با وجود تلاش های گسترده برای پوشش و سرعت اینترنت در ایران خصوصا اینترنت موبایلی طی سال های گذشته، هنوز وضعیت زیرساخت‌های ارتباطی به ویژه شبکه اینترنت ثابت، فیبر نوری، کیفیت خدمات و فناوری 5G در ایران، در مقایسه با بسیاری از کشورهای دنیا مطلوب نیست.
از این رو، با روی کار آمدن دولت سیزدهم، ماموریت اصلی سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی به عنوان رگولاتوری ارتباطی، توسعه زیرساخت ها در حوزه‌های یادشده تعیین شد.
در این میان، چالش هایی مانند به روز نبودن تجهیزات ارتباطی و مستهلک بودن آنها، کاهش میزان سرمایه گذاری اپراتورها به دلیل مشکلات اقتصادی خصوصا نوسانات نرخ ارز و عدم اصلاح تعرفه های اینترنتی طی چند سال گذشته، وضعیت دشواری برای توسعه حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات در کشور ایجاد کرد.
در کنار اینها، مسایل لاینحل از سنوات قبل میان وزارت ارتباطات و سازمان صداوسیما بر سر مالکیت بهره برداری باندهای فرکانس رادیویی و نیز چالش های ارتباطی این رگولاتوری با نهادهایی مانند شهرداری و وزارت نیرو بر سر توسعه فیبر نوری و اینترنت ثابت، دغدغه های جدی در مسیر توسعه فاوا به شمار می روند.
با این حال، حضور «صادق عباسی شاهکوه» بر مسند ریاست سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، از آبان ماه 1400، این امیدواری را ایجاد کرد که با بهره مندی از سوابق و تجربیات ارزشمند این مدیر ارشد حوزه ارتباطات و مخابرات، طی سه دهه گذشته،
چالش ها و اختلافات موجود بر سر راه توسعه شبکه ارتباطی کشور در قالب چشم انداز تعیین شده مرتفع شود و اتفاقات مثبتی در حوزه رگولاتوری و اجرا، از جمله تحقق 20 میلیون پورت فیبر نوری طی سه سال آینده، نوسازی و تجهیز شبکه، گسترش شبکه اینترنت ثابت، اصلاح معقول و منطقی تعرفه ها و برداشتن انحصار در حوزه مخابراتی را شاهد باشیم.
از این رو، به مناسبت 27 اردیبهشت، روز جهانی ارتباطات و مخابرات،
چالش ها و راهکارهای توسعه زیرساخت های ارتباطی در گفت وگوی اختصاصی «عصر ارتباط» با رییس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، مورد بحث و تباد ل نظر قرار گرفت.
عباسی شاهکوه در این گفت وگو که با حوصله و صبوری قابل تقدیر به تمامی سوالات ما پاسخ داد، بر این باور است که با وجود چالش های موجود، تحقق ماموریت های جدید این سازمان، به ویژه توسعه فیبر نوری، شبکه اینترنت ثابت و سایر برنامه ها، با اصلاح تعرفه ها و مشارکت اپراتورها در بخش خصوصی امکان پذیر است. آنچه پیش روی شماست، مشروح اینگفت وگوست.
حوزه مسوولیت شما بسیار متنوع وماموریت‌ها، سنگین است. اولویت‌های این دوره سازمان نیز با تغییراتی از سوی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات مواجه بوده است. با توجه به اینکه در راس یک سازمان پرتراکم از نظر مسوولیت و کار هستید، ماموریت اصلی و اولویت اول امسال سازمان در دوره جدید رگولاتوری، جبران عقب ماندگی در توسعه اینترنت ثابت، تاکید ویژه بر روی فیبر نوری و توسعه سریع زیرساخت‌های آن برای برداشتن فشار از اپراتورهای سیار است. در این زمینه، جلسات، مصوبات و آیین نامه‌های متنوعی برای تسهیل و توسعه بستر فیبر نوری داشته اید. لطفا مهم ترین اقدامات، مصوبات و تسهیلات اجراشده و در دست اجرا را برای تحقق این ماموریت تشریح فرمایید.
آقای وزیر در حکم شان خطاب به بنده در اواخر آبان ماه، چند ماموریت ویژه برای رگولاتوری تعریف کردند. اولین ماموریت، توسعه ارتباطات ثابت مبتنی بر فیبر نوری و دومین ماموریت، ارتقای کیفیت موبایل، توسعه آن و ارتقای تکنولوژی بود.
اینها مهم ترین خواسته‌های وزیر از بنده بود که البته بر مبنای مصوبات است؛ یعنی این تکالیف در مصوبه شورای عالی فضای مجازی برای معماری شبکه ملی اطلاعات ذکر شده است. در افق 1404 باید 80 درصد
خانواده‌ها، پوشش ارتباطات ثابت با سرعت بالا داشته باشند. موبایل هم باید به میزان 10 درصد پوشش تکنولوژی جدید 5G داشته باشد و شاخص‌های کیفی نیز باید دو برابر شود و این مبنا وجود داشته است. با توجه به بررسی ما، پروژه دوم، مبتنی بر پروژه اول است؛ یعنی اگر در زمینه توسعه ارتباطات ثابت فعالیت کنیم، خودبه خود بخش موبایل نیز به دو دلیل بهتر می‌شود: یکی اینکه وقتی فیبر نوری بکشیم، پشت BTSهای ما، فیبر نوری خواهد بود و این امر، کیفیت را در نسل 4 ارتقا می‌دهد و نسل 5 هم که بدون فیبر نوری، شدنی نیست.
