در همین راستا یکی از موضوعاتی که به شکل ویژه در برخی رسانه‌های دنیا بازتاب داشته و دنبال شده است، موضوع حذف برخی از پیام‌های کاربران ایرانی از سوی شرکت متا یعنی کمپانی مالک اینستاگرام، واتس‌اپ و فیس‌بوک است.
اگرچه تقریبا از ابتدا فیس‌بوک هیچگاه مورد توجه و اقبال ایرانی‌ها قرار نگرفت اما اینستاگرام تقریبا به نخستین بستر حضور ایرانی‌ها تبدیل شده بود و پیام‌رسان متا یعنی واتس‌اپ هم بعد از فیلترینگ تلگرام، مورد استفاده میلیونی ایرانی‌ها قرار داشت.
اما فارغ از عدم دسترسی به اینستاگرام و واتس‌اپ، آن هم گاه از طریق فیلترشکن‌ها از داخل ایران که با ابهامات زیادی مواجه شد، حالا برخی گزارش‌ها اتهام دیگری را به شرکت متا وارد می‌کند و آن حذف برخی پیام‌ها بر بستر پلتفرم‌های این شرکت است.
اگرچه به نظر می‌رسد حداقل در مورد واتس‌اپ اعتماد بخشی از کاربران ایرانی به ویژه در هفته‌های اخیر کاملا مخدوش شده است. کما اینکه برخی آمار گویای بازگشت میلیونی کاربران ایرانی به تلگرام و چند برابر شدن بازدید پست‌های این پیام‌رسان و تداوم خروج کاربران از واتس اپ است.
بگو مگوی مالک تلگرام و واتس‌اپ هم به همین دلایل در روزهای قبل بالا گرفت و مدیر عامل تلگرام، واتس اپ را ناامن دانست و غیرمستقیم کاربران را تشویق کرد که از این پیام‌رسان خارج شوند. البته در مقابل واتس‌اپ نیز تلگرام را ناامن اعلام کرد.
در مورد اینستاگرام اما موضوع کمی پیچیده است و کاربران ایرانی به راحتی و سریعا قادر به خروج از آن نیستند. چراکه هم کسب‌وکارهای متعددی بر بستر آن شکل گرفته و هم جایگزین مطمئنی نیز برای اینستاگرام مطرح نیست.
از سوی دیگر تلاشی بی‌سابقه از سوی مسوولان ایرانی برای کوچاندن کسب‌وکارهای ایرانی به نمونه‌های مشابه داخلی اینستاگرام در جریان است که این موضوع گواهی بر این مساله است که احتمالا نمونه‌های خارجی مشابه اینستاگرام نیز به سرنوشت فیلترینگ مواجه شده و مورد تایید مسوولان ایرانی نیست.
*اتهام به متا
با این مقدمه اما در همین خصوص سایت آلمانی دویچه‌وله با ارایه گزارشی از پیامدهای این موضوع، وضعیت پلتفرم‌های اجتماعی را در ایران، در زمان اعتراضات بررسی کرده است.
بر اساس گزارش دویچه‌وله، برخی از معترضان، مدعی شده‌اند تعدادی از پست‌های آنها توسط اینستاگرام حذف شده است. این در حالی است که ویدیوها و تصاویر بسیاری در شبکه‌های اجتماعی به‌ویژه اینستاگرام که در ایران، بسیار مورد استفاده بود، دست به دست شده است و اینستاگرام، از جمله آخرین پلتفرم‌های اجتماعی قابل دسترس برای عموم مردم بود.
با توجه به اعتراضات، اینترنت موبایل، ساعت‌ها قطع شد. استفاده زیاد از اینستاگرام و پوشش اتفاقات از طریق این پلتفرم، بیانگر این واقعیت است که چرا اینستاگرام در ایران، مسدود و دسترسی به اینترنت، محدود شده است. به گفته نت‌بلاکس، یک سازمان جهانی نظارت بر اینترنت، مستقر در لندن، شبکه‌های تلفن همراه در ایران، تا حد زیادی مختل شده‌اند.
داگ مدوری از Kentik، یک پلتفرم مشاهده شبکه، مستقر در ایالات متحده آمریکا به دویچه وله گفت: «سه ارایه‌دهنده بزرگ تلفن همراه در ایران، یعنی همراه‌اول، ایرانسل و رایتل، هر روز از ساعت چهار عصر تا نیمه‌شب، ترافیک اینترنت از دنیای خارج را مسدود می‌کنند.» با این حال، مدوری از عدم قطعی اینترنت همراه، دو هفته پس از اعتراضات خبر داد.
در حال حاضر، دسترسی به پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی در ایران، به چالش فزاینده‌ای تبدیل شده است. ابزارهای دور زدن فیلترینگ در حال گسترش هستند و میلیون‌ها کاربر ایرانی از آن استفاده می‌کنند. با کمک این ابزارها، پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی (نه به سهولت سابق) در رایانه‌های خانگی و از طریق اینترنت ثابت قابل دسترسی هستند.
