فرحناز سپهری – حدود 14 سال از معرفی فناوری بلاک‌چین می‌گذرد و اولین بار در قالب دفترکل توزیع شده برای ثبت و ضبط تراکنش‌های بیت‌کوین معرفی شد. اما این فناوری با وجود تاکید بر کاربری‌های متعدد و تحول‌ساز، از آن زمان تاکنون کاربردهایی فراتر از رمزارزها پیدا نکرده است.
به طور کلی فناوری بلاک‌چین در یک شبکه توزیع شده می‌تواند امکانات و خدمات متعددی از جمله امنیت، تغییرناپذیری، ردیابی‌پذیری و شفافیت را با خود به همراه بیاورد و کاستی‌های موجود در زیرساخت‌های سنتی را رفع کند.
درهمین راستا فرانچسکو بورلی کارشناس بلاک‌چین با بیان اینکه دولت‌ها، دارای فرایندهایی هستند که می‌توانند پیچیده و غیرشفاف باشند و به طور بالقوه با ناکارآمدی و سوءمدیریت احتمالی مواجه می‌شوند، معتقد است: بلاک‌چین در این مورد بخصوص با به‌روزرسانی در زمان واقعی مشاهده وضعیت‌های فرایند را امکان‌پذیر
می‌کند.
وی اما در عین حال بر این نکته مهم و چالش‌برانگیز نیز تاکید دارد که کیفیت داده‌هایی که در یک بلاک‌چین ثبت می‌شود اهمیت حیاتی دارد. چراکه داده‌های با کیفیت پایین مساله‌ای است که بر هر نوع پایگاه داده، صرف نظر از متمرکز یا توزیع شده، تاثیر می‌گذارد و این واقعیت که ورودی‌های بلاک‌چین تغییرناپذیر هستند، چالش اطمینان از کیفیت داده‌های ثبت شده را رفع
نمی‌کند.
فرانچسکو بورلی، با بیش از 23 سال تجربه بانکی و مشاوره در بانکداری دیجیتال و بانکداری باز، سابقه کار در بانک میدلند HSBC دارد.
وی فارغ التحصیل INSEAD، عضو کمیته اجرایی انجمن فارغ التحصیلان INSEAD امارات متحده عربی، عضو موسسه بانکداری و مالی لندن، هم بوده است. فرانچسکو همچنین جایزه بهترین مربی فین‌تک سال ۲۰۱۵ بوت کمپ استارت‌آپ فین‌تک انجمن صنعت ATM را دریافت کرده است.
گفت‌وگوی عصر ارتباط با «فرانچسکو بورلی» کارشناس بانکداری دیجیتال و بلاک‌چین را بخوانید.
به عنوان پرسش نخست، چرا با وجود تاکید فراوان بر استفاده‌های فراوان از فناوری بلاک‌چین، هنوز شاهد گسترش سریع آن به ویژه توسط دولت‌ها و غول‌های سایبری نیستیم؟
بلاک‌چین یک نوع فناوری نسبتا جدید است. در حالی که دارای ویژگی‌های منحصر به فرد، یعنی تغییرناپذیری و ساختار توزیع شده و غیرمتمرکز است، لذا به طور کلی و به استثنای برخی موارد، هنوز چالش‌هایی را برای کاربردهای صنعتی در مقیاس بزرگ دارد. به طور کلی دولت‌ها و شرکت‌های بزرگ، گزینه‌های فناوری خود را بر اساس یک مورد تجاری متمایز در مقایسه با فناوری‌هایی که تاکنون تثبیت‌شده‌اند، در نظر می‌گیرند در عین حال که همچنان نیازمند درجه‌ای از بلوغ، هم از نظر تایید نظارتی و هم از نظر راه‌حل‌های اثبات‌شده در خصوص این فناوری هستند.