دوم اینکه بار شبکه موبایل را کم می‌کند. بار شبکه موبایل به صورت غیرطبیعی بالاست و کمبود بخش ثابت را جبران می‌کند. در سال 2020 در اروپا، مصرف ماهانه هر خط ثابت، حدود 200 گیگابایت بوده در حالی که این رقم در ایران، 40 گیگابایت یعنی یک پنجم است. در همین سال، مصرف یک خط موبایل در اروپا، حدود 5 گیگابایت بوده اما در ایران، در پایان سال 1400، حدود 10 گیگابایت بوده است؛ یعنی مصرف مردم در حوزه موبایل، دو برابر اروپاست.
این امر بدین معناست که بخش عمده استفاده ما در حوزه موبایل است. در اروپا، 90 درصد مصرف، بر روی اینترنت ثابت است اما در ایران بیش از دوسوم مصرف به موبایل اختصاص دارد که بسیار غیرمعقول است و یکی از عوامل کاهش کیفیت موبایل نیز همین موضوع است. یک دلیل، عدم توسعه بخش ثابت است که باید آن را درست کنیم و بخش دیگر، قیمت است. قیمت اینترنت موبایل، به ازای هر گیگابایت، در هیچ کجای دنیا این قدر، پایین و نزدیک به اینترنت ثابت نیست. ما به دنبال حل وفصل هر دو هستیم؛ یعنی اینترنت ثابت را توسعه دهیم و به موازات آن، قیمت را نیز اصلاح کنیم. قیمت، آسیب دیگری هم به ما می‌رساند بدین معنا که منابع کافی برای توسعه وجود ندارد. منابع توسعه در سه سال اخیر، تقریبا یک سوم سال 96 بوده و اگر این روند ادامه پیدا کند، شبکه، کاملا مستهلک
می‌شود. این موضوع هم از نکاتی است که شناسایی کردیم و به تدریج در حال حل وفصل آن هستیم. درباره اینترنت ثابت، طی شش ماهی که از دوره کنونی گذشته، عمدتا برای درست کردن زیرساخت کار از نظر مقرراتی تلاش کرده ایم. چون وقتی بخش خصوصی قرار است کار کند، مهم این است که مقررات، درست باشد چون بعدا آنها قرار است این کار را انجام دهند نه دولت. ما با اپراتورها، درباره اینکه چه چیزی موجب تسریع توسعه می‌شود، مذاکرات متعددی داشته ایم. البته این کار، چند سالی است که به آرامی‌انجام می‌شود. الان حدود 1.5 میلیون پورت نصب شده فیبر نوری و VDSL مبتنی بر فیبر داریم. این عدد در برابر 20 میلیون پورت که به دنبال آن هستیم، کوچک است. در این زمینه، چند چیز را باید برطرف کنیم. یکی اینکه اپراتورها، درخواست‌هایی مطرح کرده اند و ما باید برای رفع موانع کار کنیم. مثلا اگر شهرداری‌ها مشکل ایجاد می‌کنند، باید رفع شود. اگر امکاناتی از جاهای دیگر وجود دارد، باید در اختیارشان قرار گیرد. این، یک بخش کار است.
بدین منظور در قانون بودجه 1401، پیشنهادی دادیم که خوشبختانه مجلس نیز آن را مصوب کرد. بر این اساس، امکانات دیگر دستگاه‌ها و نهادها، با تعرفه‌های مصوب کمیسیون در اختیار اپراتورها قرار می‌گیرد. مزیتش این است که تعرفه، متعادل خواهد شد و با سایر قیمت‌ها مطابق است. در این حالت، دستگاه‌ها خودشان قیمت گذاری نمی‌کنند، چون ممکن است سمت مصرف کننده رعایت نشود. این، یک جنبه کار بود که البته اجرای آن، کار راحتی نیست اما در حال حاضر شروع کردیم. ما با همه، مذاکره و مکاتبه کردیم که امسال در تعرفه گذاری وارد شویم. ممکن است در یکی دو ماه آینده، مصوباتی از کمیسیون بیرون بیاید که تعرفه این بخش‌ها را نیز تعیین تکلیف نماید. البته برخی از آنها، قبلا تعیین تکلیف شده است. این، یک بخش کار است. بخش دیگر این است که به هرحال این پروژه، منابع مالی نیاز دارد و اینکه منابع مالی آن چگونه باید تامین شود. مصوبه ای در اواخر دولت قبل بود که حدود 3 واحد درصد درآمد اپراتورها را برداریم. مثلا اگر 28 درصد است، 3 از 28 (نه 3 درصدِ 28) را به این کار اختصاص دهیم. این موضوع، در مردادماه مصوب شده بود. ما آن را در راستای این پروژه اصلاح کردیم، به این صورت که 3 درصد را به 5 درصد تبدیل کردیم و وقتی برای مصوب شدن به دولت رفت، خوشبختانه دولت آن را به 8 درصد افزایش داد.
