عصر ارتباط – نادر نینوایی – با توجه به فعالیت‌های گوناگونی که در زمینه فناوری فضایی و مسایل مربوط به فضا در سراسر دنیا در حال انجام است، ضرورت ایجاد سازمانی واحد در کشورمان برای رسیدگی به مسایل مرتبط با این حوزه امری اجتناب‌ناپذیر و نیازی غیرقابل انکار بود و به همین منظور نیز سازمان فضایی ایران شکل گرفت.
آشنا کردن هر چه بیشتر مردم و مسوولان و برنامه‌ریزان کشور با دستاوردهای بشر در زمینه فناوری فضایی و کاربردهای آن در ابتدایی‌ترین و بدیهی‌ترین نیازهای روزمره تا پیشرفته‌ترین آنها از مهم‌ترین وظایف سازمان فضایی ایران شمرده می‌شود.
براساس تعریفی که سازمان فضایی ایران مطرح کرده مدیریت فعالیت‌های حاکمیتی توسعه فناوری فضایی و استفاده صلح‌آمیز از فضای ماورای جو به عهده سازمان فضایی ایران است.
باتوجه به اینکه در دولت جدید رییس سازمان فضایی ایران تغییر کرده است سعی کردیم ضمن گفت‌و‌گویی با حسن سالاریه معاون وزیر ارتباطات و رییس سازمان فضایی ایران مهم‌ترین وظایف و دستاوردهای سازمان فضایی کشور در دوره پیش رو را بررسی کنیم.
وی در این گفت‌وگو تاکید کرد که سال ۱۴۰۱ نقطه عطفی در تاریخ فضایی کشور خواهد بود. رییس سازمان فضایی ایران همچنین مهم‌ترین دستاوردهای سازمان فضایی ایران را تشریح کرده و از تامین زیرساخت‌های اولیه آزمایشگاهی برای حوزه‌های مختلف سامانه‌های فضایی خبر داد.
دستاوردهای سازمان فضایی
یکی از مسایلی که همواره در خصوص سازمان فضایی مطرح می‌شود دستاوردهای این سازمان و تاثیری است که اقدامات آن بر توسعه علوم دیگر در کشور می‌تواند داشته باشد. توسعه صنعت فضایی در ایران مسیر رو به پیشرفتی دارد و یکی از صنایع پیشران شمرده می‌شود و می‌تواند به صنایع دیگر از جمله کشاورزی و دریایی کمک کند.
درواقع در روزگار ما صنعت فضایی برای هر کشوری از اهمیت برخوردار است و در زمینه‌های مختلف کاربرد دارد. اطلاعات ماهواره‌ای در زمینه بلایای طبیعی، آب و هوا و استفاده در زمینه کشتیرانی و ناوبری بسیار مهم ارزیابی می‌شوند.
نظر به اهمیت بالای اطلاعات ماهواره‌ای، دستیابی به دانش ساخت ماهواره و پرتاب آن به فضا از اهمیت بالا و استراتژیک برای کشور برخوردار است و می‌تواند زمینه‌ساز ایجاد پیشرفت‌های آتی در کشور باشد.
در سال‌های گذشته اما انحصار ساخت و پرتاب ماهواره توسط متخصصان ایرانی شکسته شد. ماهواره ظفر، ماهواره ناهید و پهپاد سجاد از جمله مواردی است که صنعت هوایی و فضایی کشور در سال‌های گذشته ساخته است.
سالاریه رییس سازمان فضایی ایران در خصوص دستاوردهای سازمان فضایی و تاثیری که اقدامات این سازمان بر توسعه علوم دیگر در کشور داشته به عصر ارتباط گفت: صنعت فضایی در دو جهت بر توسعه سایر علوم موثر است. در تمامی‌بخش‌های بالادستی، میان‌دستی و پایین‌دستی صنعت فضایی، برای تحقق فناوری‌ها و سامانه‌ها نیازمند ترکیبی از علوم مختلف هستیم. به خصوص در حوزه بالادستی که برای طراحی و ساخت سامانه‌های مختلف، چندین حوزه علمی‌مورد نیاز است. از سوی دیگر پس از تحقق فناوری‌ها و سامانه‌های فضایی با سرریز فناوری در زمینه‌های مختلف مواجهیم.
وضعیت زیرساخت‌های آزمایشگاهی
زیرساخت‌های آزمایشگاهی مهم‌ترین ابزارهای توسعه خدمات فضایی در کشور هستند. بر همین اساس توسعه زیرساخت‌های آزمایشگاهی و اخذ استانداردهای مربوطه در این حوزه همواره یکی از اهداف اصلی سازمان فضایی ایران بوده است.
سالاریه در پاسخ به این پرسش که باتوجه به اهمیت زیرساخت‌های آزمایشگاهی برای توسعه فناوری فضایی در این خصوص چه اقداماتی انجام شده است، گفت: با توجه به خواست و اراده کشور مبنی بر توسعه صنعت فضایی، تقریبا زیرساخت‌های اولیه آزمایشگاهی در حوزه‌های مختلف سامانه‌های فضایی اعم از ماهواره، محموله و ماهواره‌بر شکل گرفته؛ لیکن با توجه به برنامه رشد صنعت فضایی و گذر از فاز تحقیقاتی و ورود به فاز عملیاتی، ضرورت دارد زیرساخت‌های آزمایشگاهی برای آزمون سامانه‌های عملیاتی توسعه یابد.
