عباس پور خصالیان – پس از نوآوری موفقیت آمیز فین تِک (FinTech) به عنوان فناوری مالی (Finance Technology) یا فَناما ، techهای جدیدی یکی پس از دیگری از خانوادۀ فناوری اطلاعات و اقتصاد دیجیتالی، نشأت گرفته، برآمدند و زیربخش-ساز شدند؛ زیربخش‌هایی ذیلِ بخش نرم افزارهای کاربردی و خدمات آنها، شکل گرفته در بازاری مخصوص به خود، با ساختار پرسنلی و تخصصی و درآمدی مشخص. جرّاحان و عوامل جداکنندۀ هر tech از بدنۀ صنعت جامعۀ اطلاعات و بازار خدمات اقتصاد دیجیتالی، پژوهشگران پردیس‌ها و مراکز تحقیق و توسعۀ ترادیسی دیجیتالی (Digital Transformation) هستند که روی لبۀ تیز تحقیقات فرافن (hightech) و دانش نو فنی (technical know-how) پیش می‌روند و کار می‌کنند.
آنها با متمایز کردن هر زیربخش اقتصاد دیجیتالی از دیگری، می‌توانند موجبِ به وجود آوردنِ بازاری نو شوند و بدین وسیله صنعتی نو و پلتفُرمی جدید، پدید می‌آورند که فراورده‌ها و خدماتی بدیع عرضه می‌کنند.
نمونه‌هایی از انواع techهای جدید
از جملۀ techهای جدید می‌توان از موارد زیر نام بُرد:
– دایفای تِک یا دیفای تِک (DiFi Tech) که صنعت فناوری مالیۀ نامتمرکز (Distributed Finance Technology ) است و فراهم آورِ خدمات مالی جدیدِ مبتنی بر فناوری دفتر کل توزیع شده (فَدَکت) در حوزۀ ارزهای دیجیتالی؛
– هِلث تِک (health-tech) که فناوری سلامت الکترونیکی است و میان‌رشته‌ای نسبتاً جدید بین حوزۀ صنعت بهداشت خصوصی و عمومی و صنعت فناوری اطلاعات؛ البته کاربرد هِلث تِک فراتر از سلامت روانی و جسمانی شهروندان، سلامت سازمانی و بهداشت مشتریان و هوادارانِ بنگاه‌های اقتصادی را نیز در بر می‌گیرد!
– لیگال تِک (Legal Tech) که به عنوان فناوری حقوقی ، ارایه‌کنندۀ خدمات حقوقی در اقتصاد دیجیتالی است؛ حقوقدانان برای تسریع و ساده‌سازی کار خود (کشف الکترونیکی، بررسی اسناد AI/ML و گردآوری ادلۀ الکترونیکی موجود در داده‌های کلان و داده‌های هوشمند) از آن استفاده می‌کنند.
– لاُتِک (Lawtech) که صنعت نرم‌افزارهای ارایه کنندۀ محصولاتی چون چت‌ربات‌های قانونی و بازارهای برخط برای مشتریان خود است.
– رِگ تِک (RegTech) که به معنی صنعتِ فناوری تنظیم‌گر ، فراهم آورِ خدمات تنظیم مقررات در همۀ حوزه‌های ترادیسی دیجیتالی است؛
– اینشور تِک (Insurtech) که به عنوان فناوری بیمه، ارایه‌کنندۀ انواع خدمات بیمه‌ای در بازارهای بیمۀ الکترونیکی است؛
– ریسک تِک (risk tech) که فراتر از اینشور تِک ، صنعت فناوری محاسبۀ میزان مخاطره و هشداردهی به موقع به منظور آماده‌سازی و تاب‌آوری بنگاه‌ها و مالکیت‌های مادی و معنوی است. هر کسب و کاری که دارای ریسک بالاتری است، سود بالاتری را نیز بشارت می‌دهد. فلذا ریسک تِک با گسترش تمرکز و کارایی خود، به کارآمدتر کردن تامین مالی ریسک و جلوگیری و کاهش زیان در صنایع مختلف، پیشفرض و فراتر از فناوری بیمه است.