با این حساب، منابع کنونی نسبت به مردادماه، سه برابر شد. این، یک اصلاح بود و قرار است این درصد را بگیریم تا فیبر نوری را حمایت کنیم. مورد دیگر اینکه مصوبه را اصلاح کردیم؛ یعنی دیگر در هشت کلان-شهر حمایت نمی‌کنیم چون به نظر ما در این شهرها، نیاز به حمایت نیست و آن قدر اقتصادی هست که خود اپراتورها بر روی آن کار کنند. ما منابع را به سمت خارج از کلان شهرها بردیم و در آنجا افزایش دادیم. نکته دیگر اینکه منابع را دوتکه کردیم و یک قسمت را به پوشش اختصاص دادیم؛ یعنی تا 300 متری منزل مردم برسیم تا کار را اقتصادی تر کنیم. همه جا نیاز نیست به در خانه مردم برسیم چون ممکن است همه متقاضی نباشند اما شرط گذاشتیم مبنی بر اینکه اگر کسی در آن محدوده درخواست کرد، ظرف 30 روز، باید به متقاضی، سرویس داده شود. بنابراین تلاش کردیم منابع، بی دلیل مصرف نشود. در مقابل، بخشی از منابع را برای قسمت اتصال گذاشتیم؛ یعنی باید به متقاضیان ظرف 30 روز سرویس داده شود و بابت این اتصال، مبلغی داده می‌شود تا هم اتصال برقرار شود و هم اینکه هزینه‌های مردم برای اتصال نیز تا حدی کم شود. این کار، شاید کمک کند تا اپراتورها قیمت مناسب تری بدهند و مردم، تقاضا کنند، چون مهم این است که مردم استفاده کنند. خوشبختانه این مصوبات، نهایی شد و چنانچه ابلاغ شود، به مرحله ای رسیده ایم که اپراتورها باید وارد کار شوند. ما مصوبه دیگری هم داشته ایم که اگر اپراتوری کار کند، و خدمات FTTH بدهد ما دیگر از FTTH حق السهم نمی‌گیریم. این کار نیز حمایت خوبی بود که انجام شد. بخش دیگر تعرفه است. ما در حوزه اینترنت ثابت، تعرفه گذاری داریم اما برای FTTH تعرفه گذاری را فعلا کنار گذاشته ایم. این کار در دنیا هم متداول است که به آن رگولاتوری هالیدی می‌گویند؛ یعنی رگولاتورها مدتی به تعطیلات می‌روند و می‌گویند تعرفه گذاری، متعلق به خودتان باشد تا اپراتورها راحت تر کار کنند. اینها را هم مصوب کرده ایم. الان از نظر مبنای مقرراتی، تقریبا چیزهای اصلی را انجام دادیم و اپراتورها می‌توانند جدی تر وارد کار شوند و این جدیت در حال شکل گیری است. قبل از مصوبه مربوط به 8 درصد شنیده بودم حتی بعضی اپراتورها می‌گفتند رسیدن به این 20 میلیون پورت، توهم است و نشدنی است اما روزی که 8 درصد اعلام شد، همگی در دفتر بنده جمع شدند و می‌گویند شما این کار را کردید، همه چیز مال موبایل‌ها شده و موبایل‌ها، ما را نابود می‌کنند و البته نگرانی بی جایی نیست. ما هم روی آن کار می‌کنیم تا این قسمت را حل وفصل کنیم؛ هم با مقررات عمده فروشی و هم اینکه چرخش مالی را طوری درست کنیم که اپراتورهای ثابت ما نیز به نحو مناسبی، از این منابع استفاده کنند و آنها هم بخشی از کار را داشته باشند و بتوانیم جلو برویم. الان به مرحله ای رسیدیم که بین اپراتورها، تقسیم کار کنیم و اگر به طور موازی در کل کشور کار شود، این امید وجود دارد که ما در عرض سه سال به آن 20 میلیون پوشش برسیم.
پس بازار را طوری تقسیمبندی کردید که اپراتورها با هم تداخل نداشته باشند. درست است؟
بله این تقسیمبندی انجام شد و با اپراتورهایی که اعلام آمادگی کردند تفاهم‌نامه‌ها، امضا شد و هر بخش کار را به یکی اختصاص دادیم تا این 20 میلیون را هر اپراتور در دست بگیرد. به این ترتیب و با مشخص شدن تعهدات، تکلیف هر اپراتور در هر شهر روشن شد. چون ما در هر نقطه، دو بار حمایت نمی کنیم. جاهایی که حمایت نیست اگر چند اپراتور، موازی کار کنند، مشکلی نداریم اما جایی که حمایت می کنیم، فقط یک بار است. بنابراین تقسیم کار میان اپراتورها با این هدف انجام شد.
با این اقدامات، چالش قدیمی‌انحصار طبیعی مخابرات هم حل می‌شود.
یک بخش این است. مخابرات در بخش‌هایی، رقیب جدی ندارد و انحصار آن، آزاردهنده است. در حوزه موبایل، از روزی که ایرانسل ورود کرد، این مساله را نداریم و شرایط مان خیلی بهتر از اینترنت ثابت شده است.
در بخش ثابت، موفق نشدیم. الان داریم به ایرانسل اجازه می‌دهیم که اگر بیاید، بتواند وارد بخش ثابت شود و بقیه هم قادر باشند این کار را انجام دهند. از نظر توان مالی، شرکتی که می‌تواند با مخابرات رقابت کند، ایرانسل است. اگر ایرانسل بیاید و افراد، دو انتخاب داشته باشند، راحت تر می‌توانند با آنها کار کنند. اپراتورهای کوچک فقط با مخابرات سروکار ندارند، بلکه علاوه بر مخابرات، ایرانسلی که با اینترنت ثابت آمده، ممکن است شرایط شان بهتر شود. امیدوارم رقابت شکل بگیرد.
الان ایرانسل اعلام آمادگی کرده؟
به طور کلی بله. البته یک سری توقعات دارد که در حال مذاکره با آنها هستیم و سعی کردیم بعضی از انتظاراتش را برآورده کنیم. البته برخی توقعات هم مناسب نیست اما به نتیجه می‌رسد. فکر می‌کنم با 8 درصدی که مصوب شد، رغبت برای ایرانسل هم ایجاد شده، چون منابع مالی خوبی برای این بخش وجود دارد.
