که نسخه‌نویسی الکترونیکی با چالش‌های متعددی مواجه است، گفت: سازمان‌های بیمه‌گر مانند تامین اجتماعی و بیمه سلامت دو سامانه جدا برای نسخه‌نویسی دارند که باعث سختی کار پزشکان می‌شود، از طرفی سامانه‌ها ایراداتی داشته و ممکن است در دسترس نباشند.
او افزود: به دلیل کندی و قطعی اینترنت همچنین ازدحام جمعیت در مراکز درمانی بسیاری از بیماران علی‌رغم پرداخت حق بیمه، هزینه دارو و آزمایش‌های خود را به صورت آزاد پرداخت می‌کنند، سازمان‌های بیمه‌گر اهتمامی برای رفع مشکلات نسخه‌نویسی الکترونیکی از خود نشان نمی‌دهند، از نظر سازمان‌های بیمه‌گر همه چی خوب است اما اساسا خیلی از نسخ را دریافت نکرده و آن تعدادی هم که به دست‌شان رسیده نمی‌دانند تا رسیدن به آن نقطه چقدر انرژی تلف شده است.
رییس هیات مدیره سازمان نظام پزشکی با بیان اینکه مشکلات موجود در نسخه‌نویسی الکترونیکی برای سازمان‌های بیمه‌گر مهم نیست ادامه داد: قرار بر این بود که در آزمایشگاه و داروخانه نسخه‌های آزاد به نسخه‌های بیمه‌دار تبدیل شوند، اما آن هم خیلی موفق نبوده است و همه پزشکان و مراکز درمانی تمایل به انجام این کار ندارند، بنابراین مشکلاتی که در حال حاضر وجود دارد، استانی نیست و باید از طریق سازمان‌های بیمه‌گر در سطح کشور حل شود.
مدرکیان افزود: در طرح نسخه‌نویسی الکترونیکی جامعه پزشکی و مردم حسابی به دردسر افتادند و اهتمامی‌برای رفع مشکلات از سوی مراجع ذی‌ربط وجود ندارد و این درحالی است که خیلی از سیستم‌های آنلاین در کشور به خوبی کار می‌کند اما در مورد نسخه الکترونیکی چنین چیزی وجود نداشته و بار روانی مضاعفی را به پزشکان و بیماران تحمیل می‌کند، زیرساخت‌های لازم برای اجرای این طرح فراهم نشده و بیشتر پزشکان با مشکل قطع اینترنت، سامانه و سرور مربوط به نسخه‌نویسی الکترونیکی مواجه هستند، باید همه مراجع ذی‌ربط و وزارت بهداشت نگاه ویژه‌ای نسبت به رفع معضلات این طرح داشته باشند تا دیگر شاهد چالش‌های موجود نباشیم.
زیرساخت نسخه‌نویسی الکترونیکی مهیا نیست
رییس سازمان نظام پزشکی همدان با بیان اینکه نزدیک به دو سال از اجرای نسخه‌نویسی الکترونیکی در همدان می‌گذرد، گفت: هنوز زیرساخت‌های لازم برای اجرای این طرح فراهم نشده است.
علیرضا مدرکیان در گفتوگو با تسنیم اظهار کرد: نسخه‌نویسی الکترونیکی علاوه بر اینکه مدت زمان انتظار بیماران را در مطب‌ها افزایش داده، برای پزشکان تبدیل به یک معضل شده و درد سرهایی را برای آنها ایجاد کرده است.او تصریح کرد: قطعی سامانه، ضعیف بودن اینترنت، قطعی برق در بعضی مواقع و اختلال در سامانه نسخه‌نویسی، از مشکلاتی است که نسخه‌نویسی الکترونیکی را با مشکل مواجه کرده و این مشکل از دو سال پیش تاکنون برقرار است.
رییس نظام پزشکی همدان با تاکید بر اینکه مدت زمان ثبت نسخه الکترونیکی نسبت به نسخه دستی طولانی‌تر است، عنوان کرد: این موضوع سبب معطلی بیماران و شلوغی سالن انتظار مطب‌ها شده است.
مدرکیان با بیان اینکه معطلی بیماران تنها مربوط به مطب‌ها نیست، اظهار کرد: مدت زمان تحویل دارو در داروخانه‌ها هم طولانی‌تر شده و حتی برخی مواقع بیماران به داروخانه مراجعه می‌کنند می‌بینند دستور دارویی آنها ثبت نشده و مجبور به مراجعه مجدد به مطب پزشک می‌شوند.
