آسیه فروردین – روزنامه وال‌استریت ژورنال آمریکا یکی از مهم‌ترین و پرنفوذترین روزنامه‌های اقتصادی-سیاسی در جهان است، که مرکز آن در خیابان وال استریت در شهر نیویورک در ایالات متحده آمریکا قرار دارد. وال‌استریت ژورنال همچنین پرتیراژترین روزنامه بعد از یو اس ای تودی در آمریکا است و پرمخاطب‌ترین روزنامه انگلیسی‌زبان، با موضوع تجاری، در جهان به شمار می‌رود.
حالا این روزنامه در گزارش جدیدی به قلم دیوید اس کلود، به ماجرای قاچاق تجهیزات دریافت اینترنت ماهواره‌ای شرکت استارلینک پرداخته و در آن روش ارسال محموله‌های مذکور را تشریح کرده است.
گزارش WSJ با اشاره به شکل‌گیری اعتراضات در ایران، در خصوص تجهیزات و ابزارهایی که برای غلبه بر محدودیت‌های اینترنتی به ایران وارد شده و ظاهرا همچنان نیز با حمایت‌های خارجی در حال تدام است، حاوی نکات و ادعاهای قابل‌توجهی است.
در این گزارش آمده است، با گذشت حدود سه ماه از مرگ مهسا امینی، تظاهرات در ایران ادامه دارد. با آغاز تظاهرات و همزمان با آن، گسترش اختلالات اینترنتی، موضوع استفاده از تجهیزات استارلینک در ایران قوت گرفت.
مرزبانان ایران، یک جعبه خاکستری را در اواخر ماه اکتبر در یک ون که از عراق عبور می کرد، کشف کردند.
داخل آن دستگاهی براق شبیه مانیتور بود اما افراد درگیر ماجرا گفتند که پس از بازجویی از راننده، نگهبانان با علامت دست به خودرو اجازه حرکت دادند. این در حالی است که نگهبانان، به یک بشقاب ماهواره‌ای استارلینک که توسط بخشی از شرکت اسپیس ایکس (SpaceX) متعلق به ایلان ماسک، فروخته شده، اجازه ورود به کشور داده بودند.
- قاچاق 200 دستگاه به ایران
به گفته افراد دخیل در برخی از این محموله‌ها، حدود 200 عدد از این دستگاه‌ها که کاربران را قادر می‌سازد از طریق پیوندهای ماهواره‌ای به اینترنت دسترسی داشته باشند، توسط حامیان یک جنبش حقوق بشری، یک‌ماهه به ایران قاچاق شده‌اند. هدف ارسال این دستگاه‌ها، کمک به معترضان بوده تا محدودیت‌های ارتباطات آنلاین را دور بزنند.
بنا بر نظرات تحلیلگران و گزارش‌های سازمان‌های غیردولتی، دولت ایران، پهنای باند را کاهش داده و با فیلترینگ سایت‌های رسانه‌های اجتماعی، شبکه‌های خصوصی مجازی را نیز از بین برده است.
بر اساس شواهد، این سازمان‌های غیردولتی به دنبال ارسال تجهیزات استارلینک و سایر دستگاه‌های اینترنتی ماهواره‌ای که در ایران غیرقانونی هستند، بوده‌اند.
به گفته کاربران، تعداد ایرانیانی که به استارلینک دسترسی دارند، بخش کوچکی از میلیون‌ها نفری هستند که از وی‌پی‌ان‌ها و دیگر پلتفرم‌ها برای فرار از محدودیت‌های دولتی استفاده می‌کنند.
در این رابطه، پایانه‌ها، دسترسی به اینترنت را بدون کنترل دولت فراهم می‌کنند و به ویژه برای معترضانی که به دنبال ارسال فایل‌های ویدئویی و برقراری ارتباط امن هستند، مفیدند و پلتفورم‌های اجتماعی به طور گسترده برای سازماندهی و اشتراک‌گذاری تصاویر اعتراضات استفاده شده است.