تکنولوژی بلاک‌چین در حوزه خدمات و کاربری عمومی نیز چندان شناخته شده نیست. به نظر شما مهم‌ترین خدماتی که می‌توان از طریق این فناوری به مردم ارایه کرد چیست؟
بلاک‌چین به عنوان زیربنای ثبت عمومی، برای رای‌گیری الکترونیکی، توزیع مزایا، مدیریت هویت، زیرساخت‌های بانک مرکزی در نظر گرفته می‌شود، اما اگر بخواهم امیدوارکننده‌ترین آنها را انتخاب کنیم، تدارکات عمومی است. در حال حاضر عمده کالاها و خدمات در هر کشوری دارای فرایندهایی است که می‌توانند پیچیده و غیرشفاف باشند، بنابراین به طور بالقوه با ناکارآمدی و سوءمدیریت احتمالی مواجه می‌شوند. در زمینه تدارکات، بلاک‌چین به طور بالقوه نظارت را امکان‌پذیر می‌کند و به‌روزرسانی در زمان واقعی و مشاهده وضعیت‌های فرایند را امکان‌پذیر می‌سازد.
به نظر شما چشم‌انداز استفاده از بلاک‌چین در صنایع در سال‌های آینده چگونه خواهد بود؟
برخی از صنایع در حال حاضر به‌خصوص در بخش لجستیک صنعتی است که در آن از بلاک‌چین برای مدیریت ردیابی و تعاملات جریان اسنادی در سراسر جریان‌های حمل و نقل و محموله استفاده می‌شود. در همین زمینه شرکت‌هایی نظیر DHL، Alibaba و IBM برخی از بزرگ‌ترین برندهایی هستند که با چنین برنامه‌هایی در حال کار هستند. IBM در یک ابتکار مشترک با Maersk: Tradelens، یک راه‌حل لجستیکی کانتینر محموله در بلاک‌چین دارد.
همچنین IBM کنسرسیومی را برای زنجیره تامین رسانه‌های دیجیتال با Mediaocean، یکی از بزرگ‌ترین آژانس‌های دیجیتال جهان راه‌اندازی کرده است. لذا می‌توان گفت این یکی از صنایعی است که در کاربرد این فناوری پیشرفته‌ترین هستند اما هنوز فاصله زیادی تا به دست آوردن موقعیت انحصاری دارند.
در حال حاضر بزرگ‌ترین کاربردهای پیاده‌سازی بلاک‌چین در چه زمینه‌ها و خدماتی در جهان است؟
همان‌طور که در پاسخ به پرسش قبلی گفتم به نظرم زنجیره تامین صنعتی است که بلاک‌چین در آن به طور گسترده مورد استفاده قرار گرفته است. سایر صنایعی که بلاک‌چین در حال آزمایش و راه‌اندازی است شامل ساخت و ساز و معماری است. HerenBouw، یک شرکت ساخت و ساز هلندی، از بلاک‌چین برای مدیریت جریان اسناد و پیگیری پیشرفت توسعه در یک پروژه توسعه بزرگ استفاده کرده است.
در بخش هتلداری، Dtravel با راه‌حل اشتراک‌گذاری خانه AirBnB از طریق یک پلتفرم مبتنی بر بلاک‌چین و تحت کنترل در این حوزه کار می‌کند.
Honeywell Aerospace’s GoDirect Trade یک بازار بلاک‌چین است که امکان نگهداری و فروش مجدد قطعات را فراهم می‌کند.
همین‌طور صنایع خدمات مالی، که در آن بلاک‌چین در حال آزمایش است. جدای از ارزهای دیجیتال، برخی بانک‌های مرکزی در بخش خرده فروشی، آزمایش‌های CBDC در زمینه عمده فروشی برای تسویه حساب و به عنوان زیرساخت زیربنایی برای محصولات مالی پیچیده مانند وام‌های سندیکایی و اعتبار اسنادی آن را به کار می‌گیرند.
لطفا آماری از وضعیت بازار بلاک‌چین و کشورهای پیشرو در این زمینه بدهید؟
استونی اولین کشوری بود که زیرساخت اقامت الکترونیکی مبتنی بر بلاک‌چین را با ادغام خدمات دولتی، پزشکی و بانکی توسعه داد و راه‌اندازی کرد و اولین کشوری بود که سیستم رای‌گیری را بر اساس آن ایجاد کرد.
