امیر رمزعلی – به نظر می‌رسد که هیچ نیرویی در مقابل نیروی نفوذگر فناوری و نوآوری، یارای مقاومت ندارد و هر صنعت یا کسب و کاری که قصد ایستادن در برابر این موج قدرتمند را داشته باشد در نهایت محکوم به نابودی است.
مثال‌های کسب و کارهایی که در چند سال اخیر به دلیل همراه نشدن با موج فناوری‌های جدید و عدم استفاده از پتانسیل آنها به ورطه نابودی کشیده شدند کم نیستند. از تاکسی‌های تلفنی گرفته تا فروشگاه‌های سنتی و بسیاری از مثال‌های دیگر.
از سوی دیگر با پیدایش تکنولوژی‌های جدید، هزاران کسب و کار جدید و مقیاس‌پذیر به وجود آمدند که شکل زندگی اکثریت افراد جامعه را به کلی تغییر داده است و از طرف دیگر سرعت این تغییرات آنچنان زیاد بود که شاید حتی نقطه عطف آن را نیز به خاطر نیاورید.
این حجم گسترده از تغییرات گویی تنها در چشم بر هم زدنی اتفاق افتاد و دلیل آن تنها یک فناوری جدید به نام اینترنت بود. حتی تمام کسانی که در ابتدا برای استفاده از این فناوری و تغییر شکل کلی عملکرد کسب و کار خود مقاومت می‌کردند، اکنون بدون آن نمی‌توانند زندگی عادی روزمره خود را بگذرانند. واضح است که اینترنت آخرین موج نوآوری و فناوری نبوده است و موج دیگری به نام بلاک‌چین از بیش از یک دهه قبل شروع به حرکت کرده و هم اکنون در سال 2022 افزایش سرعت آن کاملا مشهود است.
طبق آمار شرکت statista تا کنون میزان بودجه خرج شده برای به‌کارگیری بلاک‌چین در صنایع و کسب و کارها، بالغ بر 6.6 میلیارد دلار بوده است و پیش‌بینی می‌شود این میزان در سال 2024 به 19 میلیارد دلار نیز برسد.
حال با در دست داشتن تجربه اینترنت و تمام تغییرات شگرفی که در همه ابعاد زندگی به وجود آورد، هر گونه تعلل و مقاومت و نادیده گرفتن موج فناوری جدید یعنی بلاک‌چین، تنها خسارت بر جای می‌گذارد.
از این رو لازم است که قانون‌گذاران کشورمان نیز با مطالعه و درک عمیق این فناوری و تمام پتانسیل‌هایی بالفعل و بالقوه آن، قدم‌های اولیه در راستای تبیین قوانین شفاف و واضح را بردارند تا مقدمات و بستر استفاده از آن در تمام صنایع بزرگ و کوچک و کسب و کارها فراهم شود. لازم به ذکر است انجام پرداخت‌های بین‌المللی در زمینه صادرات و واردات با استفاده از این فناوری یکی از کوچک‌ترین موارد استفاده از آن است که اخیرا سفارش 10 میلیون دلاری برای واردات را نیز شاهد بودیم.
در این مطلب به صنایع و کسب و کارهایی می‌پردازیم که در صورت ایجاد بستر قانونی لازم، می‌توانند با به‌کارگیری بلاک‌چین از مزایای آن بهره‌مند شوند.
صنعت جواهرات
در سراسر جهان، صنعت جواهرات یکی از آن صنایعی است که نرخ تقلب و کلاهبرداری در آن بسیار بالا است که به شیوه‌های مختلفی انجام می‌شود. همه ساله افراد زیادی از آفریقای جنوبی گرفته تا دوبی به دلیل فروش جواهرات تقلبی دستگیر می‌شوند و جالب است بدانید که ساخت جواهرات تقلبی قدمتی دیرینه دارد و به مصریان باستان بازمی‌گردد.
امروزه ساخت و فروش جواهرات تقلبی (fake) توسط کلاهبرداران که تست و تشخیص آنها حتی برای حرفه‌ای‌ترین افراد شاغل در این صنعت کاری چالش برانگیز محسوب می‌شود بسیار رواج دارد.
البته جواهرفروشان نیز روش‌های خود را برای تشخیص جواهر اصل و تقلبی دارند؛ از حرارت دادن گرفته تا تست مگنت و بخار و بسیاری از روش‌های دیگر. اما مشکل اینجاست که از بین همه تست‌هایی که برای تشخیص اصل بودن جواهرات به کار می‌رود، دقیقا مشخص نیست که چه نوع تستی از نظر همه افراد در این صنعت، از سازندگان گرفته تا فروشندگان و خریداران معتبر است و کدام یک در همه موارد به درستی عمل می‌کند.
