سمیه مهدوی‌پیام – گزارش سالانه موسسه Freedom on the Net نشان می‌دهد آزادی اینترنت جهانی برای سیزدهمین سال متوالی کاهش یافته است.
در این رابطه، هرچند هوش مصنوعی هم به کاهش آزادی اینترنت کمک می‌کند اما ابزارهای سنتی سرکوب نیز مقصرند.
آلی فانک، از نویسندگان این گزارش گفت: «تعجبی ندارد آزادی اینترنت جهانی، امسال برای سیزدهمین سال متوالی، کاهش یافته است. پیشرفت‌های هوش مصنوعی در سال گذشته، واقعا این بحران را برای آزادی اینترنت عمیق‌تر کرده است.»
از 70 کشور مورد بررسی در این گزارش، که 88 درصد جمعیت کاربران اینترنت را تشکیل می‌دهند، طی رکورد بی‌سابقه، مردم در 55 کشور، به دلیل اظهارات آنلاین، با عواقب قانونی مواجه شدند. این امر، بازتاب کاهش جهانی دموکراسی است.
- چین، میانمار و ایران در صدر فهرست
طبق این گزارش، چین برای نهمین سال متوالی، بدترین محیط آزادی اینترنت را در دنیا دارد و میانمار که هنوز درگیر کودتای نظامی 2.5 سال قبل است، رتبه دوم را داراست. ضمنا ایران، بیشترین کاهش آزادی اینترنت را از سال گذشته، تجربه کرده است.
هوش مصنوعی از زمانی که شرکت OpenAI نزدیک به یک سال پیش، چت‌بات هوش مصنوعی خود به نام ChatGPT را راه‌اندازی کرد، سرفصل اخبار را به خود اختصاص داده است.
اما از آن زمان، پیشرفت‌های سریع در هوش مصنوعیِ مولد، چالش‌های پیش روی اینترنت را که سال‌ها در معرض تهدید بوده، تسریع کرده است.
فانک می‌گوید: «هرچند هوش مصنوعی دارای بسیاری از کاربردهای واقعا هیجان‌انگیز برای جامعه و حوزه پزشکی است اما نفوذ هوش مصنوعی واقعا مقیاس و کارایی سرکوب دیجیتال را افزایش می‌دهد و شما آن را در قالب نظارت، سانسور و اطلاعات نادرست و جعلی می‌بینید.»
- کنترل چت‌بات‌ها توسط دولت‌ها
این امیدواری وجود داشت که چت‌بات‌ها با ایجاد امکان دور زدن اطلاعات تحت کنترل دولت و دسترسی به مطالب بدون سانسور، وعده رسانه‌های اجتماعی از یک دهه پیش را محقق کنند.
اما در روالی معکوس از پیش‌بینی‌ها، به گفته فانک، «دولت‌های بیشتری به کنترل چت‌بات‌ها و خروجی‌های آنها علاقه‌مند خواهند شد.»
برخی دولت‌ها دسترسی به چت‌بات‌ها را مسدود، خروجی‌های آنها را برای تقویت روایت‌های دولتی، کنترل و شرکت‌ها را مجبور می‌کنند تا از هوش مصنوعی برای حذف محتوا از پلتفرم‌ها با سرعتی که انسان‌ها نمی‌توانند با آن حرکت کنند، استفاده کنند.
راه دیگری که دولت‌ها قادرند از چت‌بات‌های هوش مصنوعی در جهت سانسور استفاده کنند، کنترل مستقیم داده‌های آموزشی است که چت‌بات‌ها استفاده می‌کنند. فانک می‌گوید: «چین واقعا در این رویکرد، پیشگام است.»
چت‌بات‌های مولد هوش مصنوعی چین مانند Ernie Bot متعلق به بایدو و Tongyi Qianwen متعلق به علی‌بابا باید از مقررات کنترل محتوای سخت‌گیرانه پیروی کرده و از «حقیقت، دقت، عینیت و تنوع» داده‌های آموزشی، آن‌طور که توسط دولت تعریف شده، اطمینان حاصل کنند.