از طرف‌های ماجرا سریع عبور کردیم. یکی از چالش‌ها، بالانس کردن این تعرفه‌هاست. آخرین جمع بندی اقدامات رگولاتوری در حوزه اینترنت ثابت و موبایل به کجا رسید؟
این موضوع، به شبکه ما آسیب می‌زند. دلیل آن هم روشن است. با شیوع کرونا، درآمد اپراتورها در این سال‌ها، با رشد مناسبی افزایش پیدا کرد ولی همه اینها ریالی است. اگر نرخ ارز با نسبت مناسب، افزایش پیدا می‌کرد مثلا دلار 10 هزار تومان بود، همین درآمدها اپراتورها خوب بود. سال 96، اپراتورها یک میلیارد دلار سرمایه گذاری می‌کردند که آن موقع، 3000 میلیارد تومان می‌شد اما سال گذشته، اپراتورها 300 میلیون دلار سرمایه گذاری کردند که حدود 10 هزار میلیارد تومان می‌شود. اگر نرخ دلار، 10 هزار تومان بود همین 10 هزار میلیارد تومان، یک میلیارد دلار می‌شد که خیلی خوب بود چون تجهیزات ما ارزی است. بنابراین اگر نرخ ارز این قدر افزایش نداشت، ما با همین قیمت‌ها هم می‌توانستیم ادامه دهیم و مشکلی نداشتیم ولی این اتفاق باعث شد درآمدی برای سرمایه گذاری باقی نماند. الان یک میلیارد دلار، کل درآمد اپراتور می‌شود.
اپراتور هزینه‌های دیگر هم دارد. در بهترین حالت، بیشتر از 10 هزار میلیارد تومان، نمی‌توان سرمایه گذاری کرد که برابر با 300 میلیون دلار است؛ یعنی از نظر تجهیزاتی که به دست آنها می‌رسد، یک سوم آن موقع است. اگر این اتفاق چندین سال ادامه پیدا کند، شبکه از بین می‌رود بنابراین باید فکری به حال آن می‌کردیم.
در این بخش دولت نمی‌تواند کمک کند و ما از بودجه عمومی‌برای شبکه‌های ارتباطی استفاده نمی‌کنیم و از درآمد خودشان باید انجام شود، پس به ناچار باید بعد از چند سال، افزایش قیمت تحمل شود. اپراتورها از پارسال به دنبال افزایش قیمت بودند و پیشنهادهادی تندی مانند سه برابر شدن داشتند اما چون یکی از وظایف ما، سمت مصرف کننده است و نمی‌توانیم آن را نادیده بگیریم، با چانه زنی‌هایی انجام شده، شاید بتوانیم افزایش در حد 50 تا 60 درصد را اجرایی کنیم. بیشتر از آن از نظر مردم و مصرف کنندگان، کشش ندارد. در زمینه تعرفه، یک مرحله کار یعنی حذف بسته‌های بزرگ اپراتورها در حوزه موبایل انجام شد که شاید موجب افزایش 20 درصدی درآمدهای آنها شود. به دنبال پله‌های بعدی هم هستیم اما این امر، مشروط به دو موضوع شده است. یکی اینکه مطمئن باشیم این افزایش درآمد به سمت سرمایه گذاری و ارتقای کیفیت پیش خواهد رفت.
این، خیلی مهم است. باید این تعهدات را بگیریم. دوم اینکه در افزایش قیمت‌ها، گروه‌هایی ممکن است آسیب ببینند و اگر فکری به حال بخش‌های آسیب پذیر جامعه نکنیم، ممکن است کمتر استفاده کنند یا استفاده نکنند که این امر برای اقتصاد دیجیتال ما، اصلا خوب نیست و باید درباره آن فکر کنیم. در این زمینه هم با اپراتورها صحبت کردیم و هم خودمان راه حل پیدا می‌کنیم. اقشاری مانند دانشجویان ممکن است در این فرایند نیاز به کمک داشته باشند که روی اینها کار می‌کنیم.
مهم ترین از اینها، همان قسمت اول است که مطمئن باشیم اپراتورها به ما تعهدات مناسب می‌دهند. در این زمینه، سه شرط گذاشته ایم: یکی اینکه توسعه را تا پوشش 100 درصدی، ظرف سه سال آینده ادامه دهند و پوشش موبایل، کامل شود. دوم اینکه مطمئن شویم کیفیت شبکه، حداقل دو برابر می شود؛ یعنی سرعت متوسط اینترنت هرچه هست، در آینده ضربدر دو شود. سوم اینکه اپراتورها متعهد شوند بر روی 10 درصدِ 5G سرمایه گذاری کنند و طی سه سال آینده، این ظرفیت، ارتقا پیدا کند. اگر در این زمینه مطمئن شویم، به سراغ مراحل بعدی خواهیم رفت. البته اینها از روی ناچاری است. امیدواریم این حداقل‌ها رخ دهد.
اینها در حوزه سیار است. در حوزه ثابت چطور؟
وضع حوزه ثابت، بسیار وخیم است. اینترنت سیار به نقطه ای رسیده که اگر به داد آن نرسیم، ممکن است دو سال دیگر مستهلک شود اما شبکه ثابت ما همین الان، مستهلک است. یک بخش آن با تزریق منابع دولت برای توسعه شبکه فیبر است که آن 8 درصد کمک خوبی است. دیگر اینکه الان مقداری اجازه داده شده و افزایش درآمد هم از این طریق خواهند داشت. بخش بعدی تلفن ثابت مخابرات است که آن هم سال‌هاست نیاز به اصلاح دارد و در حال کار بر روی آن هستیم و اگر دولت، موافقت کند، اصلاحاتی در زمینه تعرفه‌ها در این حوزه هم خواهیم داشت. این موضوع، مصوب شده و اگر مصوبه تنظیم بازار هم بیاید، باید آن را انجام دهیم. متاسفانه تمام افزایش قیمت‌ها، به امسال رسیده است؛ اقدامی‌که دولت در حوزه‌های دیگر هم انجام می‌دهد و چاره ای نیست.