در این بین بسیاری از فروشندگان در سراسر جهان هر جواهر را با یک شناسنامه همراه می‌کنند تا خرید و فروش تنها با آنها امکان‌پذیر باشد؛ اما جعل‌کنندگانی که حتی الماس را نیز کپی می‌کنند جعل این شناسنامه‌ها نیز برایشان امکان‌پذیر است. چالش‌ها در این صنعت تنها مربوط به جواهر تقلبی نیست. عدم صداقت در عیار جواهرات، مشخص نبودن منبع استخراج و کپی نام برند‌های معتبر، نیز نمونههایی دیگر از این مشکلات است.
اما به تازگی عده‌ای راه‌حل همه این مشکلات را در استفاده از تکنولوژی بلاک‌چین دیده‌اند. ایده ساده است؛ ثبت تمامی مراحل زنجیره تامین در بلاک‌چین. از تاریخ و محل استخراج گرفته تا پردازش و میزان عیار و کمپانی سازنده.
ثبت همه این اطلاعات در یک دفتر توزیع شده (distributed ledger) که تایید صحت آنها نه توسط یک شخص یا نهاد خاص، بلکه توسط گروه بزرگی از تمامی ذی‌نفعان این صنعت صورت گرفته و پس از ثبت نیز به هیچ عنوان امکان تغییر و دستکاری در آن وجود ندارد همان کلید حل مشکلات در این صنعت است. بدین صورت هر شخصی می‌تواند به راحتی متوجه شود که هر جواهر دقیقا چه مسیری را طی کرده است تا به دست او برسد.
در حقیقت به هر جواهر یک شناسه منحصر به فرد اختصاصی در بلاک‌چین داده می‌شود که حاوی همه این اطلاعات است و این شناسه توسط هیچ کلاهبرداری قابل کپی کردن نیست و خرید و فروش تنها با این کد امکان‌پذیر است. بد نیست بدانید شرکت Everledger هم اکنون این طرح را با استفاده از تکنولوژی بلاک‌چین پیاده‌سازی کرده و تا کنون بیش از یک میلیون الماس را در بلاک‌چین ثبت کرده است و قصد دارد این میزان را در سال‌های آینده به 10 میلیون برساند.
صنعت دارو
بدون شک صنعت دارو حجم عظیمی از اطلاعات را در خود جای داده است. اطلاعاتی از قبیل مراحل توسعه دارو تا تحقیقات، تست و توزیع دارو به داروخانه‌ها و رسیدن به دست مشتریان. زنجیره تامین در صنعت دارو در جهان یکی از پیچیده‌ترین‌ها در نوع خود است که تا کنون شفافیت لازم را نداشته است؛ از شروع تولید یک دارو تا توزیع آن به بیماران، شرکت‌های زیادی در این امر دخیل هستند؛ از تامین مواد اولیه تا ساخت و بسته‌بندی.
شفاف نبودن کامل این مراحل هم برای شرکت‌های تولید دارو و هم برای مصرف‌کنندگان مشکلاتی را ایجاد کرده است. عدم شفافیت در مباحثی همچون اینکه مواد اولیه دارو از کجا تامین شده است، تست‌های اولیه در کدام شرکت‌ها انجام شده است، کدام کمپانی دارو را تولید کرده است و بسیاری از سوال‌های
دیگر.
یکی از دلایل اصلی نیاز به یک سیستم شفاف برای پاسخ به این سوالات، جلوگیری از تولید و توزیع داروهای تقلبی است. طبق تحقیقی که صورت گرفته است از هر 10 دارو یکی از آنها تقلبی است و این میزان در کشورهای جهان سوم بسیار بالاتر است.
نیاز به یک سیستم شفاف که تمامی این اطلاعات در آن وجود داشته و برای همه از شرکت‌های تولید‌کننده گرفته تا مصرف‌کنندگان قابل تایید و اتکا باشد یک ضرورت است. متاسفانه توسعه هر سیستمی غیر از یک بلاک‌چین غیرمتمرکز شفافیت لازم را ندارد. به علاوه اینکه اطلاعات چنین سیستمی قابل تغییر و دستکاری است.