این بدان معناست که وقتی صحبت از مسائل حساس مانند تایوان، سین کیانگ و میدان تیان‌آن‌من می‌شود، این چت‌بات‌ها یا تبلیغات دولتی را تکرار می‌کنند یا پاسخی نمی‌دهند.
این دستکاری چت‌بات‌های هوش مصنوعی در چین در پس‌زمینه سرکوب گسترده‌تر در اینترنت انجام می‌شود.
کیان وستینسون، تحلیلگر ارشد فناوری و دموکراسی در موسسه خانه آزادی (Freedom House) گفت: «مردم چین تحت سیستم سانسور و نظارت زندگی می‌کنند که شدیدتر از هر جای دیگر در جهان است.»
مشخصه این سیستم، زندانی شدن روزنامه‌نگاران و منتقدان و نیز حذف انتقاد از اینترنت است.
با این حال، سخنگوی سفارت چین در واشنگتن در پاسخ به درخواست اظهارنظر، سرکوب فضای اینترنت در چین را رد کرد. وی گفت: «اینترنت چین آزاد، باز و تنظیم‌گرانه است.»
به گفته وی، «برای چین، به عنوان یک کشور مستقل، مشروع است که اینترنت را مطابق با قانون مدیریت کند تا از حقوق و منافع عادلانه و قانونی شهروندان و شرکت‌ها محافظت کند.»
- ترسیم یک تصویر تلخ
وستینسون معتقد است از کامبوج تا ترکیه، انتخابات همچنان نقطه عطف سرکوب دیجیتالی در سال گذشته بوده، زیرا رهبران فعلی به دنبال کنترل جریان اطلاعات بودند تا آرای نهایی را به نفع خود تغییر دهند.
او گفت: «این تاکتیک‌ها در کشورهای شامل طیف دموکراتیک نیز در حال ظهور است. این، روندی است که به‌ویژه برای سال 2024 نگران‌کننده خواهد بود؛ سالی که شاهد انتخابات بزرگ در هند، اندونزی، مکزیک و ایالات متحده است.»
ماریا رسا، برنده جایزه نوبل نیز هشدار داده جهان تا پایان سال 2024 می‌داند که آیا دموکراسی «زنده می‌شود یا می‌میرد.»
فانک نیز معتقد است پیامد، مقررات و شفافیت بیشتری از سوی شرکت‌های هوش مصنوعی برای کاهش آسیب‌های احتمالی، خصوصا پیش از انتخابات، موردنیاز است.
هرچند این گزارش، تصویر تلخی از وضعیت نامطلوب آزادی اینترنت ترسیم می‌کند اما این همه خبر بد نیست.
برای فانک، یک پیشرفت مثبت بزرگ در سال گذشته، حرکت قابل توجه برای کاهش استفاده از نرم‌افزارهای جاسوسی بوده است.
برای مثال، جو بایدن، رئیس‌جمهور ایالات متحده در مارس، یک فرمان اجرایی امضا کرد تا سازمان‌های دولتی را در زمینه استفاده از نرم‌افزارهای جاسوسی تجاری که می‌تواند امنیت ملی را تهدید کند یا به حقوق بشر آسیب برساند، محدود کند.
وستینسون به شیوه‌ای که فناوران سراسر جهان برای عقب‌نشینی از سانسور و نظارت بسیج می‌شوند، امیدوار است.
وی با اشاره به اعتراضات اواخر سال 2022 علیه سیاست سخت‌گیرانه چین در برابر کووید صفر گفت: مردم چین در برابر سرکوب دولتی، «تاب‌آوری الهام‌بخش» نشان داده‌اند.
به گفته وی، «این بسیج، منجر به تغییر سیاست نسبتا نادر در سطح کشور شد. حتی در این فضای سرکوبگرانه، مردم همچنان راه‌های لازم را برای ابراز وجود و تحریک برای تغییر پیدا می‌کنند.»
به این ترتیب به نظر می‌رسد هوش مصنوعی به عنوان یک ابزار و نه هویتی مستقل، به سرنوشتی مشابه شبکه‌های اجتماعی مواجه شوند که یا تحت قوانین و خواست دولت‌ها عمل می‌کنند و یا با حذف و مسدودسازی مواجه می‌شوند و یا به ابزاری ناکارآمد و علیه خود تبدیل خواهند شد.