اگر طبق تورم پیش می‌رفتیم، امروز این فشار تعرفه‌ای در حوزه ارتباطات جمع نمی‌شد.
بله تا سه سال پیش، نیاز نبود و همین وضعیت برای اپراتورها مناسب بود اما متاسفانه با اتفاقات بدی که افتاد، تقریبا از سال 99 نیاز به این
افزایش‌ها بوده است. اگر با نرخ مناسبی افزایش پیدا می‌کرد، نیاز به این افزایش بزرگ نداشتیم. البته درباره موبایل، حذف بسته‌های بزرگ انجام شده که برای افزایش درآمد مناسب است. حُسن دیگر این است که اصولا بسته‌های بزرگ، برای اینترنت ثابت است و موبایل‌ها با این کار، به بخش ثابت، ضرر زده بودند. با این کار، ممکن است کشش به سمت اینترنت ثابت بیشتر شود. امیدواریم بخش ثابت هم سرویس دهی بهتری داشته باشد و الان که مردم نمی‌توانند در حوزه موبایل، بسته‌های بزرگ بگیرند، در زمینه سرویس‌های حجیم از اینترنت ثابت استفاده کنند.
آخرین گزارش ITU از جایگاه رگولاتوری ایران، به ویژه در شاخص توسعه 5G مثبت نبوده است. تدابیر شما برای بهبود جایگاه ایران در این بخش چیست؟
ما به آن صورت، در این زمینه، چیزی نداشتیم. اگر برنامه 10 درصد را که مصوبه شورای عالی فضای مجازی است، ظرف سه سال اجرا کنیم، جایگاه مناسبی پیدا می‌کنیم. البته کشورهایی هستند که خیلی بیشتر از این انجام می‌دهند. پوشش 5G، کار راحتی نیست چون حالت‌هات اسپات است و مناطق پرجمعیت را دربرمی‌گیرد. از این رو، 10 درصد، عدد بدی نیست. این طور نیست که بگوییم در جایگاه بالایی قرار می‌گیریم، ولی از متوسط، بهتر است.
همان طور که مستحضرید یکی از معضلات توسعه فیبرنوری و اینترنت ثابت در کشور، به عدم همکاری نهادهایی همچون شهرداری‌ها و وزارت نیرو با رگولاتوری برمی‌گردد که این موارد، ظرفیت‌های بلااستفاده سنگینی را برجای گذاشته است. لطفا درباره مهم ترین پیشرفت‌ها و توافق‌های انجام شده برای بکارگیری این ظرفیت‌ها به منظور توسعه زیرساخت‌های کشور توضیح دهید.
مهم ترین کار، مبنای قانونی است که در قانون بودجه آمده و این اختیار را به کمیسیون تنظیم مقررات داده که تعرفه گذاری کند و به دستگاه‌ها الزام کرده که از این تعرفه، تبعیت کنند. این اتفاق، کلیدی است. قبل از سال، با توانیر جلسات زیاد و با شهرداری‌ها خصوصا شهرداری تهران نیز صحبت‌هایی داشتیم اما الان در برخی موارد تعرفه‌ها را که مصوب شده، ابلاغ کردیم.
البته تعرفه، یک بحث است و تمایل به همکاری، بحث دیگری است.
بله. این، یک طرف قضیه است. یک الزام قانونی، نیاز است. بدون الزام قانونی، طبیعتا کار به خوبی پیش نمی‌رود، البته نه اینکه چون قدرت ما را بیشتر می‌کند بلکه آنها هم باید بتوانند به نهادهای نظارتی شان جواب بدهند. بنابراین الزام قانونی می‌تواند مفید باشد.
به تعبیر دیگر، ما الزام قانونی را به این دلیل نگرفتیم که اختیار و قدرت خودمان را زیاد کنیم، بلکه یک دلیلش این بوده که آنها بتوانند به مراجع نظارتی خودشان پاسخ دهند و به نفع آنها هم هست. طبیعتا ما در تعرفه گذاری باید منافع آن طرف را هم درنظر بگیریم. الان با توانیر یک پیش نویس تعرفه، تعریف و برای آنها ارسال کردیم تا نظر بدهند. قرار نیست ما رأسا مصوب و ابلاغ کنیم بلکه منتظریم آنها نظر بدهند که آیا این پیش نویس، منافع آنها را تامین می‌کند یا خیر. چون معتقدیم آنها هم پولی که از این راه کسب می‌کنند، برای مردم استفاده خواهند کرد. اگر شهرداری، پولی می‌گیرد، باید برای شهر خرج کند. بنابراین ما این حق را به آنها می‌دهیم اما بحث این است که این امر، باید متناسب باشد؛ یعنی هم منافع آنها تامین شود و هم اینکه تاثیر نامناسبی روی قیمت‌ها نگذارد و مهم تر از همه اینکه، مانع توسعه نشود. پس منافع آنها را هم درنظر می‌گیریم. در این زمینه مذاکراتی هم داشته ایم و بسیار امیدواریم که در نیمه اول سال، به نقطه مناسبی برسیم. البته در بسیاری از شهرها، شهرداری‌ها، همکاری‌های بسیار خوبی دارند. مثلا شرکت شاتل، همین الان، تقریبا 80 درصد شهر قم را فیبر نوری کشیده که به خاطر همکاری بسیار خوب شهرداری بوده است. با این وضعیت، سعی بر این است که کمک کنیم و همکاری‌های قبلی را تقویت کنیم و همکاری جدید هم بیشتر شکل بگیرد. اعتقاد ما این است که اگر در بعضی شهرها، کارها پیش برود، رقابت بین شهرها، به این فرایند کمک می‌کند. هرچه جلوتر برویم، کار، به صورت بهمنی رشد می‌کند؛ یعنی رشد تصاعدی خواهد داشت.