اما تکنولوژی بلاک‌چین با در اختیار گذاشتن یک دفتر توزیع غیرمتمرکز می‌تواند تمامی این اطلاعات را در هر مرحله در خود جای دهد به طوری که صحت‌سنجی آن به راحتی و به صورت آنی برای همه امکان‌پذیر باشد و از سوی دیگر هیچ فرد و نهادی نتواند این اطلاعات را بعد از ثبت در بلاک‌چین دستکاری کند. به کارگیری این تکنولوژی نه فقط در زمینه زنجیره تامین، بلکه در جنبه‌های دیگر این صنعت نیز امکان‌پذیر است.
همان‌طور که مشاهده می‌شود ثبت تمامی مراحل زنجیره تامین دارو در یک بلاک‌چین توسط گروهی از همه ذی‌نفعان این صنعت می‌تواند یکی از مسایل اساسی یعنی تولید و توزیع داروهای تقلبی را حذف یا به شدت کاهش دهد و از شکل‌گیری بازارهای سیاه نیز جلوگیری کند. در حقیقت همانند صنعت جواهرات، می‌توان به هر دارو نیز یک شناسه اختصاصی در بلاک‌چین داد.
صنعت بیمه
صنعت بیمه یکی دیگر از حوزه‌هایی است که به‌کارگیری تکنولوژی بلاک‌چین در خودکار ساختن فرایندهای پرداخت خسارت می‌تواند از سویی باعث کاهش چشمگیر هزینه‌های ثابت شرکت‌های بیمه و همچنین افزایش بیشتر اعتماد مردم به این صنعت شود.
به‌کارگیری قراردادهای هوشمند (smart contracts) به منظور پرداخت سریع خسارت در زمان حادثه می‌تواند همان حلقه گمشده‌ای باشد که باعث تغییرات مثبت بنیادین در این صنعت شود.
جالب است بدانید از سال 2017، شرکت بیمه چند ملیتی Munich Re با شروع طرحی به نام B3i تحقیقات خود در به‌کارگیری تکنولوژی در صنعت بیمه را آغاز کرد و خیلی زود 14 شرکت بیمه‌ای دیگر از سه قاره اروپا، آمریکا و آسیا نیز به این طرح پیوستند.
به نظر متخصصان، فناوری بلاک‌چین از راه‌های زیادی می‌تواند باعث تغییر چهره صنعت بیمه شود که خودکارسازی پرداخت خسارت‌ها به منظور کاهش هزینه‌های اجرایی و امکان تولید محصولات جدید بیمه‌ای تنها بخشی از آنها است. البته استفاده از بلاک‌چین در صنعت بیمه به المان‌های دیگری نیز احتیاج دارد که به می‌توان به اوراکل‌های (oracle) قدرتمند و سریع اشاره کرد و حتی برخی استفاده از هوش مصنوعی (AI) را هم لازم می‌دانند.
با این حال ترکیب بلاک‌چین با محصولات بیمه‌ای سنتی همچون بیمه عمر و آتش‌سوزی و غیره تنها یکی از ایده‌ها در این بخش است.
از سوی دیگر با گسترش روزافزون استفاده از بلاک‌چین و قراردادهای هوشمند توسط افراد جامعه، شرکت‌های بیمه در صورت سرمایه‌گذاری و ایجاد زیرساخت می‌توانند محصولات بیمه‌ای خود را به دنیای رمزارزها نیز بیاورند. برای مثال هم اکنون افراد زیادی هستند که از اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز (Dapps) در بخش‌های مختلف مانند دیفای (DeFi) استفاده می‌کنند. بدیهی است تعامل با این نوع قراردادهای هوشمند ریسک‌های ذاتی خود مانند هک شدن را دارد که نیاز به پوشش بیمه‌ای احساس می‌شود. هم اکنون پروژه‌های معدودی نیز در این بخش فعال هستند اما نکته قابل توجه اینکه از کل حجم سرمایه بازار رمزارزها تا کنون تنها یک درصد به این بخش وارد شده است که نشان می‌دهد پتانسیل بسیار زیادی در سال‌های آتی برای آن می‌توان متصور بود.
این سه مثال تنها نمونههایی بودند از پتانسیل بالای فناوری بلاک‌چین که به جرات می‌توان گفت تقریبا در هر صنعت و بخشی بسته به نیاز می‌توان از آن استفاده کرد. چیزی که مهم است این است که قانون‌گذاران و فعالان صنایع مختلف به تدریج به این موضوع ورود کنند.
