عصر ارتباط _ فضای سایبری کشور که روساخت شبکه ملی اطلاعات است، آنقدر مهم‌تر و عظیم‌تر از زیرساخت خود است که رهبر انقلاب اسلامی ایران بخشی از پیام نوروز 1400 خود را به مدیریت فضای مجازی کشور اختصاص دادند و به ناکارآمدی مدیریت فضای مجازی کشور در حال حاضر پرداختند و گفتند:
– «دشمنان از فضای مجازی حداکثر استفاده را می‌کنند. متاسفانه در فضای مجازی کشور ما، آن رعایت‌های لازم با وجود آن همه تاکیدی که داشته‌‌ام، صورت نمی‌‌گیرد و در یک جهاتی واقعا وِل است. باید کسانی که مسوول هستند حواس شان باشد. همه دنیا و همه کشورهای دنیا روی فضای مجازی خودشان دارند اعمال مدیریت می‌کنند. اما ما افتخار می‌کنیم به این که فضای مجازی را وِل کردیم. این افتخار ندارد. این به هیچ وجه افتخار ندارد؛ فضای مجازی را باید مدیریت کرد.»
چند روز بعد، نخستین نشست هم‌افزاییِ «فعالان فضای مجازی پاک» در سال ۱۴۰۰ تشکیل شد و به موضوع رهاشدگی فضای مجازی و چگونگی مدیریت بهینه آن پرداخت. در این نشست، رسول جلیلی به‌عنوان عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی، اعتراف کرد:
– «با گذشت بیش از 9سال از تاسیس شورای عالی فضای مجازی، باورکردنی نیست که از ظرفیت‌های این نهاد برای توسعه افتخارآمیز فضای مجازی جمهوری اسلامی استفاده نشد، به تعبیر دیگر با این نهاد و قرارگاه ذیل آن (مرکز ملی) بازی شد و به بازی گرفته نشد.»!
او به نوبه خود از ملت ایران و از رهبری مغفرت طلبید و عذرخواهی اصلی از مردم و رهبری را بر عهده دیگر مسوولان گذاشت؛ شامل:
- حسن روحانی یعنی ريیس شورای عالی فضای مجازی،
- نواب وی در این شورا یعنی روسای مجلس دهم و یازدهم به‌علاوه ريیس پیشین و ریاست کنونی قوه قضاییه؛
- وزرای ارتباطات و فناوری اطلاعات یعنی واعظی و جهرمی؛
- برخی دیگر از وزرای مربوط در دولت،
- دبیر شورای عالی فضای مجازی و
- دیگر اعضای شورا.
- قصور روحانی
از نظر جلیلی، حسن روحانی بایستی عذرخواهی کند، بابت اینکه:
- روحانی طی هشت سال حدودا هر هفت هفته یک جلسه تشکیل داده، در حالی که طبق ماده ۶ آیین‌نامه شورا، بایستی حداقل هر چهار هفته یک جلسه تشکیل می‌داد. تازه رهبری نیز بر تشکیل مرتب و با فاصله زمانی هفتگی یا دوهفته یک‌بار تاکید داشتند.
- روحانی گویا بودجه و نیرو به مرکز ملی فضای مجازی تخصیص نداده و مرکز را از قرارگاه فضای مجازی کشور به یک دبیرخانه تقلیل داده است!
- روحانی به فضای مجازی خارجی به‌عنوان یک رسانه رقیب رسانه ملی، برای اهداف سیاسی و موسم انتخابات نظر داشته است.
- روحانی، آیین‌نامه شورا را قبول ندارد و با جدیت و تاکید در بازنگری و اتکا به مفاد آن عمل نکرده است.
- روحانی، ناتوانانه و ذلیلانه به توان داخلی و مقتدرانه به غرب به‌عنوان یکه‌تاز فناوری و دارای اقتدار در فضای مجازی نگریسته است.
- روحانی، مثبت‌نگری وافر به موهبات و مزایای فضای مجازی و اپسیلون‌نگری به تهدیدات و مغلوبه شدن‌های کشور در مهاجرت آحاد جامعه به سکوهای دشمن داشته است. [البته منظور جلیلی از “اپسیلون‌نگری”، «ندیدن عمق فاجعه» و منظور از “سکو”، نیز «پلتفرم رسانه اجتماعی» است]
- روحانی بر اجرای بیشتر مصوبات تمکین و تاکید نداشت و اجرا نشدن مصوبات شورا را قبول ندارد.
- قصور نایب‌ريیسان شورای عالی مجازی
از نظر جلیلی، نواب ريیس شورای عالی فضای مجازی (روسای قوای مقننه و قضاییه) هم بایستی عذرخواهی کند، بابت اینکه:
- طبق آیین‌نامه شورا و تاکید رهبری، نواب می‌توانستند در فواصل طولانی عدم تشکیل جلسه توسط روحانی، جلسات شورا را تشکیل دهند ولی چنین نکردند.
- آنها افول قدرت و حاکمیت جمهوری اسلامی در حوزه فضای مجازی را شاهد بودند ولی نه آنچنان ابراز کردند، نه نامه‌ای نوشتند، نه مصاحبه‌ای كردند و نه عکس‌العملی درخور بروز دادند.
- آنها پتانسیل نظارتی خود در قوه قضايیه و مقننه را در مقابل این همه کوتاهی در حوزه فضای مجازی به کار نگرفتند.