معاون وزیر ارتباطات در پاسخ به پرسش عصر ارتباط در خصوص شرایط تکمیل تجهیزات و بسترهای تست به‌خصوص در حوزه پیشرانش فضایی که یکی از ماموریت‌های اصلی پژوهشگاه در سال 1401 معرفی شده است گفت: در حوزه پیشرانش با توجه به اهمیت موضو،ع برنامه‌ریزی لازم صورت پذیرفته و امیدواریم در سال‌های آتی این زیرساخت‌ها محقق شود.
چالش‌های پیش روی سازمان فضایی
سازمان فضایی اما به سبب اهمیت و حساسیت بالایی که در سال‌های اخیر پیدا کرده است با چالش‌ها و مسایل متعددی رو به رو شده است.
پیشرفت کشور در حوزه فناوری فضایی نیازمند آن است که بر خلاف گذشته، دولت با انرژی و جدیت بیشتر، فعالیت‌های این حوزه را پیگیری و دنبال کند، چرا که کشور نیازمند پیشرفت مستقل در حوزه فناوری فضایی است.
همچنین نباید از نظر دور داشت که برای پیشرفت فناوری فضایی باید بخش خصوصی هم بیشتر به این حوزه وارد شود که این امر نیز مستلزم ایجاد زیرساخت‌های مناسب است.
آنطور که کارشناسان حوزه فضایی می‌گویند دولت به جای تخصیص وام به بخش خصوصی حوزه فضایی می‌بایست قوانین و بوروکراسی‌های دست‌وپاگیر و قدیمی را اصلاح کند و آن را از میان بردارد تا بتوان به‌صورت مشترک با بخش خصوصی وارد موضوعاتی مثل سرمایه‌گذاری جسورانه استارت‌آپی در حوزه فضا شد و با استفاده درست از امکانات اطلاع‌رسانی و ترویج صحیح فناوری فضایی، توجه سرمایه‌گذاران و مشتریان را به این حوزه راهبردی و پرسود جلب کرد.
سالاریه رییس سازمان فضایی ایران در پاسخ به این پرسش که مهم‌ترین چالش‌های پیش روی سازمان فضایی را چه می‌داند و فکر می‌کند چگونه باید این چالش‌ها را مرتفع کرد، گفت: مهم‌ترین مسایل پیش روی سازمان تحقق سامانه‌های عملیاتی و تثبیت فناوری‌های پایه در کلاس عملیاتی است که امیدواریم این امر طی چهار سال آتی محقق شود. ناگفته نماند در این مسیر سال ۱۴۰۱ نقطه عطفی در تاریخ فضایی کشور بوده و در صورت تحقق و تثبیت فناوری‌ها در این سال ان‌شاءلله با شتاب بیشتری پیش خواهیم رفت.
اهمیت مشارکت بخش خصوصی
مشارکت و ورود بخش خصوصی به حوزه فضایی و سرمایه‌گذاری سرمایه‌گذاران در این حوزه می‌تواند در زمینه توسعه فناوری فضایی بسیار راهگشا باشد.
امروز بخش خصوصی به صورت قانونی و ظاهری در حوزه فضایی شکل گرفته است اما برخی از فعالان حوزه فضایی معتقدند که بخش خصوصی در حوزه فضایی عملا آنطور که باید و شاید شکل نگرفته است.
در شرایطی که رییس‌جمهور در نمایشگاه دستاوردهای فضایی تاکید کرد که بخش خصوصی می‌بایست وارد حوزه فضایی کشور شود اما در عمل امکان ورود بخش خصوصی به تجاری‌سازی فناوری فضایی وجود نداشته است که همین امر انتقاداتی را از سوی فعالان حوزه فضایی برانگیخته است.
برخی از صاحب‌نظران بر این عقیده‌اند که برای رسیدن به بخش خصوصی فعال فضایی باید یک سازمان فضایی متمرکز و یکپارچه داشته باشیم که به صورت جزیره‌ای عمل نکند مثلا این‌طور نباشد که پرتاب‌کننده ماهواره در وزارت دفاع و بخش مخابرات آن در وزارت ارتباطات باشد.
رییس سازمان فضایی ایران در پاسخ به این پرسش که در زمینه ورود بخش خصوصی به پروژه‌های سازمان فضایی چه اقداماتی صورت‌گرفته و چه برنامه‌ای در این حوزه دارد به عصر ارتباط گفت: با توجه به ضرورت حضور و فعالیت بخش غیردولتی در حوزه فضایی به دلیل ضرورت توسعه و تنوع‌بخشی تامین منابع مالی و اجرایی در این حوزه، رویکرد سازمان فضایی از تعریف و نظارت بر اجرای پروژه‌ها به ایجاد بازار اولیه تضمین شده و رفع موانع قانونی و مقرراتی ورود بخش غیردولتی تغییر کرده است.