او با اشاره به اینکه ما مخالف اجرای نسخه‌نویسی الکترونیکی نیستیم، تصریح کرد: اما انتظار داریم پیش از اجباری شدن هر طرحی، زیرساخت‌های مربوط به آن فراهم شود. بسیاری از همکاران ما برای سرعت در خدمات‌رسانی و کاهش مدت زمان انتظار بیماران، یک نفر را برای ثبت سیستمی نسخه‌ها، استخدام کرده‌اند.
رییس سازمان نظام پزشکی همدان با بیان اینکه همکارانی که از نسخه‌نویسی الکترونیکی استفاده نکنند، خدمات بیمه‌ای به بیمار تعلق نمی‌گیرد، عنوان کرد: وقتی سامانه نسخه‌نویسی به هر دلیلی قطع می‌شود، بیماران باید تا زمان اتصال سامانه در انتظار بمانند.
سود نسخه الکترونیکی به جیب بیمه‌ها رفت
رییس هیات مدیره نظام پزشکی بندرعباس نیز با بیان اینکه بدون فراهم کردن زیرساخت‌های لازم طرح نسخه‌نویسی الکترونیکی اجرایی شد، گفت: با توجه به مشکلات موجود، طرح نسخه‌نویسی الکترونیکی به نفع سازمان‌های بیمه‌گر تمام شد و بار مشکلات حاصل از آن را مردم و جامعه پزشکی به دوش می‌کشند.
حسین کرم‌پور با اشاره به اینکه نسخه الکترونیکی مانند اکثر طرح‌های مشابه با یک جنجال رسانه‌ای، جو هیجانی و کمترین اقدامات کارشناسی اجرایی شد، اظهار کرد: طرح نسخه‌نویسی الکترونیکی نباید قبل از آماده‌سازی زیرساخت‌ها و ارتباطات بین سازمان‌های بیمه‌گر اجرایی می‌شد.
او نبود اینترنت پرسرعت در بسیاری از مناطق کشور را اولین مشکل این طرح عنوان کرد و افزود: حتی در شهرهای بزرگ با عدم وجود اینترنت پرسرعت و قطعی مواجه هستیم و عدم تجمیع سایت سازمان‌های بیمه‌گر برای صدور نسخه و پذیرش آن از سوی مراکز پاراکلینیک و داروخانه‌ها از جمله دیگر مشکلات این طرح است. رییس هیات مدیره نظام پزشکی بندرعباس ادامه داد: سازمان تامین اجتماعی، بیمه سلامت ایرانیان و سازمان بیمه نیروهای مسلح هر کدام سایت جداگانه‌ای برای نسخه‌نویسی دارند که در این میان سایت سازمان تامین اجتماعی مشکلات بسیاری دارد؛ لذا وجود سایت‌های متعدد با راهکارها و عملکردهای متفاوت برای همکاران، بیماران و داروخانه‌ها و… مشکل ایجاد می‌کند.
کرم‌پور به عدم هماهنگی بین سازمان‌های بیمه‌گر پایه و تکمیلی اشاره کرد و گفت: بیمه‌های تکمیلی همواره از بیماران درخواست نسخه خطی می‌کنند و زمانی که با آنها تشکیل جلسه می‌دهیم عنوان می‌کنند که بیمه‌های پایه مجوز رویت نسخه را به بیمه‌های تکمیلی نمی‌دهند و بار تمام مشکلات این سیکل معیوب بر عهده همکاران مطب‌ها و مراکز ارایه‌دهنده خدمات درمانی است.
او بیان کرد: ورود یک سری شرکت‌های خصوصی و ارایه نرم‌افزار برای نسخه‌نویسی آنلاین مشکلاتی را به لحاظ حفظ اسرار محرمانگی بیماران ایجاد کرده است و بعضا مشاهده شده که برای بیمار پیام تبلیغاتی رفته و به سمت پزشک دیگری سوق داده شده است.
رییس هیات مدیره نظام پزشکی بندرعباس با بیان اینکه وجود چنین سیستمی‌حفظ محرمانگی اسرار بیمار را زیر سوال برده و جو بی‌اعتمادی بین پزشک و بیمار ایجاد می‌کند؛ اذعان کرد: ادامه این روند از ورود همکاران به نسخه‌نویسی الکترونیکی و پوشش حداکثری آن جلوگیری می‌کند و با توجه به مشکلات گفته شده سود حاصل از این طرح به نفع سازمان‌های بیمه‌گر خواهد بود.
او به هزینه‌های سرباری این طرح از جمله هزینه‌های پرینت، تهیه یک سیستم ساده، اینترنت و… که در قانون دیده نشده ؛ اشاره کرد و افزود: اینکه تنها به صورت دستوری و با یک فرمان حاکمیتی سعی در اجرای طرح نسخه‌نویسی الکترونیکی داشته باشیم عملا امکان‌پذیر نیست و باید هزینه‌های جانبی این طرح حتما لحاظ می‌شد.