- قصور وزیر ارتباطات
از نظر جلیلی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات و برخی دیگر از وزرای دولت یازدهم و دوازدهم باید عذرخواهی کنند، بابت اینکه:
- آمار و اطلاعات غلط (بیش از واقع) از وضعیت فضای مجازی کشور به مقامات عالی کشور و مردم ارايه کردند.
- بحث بسیار مهم و سطح بالای حاکمیت در فضای مجازی را با چماق فیلترینگ و ژست مخالفت با فیلترینگ، تقلیل دادند.
- از اجرای مصوبات صریح شورای عالی فضای مجازی سر باز زدند و موضوع را به قبول مسوولیت دیگران و عدم اذن دیگران احاله كردند.
- در بسترهای غیرقانونی به حواشی رسانه‌ای و رسانه‌سازی پرداختند و ذلت تقویت سکوهای خارجی را به عزت حضور در سکوهای داخلی ترجیح دادند.
- در لجاجت با رسانه ملی در مواردی صریح و ضمنی از سکوی خارجی حمایت کردند.
- در جایگزینی سکوی پیام‌رسان داخلی، نامدبرانه عمل كردند و سناریوهای طلاگرام و حضور تلگرام در ایران را در تاریخچه فضای مجازی کشور بنا كردند.
- قصور دبیر شورای عالی فضای مجازی
از نظر جلیلی، دبیر شورا و دیگر اعضای شورا هم باید عذرخواهی کنند، زیرا:
- افول قدرت جمهوری اسلامی در فضای مجازی را شاهد بودند و فریاد بر نیاوردند.
- عدم اجرای مصوبات شورا و دیگر مراجع قانونی مرتبط با فضای مجازی را شاهد بودند ولی نسبت به آن کم توجهی کردند.
- وضع موجود را قبول داشتند و آن را عادی تلقی می‌کردند.
- شرایط توسعه افتخارآمیز فضای مجازی
از نظر جلیلی، نسبت به توسعه‌ای از فضای مجازی کشور می‌توان افتخار کرد که:
- فضای مجازی‌اش نقشه راهبردی داشته باشد با سرفصل‌های مرسوم و معمول هر سند از قبیل چشم‌انداز، ماموریت، ارزش‌ها، خط مشی‌ها، راهبردها، اقدامات، بودجه، نگاشت نهادی، و برنامه زمانبندی.
- پس از داشتن نقشه راهبردی، در اجرای نقشه راهبردی فضای مجازی باید از تجربه دیگر کشورها و به ویژه از کشورهای توسعه یافته و از منابع مالی بخش داخلی و خارجی با حداکثر بهره‌مندی از توان فناوری داخلی استفاده شود؛
- توسعه فضای مجازی افتخارآفرین باید مدیریت شده و مدیریتش صد درصد ایرانی و تحت حاکمیت جمهوری اسلامی باشد؛
- مدیریت شبکه مجازی کشور باید به داده‌های ایرانیان به عنوان اصلی‌ترین و ارزشمندترین دارایی بنگرد؛
- حریم خصوصی، امنیت و ایمنی کاربران فردی و سازمانی را فراهم كند؛
- به هنجارهای اجتماعی، فرهنگی و ارزش‌های دینی احترام بگذارد؛ هیچ تراکنش بدون مسوولیتی در آن رخ ندهد؛
- نیازهای گروه‌های مختلف شغلی، سنی، نژادی، تخصصی را در ارايه سطح خدمات لحاظ كند؛
- به فناوری‌های نوظهور به شکل فعالانه و پیش‌دستانه عنایت و توجه داشته باشد؛
- تنظیم‌گری سریع، ساده، و جمع‌سپارانه و نظارت مستمر بر مقررات وجود داشته باشد؛
- از نظر اقتصادی، برای همه اقشار جامعه استطاعت‌پذیر باشد؛ مدیران جامعه از اولین و اصلی‌ترین و باوفاترین کاربران آن باشند.
- و دشمن خارجی از قلمرو سرزمینی فضای مجازی کشور، خارج شده و پایگاه‌هایش را تعطیل کرده باشد.
جلیلی یقین دارد که با عذرخواهی اعضای حقیقی و حقوقی شورای عالی فضای مجازی و قبول جبران کاستی‌ها و قصور گذشته می‌توان در سال 1400 حتی در چندماه باقی مانده از دولت کنونی، مسیری آرمانی در توسعه فضای مجازی را رقم زد و به جای درگیری با حواشی و رقابت‌های سیاسی و جناحی در مواجهه با فضای مجازی، وفاق ملی را در عزت و اقتدار ملی در فضای مجازی رقم زد.
او امیدوار است که چنین شرایطی در آینده نزدیک پیش می‌آید.
جلیلی در پایان سخنان خود گفت:
ما قاسم سلیمانی فضای مجازی می‌خواهیم که فضای مجازی ما را فرماندهی کند، فضای مجازی کشور را فتح کند و این اشغال‌شدگی [فضای مجازی] ما، پایان بپذیرد.
من (نگارنده یادداشت حاضر) با این نوع نگریستن کارشناسان عالی‌رتبه جامعه اطلاعات‌مان به مسايل حاد کشور، مشکل دارم و فکر می‌کنم که مانع‌زدایی باید با مقابله علیه این نوع ذهنیت‌های بیش از حد آرمانگرا آغاز شود.