به گفته اعضای تیم، یکی از تلاش‌های اصلی برای ورود تجهیزات استارلینک به ایران توسط گروهی از فعالان ایرانی- آمریکایی و کارآفرینان فناوری در کالیفرنیا انجام می‌شود که تنها چند روز پس از شروع اعتراضات، برنامه‌ریزی برای خرید و ارسال دستگاه‌ها را آغاز کردند.
برای فرار از نظارت دولت، برخی از کیت‌ها در جعبه‌هایی برای اجاق‌های مایکروویو یا سایر لوازم خانگی بسته‌بندی شدند. اعضای این تیم گفتند که هرکدام از این دستگاه‌ها به طور جداگانه، با قایق‌هایی از خلیج فارس به سمت بنادر ایران عبور می‌کردند یا با وسایل نقلیه از پست‌های بازرسی مرزی رد می‌شدند یا حتی با دست از مرز کوهستانی ایران و عراق حمل می‌شدند.
- هزینه 600 دلاری قاچاق تجهیزات استارلینک
اعضای گروه اعلام کردند قاچاقچیان برای حمل این محموله‌های پرخطر به اندازه یا بیشتر از قیمت 600 دلار کیت‌ها هزینه می‌کردند. دریافت‌کنندگان این تجهیزات در ایران مدعی هستند تاکنون تنها یک محموله در مرز ایران برگشت خورده است.
در این رابطه، سخنگوی دولت ایران به سوالاتی درباره قاچاق استارلینک پاسخ نداد. مقامات ارشد ایرانی با دفاع از محدودیت‌ها معتقدند گسترش اعتراضات با تحریک ایالات متحده، سایر مخالفان و سیل سرازیرشده توسط برنامه‌های رسانه‌های اجتماعی که بر جوانان ایرانی تاثیرگذارند، صورت گرفته است.
با این حال، تصمیم‌گیری برای محدودیت دسترسی آنلاین برای تهران دشوار است. اگر اینترنت را به طور کامل قطع کند، می‌تواند مشکلات اقتصادی شدید ایران را عمیق‌تر و اعتراضات را بدتر کند. اگر این محدودیت‌ها کاهش یابد، ناآرامی‌های ناشی از وقایع اخیر نیز ممکن است گسترش یابد.
طبق گزارش رسانه دولتی ایران، محمدجعفر منتظری، دادستان کل کشور، طی سخنانی در سوم دسامبر گفت: «امروز یک VPN را خاموش کردیم و بلافاصله با یکی دیگر از کشورهای خارجی جایگزین شد.» وی افزود: «تنها راه‌حل، قطع کامل اینترنت است» که به گفته خودش، اکثر مقامات ایرانی موافق آن نیستند.
این تغییر به سمت سانسور هدفمند نشان می‌دهد مقامات ممکن است تلاش کنند هزینه قطع اینترنت را به حداقل برسانند و در عین حال، تاثیر سیاسی را با حفظ الگوی انسداد برای دوره‌های طولانی به حداکثر برسانند.
وزارت امور خارجه ایران، ماه گذشته در گزارشی اعلام کرد طی یک ماه پس از آغاز اعتراضات، ایران دسترسی به سه شبکه اصلی تلفن همراه را عصرها که اعتراضات در حال وقوع بود، قطع کرده و در زمان‌های دیگر محدودیت‌ها را کاهش داده است.
- استارلینک، از اوکراین تا ایران
پس از شروع اعتراضات، دولت بایدن محدودیت‌های وزارت خزانه‌داری را برای صادرات خدمات و تجهیزات اینترنتی به ایران که به شدت تحریم شده بود، کاهش داد و به دستگاه‌های استارلینک، شبکه‌های خصوصی مجازی (وی‌پی‌ان‌ها) و سایر فناوری‌های شبکه، اجازه داد تا به طور قانونی به سمت این کشور روانه شوند.
شرکت اسپیس ایکس متعلق به ایلان ماسک، که به طور رسمی به عنوان شرکت فناوری‌های اکتشاف فضایی شناخته می‌شود، ناوگانی از ماهواره‌ها را در مدارهای نسبتا نزدیک به زمین ساخته که اتصال اینترنت پرسرعت را به کاربران پایانه‌های استارلینک قابل حمل خود ارایه می‌دهد.