کرم‌پور اظهار کرد: با توجه به پایین بودن تعرفه‌ها این طرح از نظر اقتصادی قابل توجیه نیست و اگر با کار کارشناسی در ابتدا به صورت پایلوت اجرایی شده و پس از برطرف شدن نواقص پوشش سراسری می‌یافت، قطعا طرح خوبی بود.
به گفته او چیزی که به عنوان پرونده الکترونیکی قرار بود در کشور اجرایی شود؛ محدود به نسخه الکترونیکی شده که با این شرایط ناکارآمد بسیاری از همکاران به طرح کاغذی بازگشت کرده و از طرفی امنیت این طرح مشخص نیست و امضای الکترونیکی به‌طور شفاف در آن دیده نشده و مشکلاتی برای همکاران و مردم ایجاد کرده است.
رییس هیات مدیره نظام پزشکی بندرعباس با تاکید بر اینکه ابتدا باید زیرساخت‌های نسخه‌نویسی الکترونیکی فراهم می‌شد؛ بیان کرد: سیکل معیوبی که در اجرای این طرح مشاهده می‌کنیم سرانجام موجب شکست آن شده و هم اکنون نیز بسیاری از بیماران به دلیل مشکلات موجود برای دریافت خسارات خود از بیمه‌های پایه و تکمیلی اقدامی انجام نمی‌دهند که این امر به نفع سازمان‌های بیمه‌گر است.
او افزود: طرح نسخه‌نویسی الکترونیکی ناپخته و پر مشکل است که این امر به دستگاه‌های اجرایی و سازمان‌های سیاست‌گذار و قول‌هایی که عملی نشد بازمی‌گردد.
در مناطق محروم چه خبر است؟
خبرگزاری ایلنا در گزارشی نوشت: از شهرهای بزرگ که بگذریم و به سمت مناطق محروم جلو برویم، اوضاع نگران‌کننده‌تر می‌شود؛ در بسیاری از مناطق کم‌برخوردار، نخست زیرساخت‌های الکترونیکی در سطح شهر فراهم نیست و دوم، بسیاری از مراکز درمانیِ بخش خصوصی به‌خصوص مطب‌های پزشکان، به بهانه‌ی اینکه «نت نداریم» یا «کامپیوترمان خراب است»، قراردادهای خود را با بیمه پایه و بیمه‌گذار تکمیلی ملغی کرده‌اند.
به گفته محمدعلی براتی (فعال صنفی بازنشستگان در قروه کردستان)، حذف دفترچه‌های بیمه درمانی بهانه‌ای شده تا برخی پزشکان در بخش خصوصی سودجویی بیشتر کنند؛ با این ادعا که نت قطع است یا نت نداریم، بیمه‌شدگان را سرگردان نکنند.
او ادامه می‌دهد: در ماه‌های اخیر، هزینه‌های دارو و درمان به شدت افزایش یافته؛ بسیاری از داروهای خاص از شمول بیمه حتی بیمه تکمیلی خارج شده‌اند و مبلغی که باید بیمه شده برای درمان بیماری بپردازد، نسبت به سال قبل دوبرابر شده؛ در چنین شرایطی حذف دفترچه‌های بیمه کاغذی مزید بر علت شده؛ در مناطق محروم که زیرساخت‌ها فراهم نیست و بسیاری از مراکز کلینیکی و آزمایشگاهی و مطب‌های خصوصی، اینترنت ندارند، بیمه‌شدگان کم‌درآمد مجبور می‌شوند از خیر بیمه بگذرند و پول درمان را کامل بپردازند.
گوش شنوایی وجود ندارد
و در نهایت اینکه مهرشاد تیموری مدیر یک پلتفرم خدمات درمانی به روزنامه سپید گفته: «بارها مشکلاتی که درباره نسخه‌نویسی الکترونیکی و نوبت‌دهی وجود دارد را به گوش مسوولان رساندیم اما گوش شنوایی وجود ندارد و کار به جایی رسیده که حتی میکروفن برخی از دوستان را در جلسه قطع می‌کنند. اگر مقاومتی در برابر مسوولی داشته باشیم ممکن است مجوز فلان سرویس ما را تمدید نکنند یا اگر رسانه‌ها بخواهند آن را رسانه‌ای کنند ممکن است دردسرهایی ایجاد شود به همین دلیل محکوم به سکوت هستیم و باید در همان حیطه کوچکی که به ما اجازه داده‌اند جلو برویم. مشکل دیگر این است که مسوولان مدام تغییر می‌کنند و مسوول جدیدی می‌آید و باز هم برنامه‌ها عوض می‌شود؛ در واقع ما داریم مدام به دور خود می‌چرخیم.»