مارکوس مایکلسون، محقق رسانه و ارتباطات در Vrije Universiteit Brussel در بلژیک، طی اظهاراتی مدعی شده است: «ایرانی‌ها تقریبا 20 سال است که با سانسور اینترنت دست‌وپنجه نرم کرده‌اند، آنها در یافتن راه‌حل‌ها از جمله استفاده از VPN بسیار مدبرانه عمل می‌کنند.» در این خصوص، شبکه خصوصی مجازی یا VPN، به کاربران اجازه می‌دهد تا به صورت ناشناس در اینترنت گشت‌وگذار کنند. گوگل نیز درباره استفاده از این راه‌حل در سرویس فارسی خود توصیه‌هایی ارایه می‌دهد.
* اینستاگرام فیلتر شد؟
در حالی که ایران، دسترسی به اینترنت را محدود کرده، برخی معتقدند خود پلتفرم‌های خارجی نیز مشغول سانسور هستند.
فعالان، گروه‌ها و رسانه‌های اپوزیسیون ایران مدعی هستند اینستاگرام، هشتگ‌ها، ویدیوها و پست‌های خاصی را حذف کرده است. در همین زمینه، یک کاربر در توییتی پرسیده: چرا شرکت مادر فیس‌بوک، یعنی متا که اینستاگرام را نیز اداره می‌کند، این همه پست مرتبط با اعتراض را حذف کرده است؟
یک ایرانی ساکن آمریکایی نیز متا را متهم کرد که اخیرا برخی از ویدیوهای معترضان را حذف کرده است. او در توییتر اعلام کرد این شبکه اجتماعی برای بنرها و شعارهای اعتراضی، احترام قائل نیست. به گفته وی، یک پست که طبق گزارش‌ها، 3.3 میلیون بازدید داشته، حذف شده است. شبکه‌های تلویزیونی فارسی‌زبان خارج از کشور، نیز مدعی حذف تعداد زیادی تصویر و پست شدند.
مایکلسون به دویچه‌وله گفت: «من نیز متوجه این موضوع شده‌ام و آن را تجربه کرده‌ام. او و یک همکار ایرانی به دنبال این تحولات بوده‌اند و پست‌هایی را که در حال حذف شدن هستند، مستند می‌کنند؛ در حالی که سایر محتواهای مشابه همچنان در دسترس هستند. توضیح اینکه چرا دستورالعمل‌های متا، گاهی با شدت زیاد اجرا می‌شوند، دشوار است. من توضیحی برای این موضوع ندارم اما همین‌طور است.»
*متا تکذیب می‌کند
با این حال، متا می‌گوید هیچ نوع محدودیتی وجود ندارد.
سخنگوی این شرکت در پاسخ به سوالی درباره این اتهامات به دویچه‌وله گفت: «ما شدیدا به حق مردم برای دسترسی آنلاین، از جمله در ایران، اعتقاد داریم. ایرانی‌ها از برنامه‌هایی مانند اینستاگرام برای ارتباط نزدیک با عزیزان‌شان، یافتن اطلاعات و بررسی رویدادهای مهم استفاده می‌کنند. ما امیدواریم مقامات ایرانی به زودی دسترسی خود را بازگردانند. در این میان، تیم‌های ما از نزدیک، وضعیت را دنبال می‌کنند و تنها بر حذف محتوایی متمرکز شده‌اند که قوانین را نقض می‌کند و در عین حال، هرگونه اشتباه در اجرا را در سریع‌ترین زمان ممکن برطرف می‌‌سازند.»
متا به ایستگاه رادیویی عمومی آلمان BR گفت که محدودیت‌های اعمال‌شده بر یک شبکه فارسی‌زبان مقیم لندن که برای محدود کردن اسپم‌ها طراحی شده بود، برداشته شده است. این شرکت همچنین اعلام کرد برخی از پست‌های حذف‌شده قبلی را بازیابی کرده است. 1500 تصوير نيز به طور مشابه، متهم به توزيع اسپم به دليل حجم بالاي محتواي مربوط به اعتراضات بودند.
*استارلینک برای نجات؟
از سوی دیگر ایلان ماسک، مدیرعامل اسپیس ایکس می‌خواهد از ماهواره‌های استارلینک برای ارایه اینترنت به ایرانیان استفاده کند. با این حال، کارشناسان می‌گویند ایران، همچنان فاقد آنتن‌ها و پاره‌ای دیگر از ملزومات و مقدمات برای تحقق آن است. یک گوشی هوشمند یا روتر به تنهایی برای اتصال به استارلینک کافی نیست.
در همین خصوص نیویورک‌تایمز نیز در مقاله‌ای نوشت: بهبود وضعیت در ایران به استفاده از «شبکه‌های ماهواره‌ای آزمایش‌نشده» وابسته نیست. بنا به توصیه این مقاله، متا باید «تیم‌های جلسات و مهندسی را با ظرافت‌های ساختاری آشنا کند، خطوط ارتباطی مستقیمی برای فعالان به منظور جلوگیری از آسیب قریب‌الوقوع ایجاد کند و ابزارهای ارتباطی موثر را فراهم سازد.» بر این اساس، «پست‌های حذف‌شده و دسترسی‌های مسدود‌شده» می‌تواند به مساله‌ای جنجال برانگیز تبدیل شود.