یک چالش قدیمی‌در سال‌های قبل، درباره مساله فرکانس‌های در دست سازمان صدا وسیما و اختلافات وزارت ارتباطات در این خصوص است. این موضوع به کجا رسید؟ برای آگاهی افکار عمومی‌از اینکه ارزش این فرکانس‌ها که منابع تجدیدناپذیر و محدود است، چیست، این سوال، مهم تر است که اگر این فرکانس‌ها بازپس گرفته شود، چه تاثیری در ارتباطات کشور می‌گذارد؟ اپراتورها می‌گویند اگر فضای فرکانسی بیاید، 2G و 3G را جدا می‌کنیم و 4G و 5G را بر روی باندهای جدید خواهیم داشت.
به طور کلی، از نظر فیزیکی، فرکانس‌های پایین تر، برد بیشتری دارند؛ یعنی اگر یک BTS را در نقطه ای با فرکانس پایین تر بگذاریم، محدوده بیشتری را می‌توانیم پوشش دهیم. کمترین فرکانس‌های اپراتورها، 900 مگاهرتز است و بعد از آن بالای 2 و 3 گیگاهرتز و… است. اما توجه داشته باشید که فرکانس‌های 700- 800 که در اختیار صدا و سیماست در حال حاضر از پایین ترین فرکانسی که ما داریم، باز هم پایین تر است؛ یعنی برد آن بیشتر است. این امر در مناطق روستایی و جاده‌ها با سرمایه گذاری خیلی کمتر، قابل پوشش است و حُسن آن، در شهرها هم این است که داخل خانه‌ها تا زیرزمین‌ها را خیلی بهتر پوشش می‌دهد. غالبا مردم معتقدند در زیرزمین، پوشش و کیفیت خوبی ندارند یا در منازل، چون ساختمان کنار هم است، ممکن است پوشش خوبی نداشته باشند اما وقتی فرکانس‌های پایین داشته باشیم، به اینها کیفیت می‌دهد. بنابراین یک موضوع، بحث کیفیت است. موضوع دیگر این است که می‌توان کار را با سرمایه گذاری کمتر پیش برد؛ یعنی ممکن است بتوان با نصف تعداد BTS، همین پوشش را به نقاطی بدهیم. نکته دیگر اینکه بالاخره هرچه محدوده فرکانسی برای BTS بیشتر شود، سرعت بیشتری را به کاربران ارائه می‌دهد. الان مقدار فرکانس‌های ما تقریبا برای موبایل استفاده شده و دیگر فرکانس جدید نداریم در حالی که در فرکانس 700 و 800، چند ده مگاهرتز فرکانس استفاده نشده وجود دارد و اگر کل آن آزاد شود، از مجموع تمام فرکانس‌هایی که تا الان داده ایم، بیشتر است. بنابراین در اینجا یک پتانسیل بسیار بزرگ داریم.
پس گشایشی در حوزه ارتباطات ایجاد می‌شود.
صددرصد! هم از نظر سرمایه گذاری، هم از نظر کیفیت و هم از نظر سرعتی که به مردم می‌رسد، خیلی موثر است. بنابراین این موضوع برای ما، بسیار اهمیت دارد. به همین دلیل، ارزش این فرکانس‌ها در دنیا وقتی به صورت مزایده برگزار می‌شود، بسیار بیشتر از فرکانس‌های بالاست. چون اپراتور می‌گوید وقتی این فرکانس را بگیرد، با نصف سرمایه گذاری می‌تواند همان پوشش را بدهد. البته فقط بحث سرمایه گذاری نیست. وقتی BTS کمتر باشد، هزینه نگهداری و درگیری‌های بعدی هم کاهش پیدا می‌کند و ارزش خاص خود را دارد. سال‌های زیادی است که درگیر آن هستیم. صداوسیما و وزارت ارتباطات هرکدام در این زمینه حرف دارند. بنده از اول این کار، درگیر بوده ام. در دوره اول که سازمان بودم، بسیار بیشتر درگیر قضیه بودم و این دوره هم به دنبال آن هستیم. مباحثی را با صداوسیما داشته ایم. به نظر می‌رسد فضا مقداری مثبت تر می‌شود و این امید را داریم که این فرکانس، به نحوی وارد شبکه اپراتوری ما شود.
البته باید نگرانی‌های صداوسیما را هم درنظر بگیریم. آنها این فرکانس را به این منظور نیاز دارند که شبکه‌ها را گسترش دهند و سیگنال لازم را به مردم برسانند. ما پیشنهاد دادیم که صداوسیما به جای اینکه نگران فرکانس باشد، نگران رسیدن سیگنال به مردم باشد که این کار را ما، برای آنها انجام می‌دهیم. ما این تعهد را می‌دهیم که از طریق اپراتورها یا شبکه فیبر نوری، این کار را انجام دهیم و در مقابل، یک فرکانس در داخل شبکه بیاید. از نظر بنده به عنوان یک کارشناس، ایده آل این است که صداوسیما، بیشتر دنبال محتوا باشد و شبکه و سیگنال رسانی را به شبکه دارها بسپارد. البته ما هم باید متعهد شویم این سیگنال رسانی را برای صداوسیما انجام می‌دهیم. مطلع هستید وزارت ارتباطات، در مقطعی، پروژه ای را در حوزه سیگنال رسانی برای صداوسیما انجام داد. خود ما هم درگیر بودیم. اخیرا فاز آخر پروژه سیگنال رسانی صداوسیما افتتاح شد که خیلی جاها از شبکه ما استفاده می‌کنند و این، خیلی خوب است. شبکه‌داری، کار اپراتورهای ماست. امیدواریم این تفاهم شکل بگیرد، چون در نهایت، مردم منتفع می‌شوند. ما و صداوسیما که بحث شخصی نداریم.