– اِجو تِک (Edutech یا Edtech) که به معنی فناوری آموزش و آزمایش، تولیدکنندۀ محتواهای آموزشی/آزمایشگاهیِ بدیع به کمک فناوری‌های جدید است، مثلِ فناوری VR (واقعیت مجازی یا Virtual Reality)، فناوری AR (واقعیت برافزوده یا Augmented Reality)، فناوری MR (واقعیت مختلط یا Mixed Reality) و فناوری XR (واقعیت گسترده یا Extended Reality) که محصولات آنها ارایه کنندۀ انواع خدمات فراگیری و یاددهی در فضاهای دیجیتالی و عمدتاً در متاورس (فراعالم یا فراگیتی) است. توضیح این که:
در بازارهای مدرن، قوانین فعالیت techهای جدید از پیش وجود دارند یا به سرعت تدوین و تکمیل می‌شوند تا آزادی عمل techهای جدید را تضمین کنند و لذا در شرایط گسترده بودن فرش قرمزِ قوانین تضمین و تنظیم کنندۀ بازار، techهای جدید به زودی شکل می‌گیرند و غول‌های جدید تبدیل می‌شوند.
جدیدترین دستاورد عملی صنعتِ اِجو تِک
برای درک کاربرد و فائدۀ edutech علاوه بر استفادۀ از محصولات آن در محیط‌های آموزش صنعتی، هنرستانی و دانشگاهی، می‌توان به مریخ نوردِ ناسا (NASA’s Mars Rover) موسوم به Perseverance (به معنی پُشت کار ) اشاره کرد. این مریخ نورد که آن را پِرسی (Percy) نیز می‌نامند، بارزترین نمونۀ عملی و گرانقیمت‌ترین دستاورد تاکنونی صنعت edutech است.
از زمان فرودِ پِرسی بر سطح مریخ (یعنی از بامداد اول اسفند 1399) تا روز تهیۀ این گزارش (یکشنبه اول خرداد 1401)، پِرسی دقیقاً 446 روز و شبِ مریخ را تجربه کرده و مشاهدات هر لحظه از فعالیت خود را به صورت برخط گزارش کرده و می‌کند. این گزارش‌ها لحظه به لحظه و هر آن به طور تعاملی در نشانی https://mars.nasa.gov/mars2020 قابل مشاهده‌اند. پِرسی هنوز فعال است و داده‌های فعالیتش را مجانی و آزاد و خودکار در دسترس هر کاربر اینترنت قرار می‌دهد.
شاهد مثالی دیگر، از دستاورد عملی صنعتِ اِجو تِک
حوزۀ علمی Haptics (بساوایی شناسی) به قدمت حوزۀ علمی Optics ( نورشناسی یا بینایی شناسی) است اما تحقیقات پیرامون ارتباطات لمسی از طریق بِسودن، انگشت کشیدن و مالیدن، تازه شروع شده است. کاربرد حوزۀ علمی Haptics در صنعت فناوری اطلاعات، انتقال داده‌ها در پاسخ به حس لامسه و بساوایی در فضاهای سایبر-فیزیکالی است. به عنوان مثال، خدمات لمسیِ موسوم به Haptic Touch یا 3D Touch در گوشی‌های همراه نوع آیفون، نمونه‌هایی معرفی شده از دستاوردهای صنعت بی نهایت بزرگ اِجو تِک هستند.