ایالات متحده نیز بازاری با سرمایه‌گذاری و نوآوری متمرکز بر بلاک‌چین است. بر اساس آمار شورای بلاک‌چین، نزدیک به 40 درصد از کل استارت‌آپ‌های بلاک‌چین در ایالات متحده مستقر هستند. باهاما در سال 2017 ارز دیجیتال بانک مرکزی خود (CBDC) را راه‌اندازی کرد. کشور چین نیز در مرحله پیشرفته آزمایش CBDC خود است و علی‌بابا یکی از اولین شرکت‌هایی بوده که اقلام و لجستیک خود را با این فناوری در سطح بین‌الملل مدیریت کرده است.
در عین حال شرکت‌ها و سازمان‌هایی وجود دارند که در حال تحقیق و ارایه راه‌حل‌های مبتنی بر بلاک‌چین در سطح جهانی هستند.
بلاک‌چین چگونه اقتصاد کشورها را بهبود می‌بخشد (به ویژه در کشورهای در حال توسعه)؟
بلاک‌چین این پتانسیل را دارد که نوسازی زیرساخت‌های منسوخ شده و همراه با اعمال مسوولیت‌پذیری و نظارت را با توجه به انتخاب پروتکل کم‌مصرف انرژی، با هزینه بالقوه کمتر انجام دهد. این مساله می‌تواند به ویژه برای هر برنامه کاربردی و حوزه‌ای که می‌خواهد شفافیت و قابلیت حسابرسی و نظارت در زمان واقعی خود را افزایش دهد به کار رود، در حالی که این موارد می‌تواند از تدارکات تا پرداخت مزایا را شامل شود.
در نتیجه این ویژگی‌ها همچنین به نفع تعدادی از کشورهای OECD (کشورهای عضو سازمان همکاری اقتصادی و توسعه) نیز خواهد بود.
دولت‌ها برای استفاده بهینه از بلاک‌چین چه اقداماتی باید انجام دهند؟
اولین گام، شناسایی موارد استفاده است که در آن بلاک‌چین می‌تواند از لحاظ مزیت عملکردی، اقتصادی هر دو را در مقایسه با سایر فناوری‌ها ایجاد کند. همچنین درگیر شدن با تجزیه و تحلیل و آزمایش‌هاست، در حالی که همکاری با سایر سازمان‌های دولتی یا خصوصی که در تحقیقات و ارزیابی‌های مشابه مشغول هستند، می‌تواند به ارایه یادگیری‌ها و تحقیقات سریع بینجامد.
به عنوان آخرین پرسش، از نظر شما مهم‌ترین چالش‌های استفاده از بلاک‌چین چیست؟ برای صنایع مختلف؟ (به عنوان مثال: زیرساخت، هزینه، دانش و غیره)؟
چالش‌های مختلفی وجود دارد. اولین مورد، قابلیت همکاری با زیرساخت‌ها است، موضوعی که در ابتدا اتصال بالقوه بین بلاک‌چین و برنامه‌های کاربردی‌تر مبتنی بر زیرساخت مرکزی پایگاه داده وجود دارد. در حالی که این چالش بیشتر مورد توجه قرار گرفته است، اما هنوز یک چالش قابل توجه قابلیت همکاری در پروتکل‌های بلاک‌چین و ایجاد استانداردهای گسترده در صنعت و همکاری در داخل و بین صنایع است.
چالش دوم هزینه پردازش برای برخی از پروتکل‌ها است که می‌تواند باعث تضاد با اولویت‌های پایداری ESG (ESG معیار سنجش اخلاق در کسب و کار) یک سازمان شود. به طوری که برخی از پروتکل‌ها ممکن است در پردازش کند باشند و کاربردشان را برای برنامه‌ای که به تاخیر کم نیاز دارد محدود کنند.
کیفیت داده‌هایی که در یک بلاک‌چین ثبت می‌شود نیز یک چالش است. داده‌های با کیفیت پایین مساله‌ای است که بر هر نوع پایگاه داده، صرف نظر از متمرکز یا توزیع شده، تاثیر می‌گذارد. این واقعیت که ورودی‌های بلاک‌چین تغییرناپذیر هستند، چالش اطمینان از کیفیت داده‌های ثبت شده را رفع نمی‌کند.
همچنین نبود مقررات، استانداردهای نظارتی و چارچوب‌های حکمرانی خوب به عنوان چالش دیگر هستند و به طور کلی، این چالش‌ها برای هر صنعت و اداره بخش دولتی در سطح جهانی صادق است.