الان به طور مستقیم در حال مذاکره هستید یا خیر؟ چون در مقطعی، پرونده به شورای امنیت ملی و شورای عالی فضای مجازی رفت.
تمام این مسیرها، طی شده است. بنده شخصا از ابتدا درگیر تمام این مسیرها بوده ام و انواع اقدامات را انجام داده ایم اما مسیر حال حاضر، مقداری
شدنی تر است. امیدواریم حل شود. ما هم تعامل می‌کنیم. ان شاءالله صداوسیما، منافعی را از این کار حس کند که خودش بیشتر به این سمت حرکت کند.
همان طور که مستحضرید وزیر ارتباطات، بخشی از رگولاتوری، یعنی بخش «فا» را به سازمان فناوری اطلاعات منتقل کرد. طی صحبتی که بنده با دوستان فناوری اطلاعات داشتم، اظهار می‌کردند که مسوولیت تصمیم گیری ندارند و تنها بازوی مشورتی برای کمیسیون هستند؛ یعنی پیشنهاد می‌دهند و اگر کمیسیون تصویب کرد، موضوع برای ابلاغ به سازمان می‌رود. آیا این تعامل، شکل گرفته و بخش آی تی شما، کم کارتر شده یا به موازات سازمان، فعالیت خود را ادامه می‌دهد؟
از نظر قانونی، کمیسیون تنظیم مقررات، وظایف مشخصی دارد و دبیر کمیسیون، رییس سازمان تنظیم مقررات است. این، کاملا مشخص است و دبیرخانه اش هم اینجاست. بنابراین ورودی کمیسیون از سازمان تنظیم باید تامین شود و خروجی آن هم توسط سازمان تنظیم باید ابلاغ و نظارت شود. این، موضوعی است که قانون، کاملا آن را مشخص کرده است اما هم در اساسنامه سازمان تنظیم مقررات و هم در اساسنامه سازمان فناوری اطلاعات که بعد از این تهیه شد، در بخش فناوری اطلاعات، به نحوی تداخل وجود دارد؛ یعنی برای آنها هم برخی موارد، رگولاتوری فناوری اطلاعات ذکر شده و در اساسنامه سازمان تنظیم هم رگولاتوری فناوری اطلاعات، همیشه در کنار ارتباطات بوده است. با این حال، سازمان تنظیم،
در طول حیات خود، درباره فناوری اطلاعات، هیچ وقت کار خاصی نکرده و ورود نداشته است، چون این سازمان، مبتنی بر رادیویی و ارتباطی بوده است. حقیقت این است که نوع رگولاتوری حوزه فناوری اطلاعات، متفاوت است. در ارتباطات، ما زیاد دخالت می‌کنیم و البته در مواردی هم واقعا لازم است که در حوزه تعرفه، کیفیت یا شاخص‌های آن وارد شویم اما در فناوری اطلاعات، معمولا دخالت، زیاد اتفاق نمی‌افتد و نوع رگولاتوری آن آزادتر است. در وزارت ارتباطات، در این دوره، نظر وزیر این بوده که رگولاتوری فناوری اطلاعات به سازمان فناوری اطلاعات منتقل شود و ما هم مشکلی در این زمینه نداریم، چون سازمان تنظیم هم تا کنون کارهای چندانی که ناتمام مانده باشد، در این زمینه، انجام نداده، ولی رابطه آن با کمیسیون تنظیم مقررات، حتما باید از طریق دبیرخانه باشد و نقش دبیرخانه ای ما سر جای خود باقی است. بنابراین کمیسیون قرار است کمتر وارد وارد حوزه فناوری اطلاعات شود و البته این حوزه، چندان هم نیاز به رگولاتوری ندارد و حتی الامکان باید آزاد باشد، هرچند باید مدیریت شود. اگر در این زمینه، پیشنهادی باشد، به دبیرخانه کمیسیون می‌آید و اگر تایید شود، به کمیسیون تنظیم می‌رود و ابلاغ می‌شود.
در اینجا، ممکن است وظایف نظارتی مان را به سازمان فناوری اطلاعات واگذار کنیم. مکانیزم آن تا حدودی مشخص شده و در چارچوب کمیسیون تنظیم مقررات نیز این موارد پیش بینی شده که در زیرمجموعه کمیسیون می‌توان کارگروه‌هایی داشت. ما پیشنهاد کردیم یک کارگروه فناوری اطلاعات تشکیل دهیم که مسوولیت آن را به سازمان فناوری اطلاعات واگذار کنیم. ما کار دبیرخانه ای را انجام می‌دهیم و موضوع به کمیسیون می‌رود و نتیجه هرچه باشد، نظارت آن را به سازمان فناوری اطلاعات
می‌سپاریم. بنابراین فرایند تا حدود زیادی مشخص است اما تصورم این است که مصوبات زیادی در حوزه فناوری اطلاعات نخواهیم داشت کمااینکه تا حالا هم نداشتیم چون فناوری اطلاعات، حوزه ای نیست که چندان رگولاتوری پذیر باشد.