عبور از Technique به Technology و گذار از Technology به Tech
اگرچه tech (یا Tech) مختصرشدۀ Technology است اما صورت اختصاریِ tech (یا Tech) فرقی اساسی با صورت بازِ آن (Technology) دارد. در حالی که اصطلاح Technology یک گفتمان فنی/تحقیقاتی و یک نقشۀ شناختی (جیمسون، 1991) از یک امر دانشیِ (فوکو، 1994) جدایی ناپذیر از واقعیت فناورانه، ساختارهای اجتماعی و کنش‌های روزمرۀ در هم تنیده شده است، tech (یا Tech) به صنعت، بخش یا زیربخش اقتصادی و به بازار مربوط اشاره دارد [نگاه کنید به
https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/1368431010362289?journalCode=esta#:~:text=Technology%20discourse%20is%20a%20cognitive,social%20structures%2C%20and%20everyday%20practices.]
گذار از Technology به Tech در زبان انگلیسی، در سدۀ حاضر، قرن بیست و یکم رُخ داده است، در حالی که عبور از Technique به Technology در اواسط سدۀ بیستم اتفاق افتاد. به این ترتیب، Technique معادلِ فن و Technology برابر با فناوری است.
می‌دانیم که تا اواخر نیمۀ اول قرن بیستم، هنوز اصطلاحِ فناوری وارد زبان فارسی نشده و معادل آن در زبان‌های اروپایی (Technology) هنوز به درستی مفهوم نشده و به واژگان تحقیقات دانشگاهی و حوزۀ پژوهش و توسعه وارد نشده بود! گویشوران ما، صدها سال پیش، فن را به معنی دانش، مهارت، صنعت، هنر و شگرد نوآورانه می‌شناختند [همچنان که گویشوران یونانی در دوران باستان، تِخنه (Tekhne یا Techne) را، به خصوص در آثار گزنفون، افلاطون و ارسطو، معادل فن و پندِ فارسی به کار می‌بردند. حدود هزار سال پیش، پند از فارسی میانه به زبان عربی مهاجرت کرد و در نوشتار و گویش عربی به صورتِ فن تغییر شکل داد و دوباره به اَشکالِ ترفند و تفنن به دامان مادر اصلی خود، زبان فارسی، بازگشت]؛ در ترکیبِ حرفه و فن هنوز می‌توان نزدیکی فن را با هنر و هنرستان مشاهده کرد.
اما فناوری اصطلاحی است کاملاً نو در زبان فارسی که در نیمۀ دوم دهۀ سال‌های هفتاد سدۀ چهاردهم خورشیدی (1376 به بعد) توسط فرهنگستان زبان و ادب فارسی، معادل (واژۀ فرانسویِ) technologie جعل، پیشنهاد و تصویب شد [نگاه کنید به صفحۀ 494 فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان، 1376 تا 1385، منتشر شده در سال 1387؛ شابک: 1-77-7531-964-978].
از آنجایی که در زبان عربی، فن ، فقط به معنی هنر به کار می‌رود، فرهنگستان‌های زبان در کشورهای عرب زبان [مثل Academy of the Arabic Language یا مجمع اللغة العربية در قاهره (مصر)] به خود زحمت معادل سازی برای Technology را ندادند و آن را با وام واژۀ تکنولوجیا بیان می‌کنند.
البته Technologia در متون لاتین اروپائیان، دارای قدمتی حداقل چهارصد ساله است زیرا که در اوایل قرن هفتدهم میلادی برای نخستین بار به معنی دانش فنی سیستماتیک درک و به کار گرفته شد ولی در اواسط قرن بیستم میلادی معنی آن تغییر کرد و از آن به بعد، تکنولوژی به معنی جدید (به قول فرهنگ آکسفورد): بهره برداری از دانش علمی/تجربی و ذوق هنری برای تحقق اهداف عملی، به ویژه در صنعت و بازار درک و رایج شد! خلاصه و نتیجه این که:
tech یا Tech دیگر نمایانندۀ صورت اختصاری Technologyنیست بلکه چند سالی است که tech خود به واژه‌ای مستقل تبدیل شده است، آنهم به یک معنی مشخص: صنعت خدمات و محصولات یک فناوری جدیدِ خاص در زیربخشِ یک صنعت و اقتصاد دیجیتالی از قبل موجود.