آیین نامه اجرایی حمایت از صاحبان صنایع و منابع و مهارت‌های داخل کشور در بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات و حمایت از تولید داخلی، از مواردی است که ظاهرا در سنوات قبل، از طرف رگولاتوری، چندان جدی گرفته نشده است. کارشناسان مدعی هستند این موضوع از مباحث بر زمین مانده است. آیا شما برنامه ای برای آن دارید؟ چالش‌ها چیست؟
زمانی کمیسیون تنظیم، مصوبه ای داشته که فکر می‌کنم شماره آن مصوبه، 163 بوده است. بر مبنای آن، حمایت حداکثری از تولید داخل مطرح شده بود. سازمان این موضوع را پیگیری می‌کرد اما فکر می‌کنم بعدا قانونی تصویب شد که آن را منتفی کرد و وظایف را به وزارت صمت سپرد، بنابراین ما نباید زیاد دخالت می‌کردیم.
یکی از دلایل کمرنگ شدن آن، همین موضوع بود؛ یعنی از نظر قانونی، به گونه ای از این بخش، سلب اختیار شدیم و همه اینها به وزارت صمت سپرده شد. از این رو، سازمان، فیتیله اش را پایین کشیده اما معنایش این نیست که بی تفاوت باشیم. ما، نه به صورت سلبی، بلکه به صورت ایجابی، تلاش می‌کنیم این کار، شکل بگیرد چون اختیار قانونی در این زمینه نداریم.
با توجه به اینکه الان مباحث توسعه زیرساخت‌های اینترنت ثابت هم مطرح شده، این موضوع، پررنگ است.
بله مثلا در زمینه توسعه FTTX که به جد پیگیر آن هستیم از همان اوایل کار، سندیکا را درگیر کردیم. هرچه مشخص شود، به آنها اعلام می‌کنیم، چون آنها بهتر از ما می‌توانند کار را دنبال کنند. بنده جلسات مختلفی با آنها داشته ام. اسفندماه، کنفرانس ظرفیت در مرکز تحقیقات در این زمینه برگزار شد.
در این کنفرانس عرض کردم برنامه ما این است که 20 میلیون پوشش را در سه سال انجام دهیم؛ سال اول 5 میلیون، سال دوم 7 میلیون و سال سوم 8 میلیون. برنامه این است که درصدی از آن، فیبر به علاوه رادیو، بخشی فیبر به علاوه VDSL و بخش دیگر هم FTTH به طور کامل باشد.
برآورد اولیه از میزان فیبر، میزان تجهیزات و… هم داشته ایم و باید به این سمت حرکت کرد. برآورد ما این است که از 20 میلیون، حداقل 30 درصد آن یعنی 6 میلیون وصل شود، پس 6 میلیون، مودم نیاز است و وظیفه آنهاست که بر این مبنا، خودشان را برای تولید این تجهیزات آماده کنند و فکر می‌کنم به این سمت، در حال حرکت هستند. کاری که ما می‌توانیم انجام دهیم، این است.
پس بازار تولید داخل هم تکان می‌خورد.
بله. ببینید اصلا اگر پروژه فیبر به حرکت درآید، هم به تولید داخل کمک می‌کند و هم از نظر اشتغال زایی، کارهای یدی بسیاری نیاز دارد. برآوردهای مختلفی از 100 هزار تا 200 هزار کیلومتر مطرح است که کندن و فیبرکشی نیاز دارد و اشتغال زایی خوبی می‌تواند داشته باشد. بنابراین در صورت حرکت در این مسیر، هم اشتغال زایی مناسبی خواهد داشت و هم از نظر تجهیزات، برای تولید داخل، می‌تواند به صرفه باشد.
مثلا بر اساس برآورد ما، یک میلیون اسپیلیتر نیاز است. وقتی تیراژ بالا، نیاز باشد، تولید داخل آن ممکن است به صرفه باشد یا حدود 3 میلیون کیلومتر تار نوری، موردنیاز است که باید به کابل تبدیل شود. ممکن است کسی بتواند تار را هم تولید کند. البته فعلا تولید نداریم اما اگر کسی در این زمینه سرمایه گذاری کند، ارزش دارد یا اینکه حداقل، فیبر را کابل کند.
البته کارخانه کابل داریم و فرایند کاری خوبی خواهند داشت. وظیفه ما این است که برنامه خودمان را اعلام کنیم، آن وقت بخش خصوصی خودش به این سمت حرکت می‌کند.
به عنوان آخرین سوال، زیرساخت چقدر در فیبر نوری نقش دارد؟ آیا در حوزه بین استانی هم ورود می‌کند؟ وضع ما در این زمینه خوب است؟
زیرساخت که باید نقش خودش را انجام دهد ولی برآوردهایی داشتیم که اگر این حجم اتصالات با سرعت بالا برقرار شود، طبیعتا ظرفیت بین استانی و شهری هم باید بالا برود. داخل شهری و داخل استانی، بیشتر متکی به مخابرات و بین استانی، مربوط به زیرساخت است. زیرساخت، یک شبکه انحصاری است و مناقصه اش را هم برگزار کرد و پیگیر افزایش ظرفیت است.
برنامه بسیار بزرگی دارند. ما نگران زیرساخت نیستیم چون تا به حال، کمبودی در حوزه زیرساخت نداشتیم اما در بخش مخابرات، نگرانی وجود دارد. ما در حال پیگیری هستیم که هم منابع شرکت مخابرات، تامین شود تا شبکه داخل استانی و داخل شهری اش را توسعه دهد و هم به دنبال این هستیم که در این حوزه، اپراتور رقیب درست کنیم تا کاملا متکی به مخابرات نباشد.