اگرچه این سیستم برای مصرف‌کنندگان طراحی شده اما به شدت توسط دولت و سربازان در اوکراین استفاده می‌شود؛ جایی که جنگ با روسیه باعث اختلال در خدمات عادی اینترنت شده است. ایلان ماسک گفته است که حدود 25000 پایانه استارلینک در اوکراین وجود دارد.
منتقدان رویکرد دولت ایالات متحده معتقدند واشنگتن می‌تواند کمک بیشتری به تلاش‌های انجام‌شده برای غلبه بر محدودیت‌ها در ایران ارایه کند.
جیسون برادسکی، مدیر سیاست گروه متحد علیه ایران هسته‌ای، یک گروه غیرانتفاعی مستقر در واشنگتن، گفت: تاکنون موضع دولت ایالات متحده در مورد قطع اینترنت ایران و کاهش کنترل صادرات، لازم بوده اما کافی نبوده است. در همین زمینه، یک مقام ارشد آمریکایی گفت: دولت بایدن چندین گام موفق برای کمک به معترضان در حفظ دسترسی به اینترنت برداشته اما نمی‌خواهد اقداماتش به عنوان مداخله در امور داخلی ایران دیده شود.
- قاچاق استارلینک؛ از موضع دولت تا معترضان
پس از اینکه دولت بایدن گفت که کنترل صادرات روی ارایه تجهیزات اینترنتی و خدمات شبکه به ایران را برای کمک به اعتراضات کاهش می‌دهد و اتصالات استارلینک در ایران در دسترس نبود، ماسک در 23 سپتامبر در توییتر اعلام کرد آن را فعال می‌کند. بر اساس توییت 19 دسامبر این شرکت که به درخواست اظهارنظر درباره فعالیت‌های خود در ایران پاسخ نداد، اکنون بیش از یک میلیون مشترک در سراسر جهان از این سیستم استفاده می‌کنند.
در این رابطه، برخی تصاویر در پشت‌بام ساختمان‌ها در تهران، بیانگر پایانه‌های اینترنتی ماهواره‌ای استارلینک است که توسط گروهی ایرانی- آمریکایی به ایران قاچاق شده‌اند.
برخلاف اتصال فیبر نوری، بشقاب استارلینک با مجموعه‌ای از ماهواره‌های لیزری ارتباط برقرار می‌کند که داده‌های اینترنتی را به ایستگاه‌های زمینی ارسال می‌کنند. یک روتر به دیش متصل می‌شود و به کاربران امکان می‌دهد از طریق سیگنال‌های وای‌فای به اینترنت دسترسی داشته باشند.
طرح گروه کالیفرنیا، مستلزم جمع‌آوری پول از اهداکنندگان خصوصی و بنیادها برای خرید مدل Starlink RV و همچنین پرداخت ماهانه 110 دلار برای هر دستگاه به منظور خدمات اینترنتی بود تا آنها در ایران کار کنند.
حدود 40 دستگاه ارسال‌شده توسط این گروه، وارد شده‌اند و 40 دستگاه دیگر هنوز در حال حمل‌ونقل یا آماده ارسال هستند.
به گفته یکی از اعضای این گروه، با تلاش‌های مشابهی که از سوی دیگر فعالان در حال انجام است، حدود 200 کیت استارلینک در ایران وجود دارد.
دو نفر از اعضا گفتند که اولین استارلینک آنها که به ایران راه پیدا کرد، با ون توسط مرزبانان متوقف شد اما بعدا به یک معترض در تهران تحویل داده شد. او آن را به پشت‌بام آپارتمان منزلش برد و آن را به یک پایه موقت وصل کرد.
این معترض گفت: پس از پنج دقیقه، دیش به ماهواره وصل شد. او با گوشی هوشمند خود، ویدئوی کوتاهی گرفت که توسط وال استریت ژورنال بررسی شد و نشان داد که سیستم کار می کند و آن را برای سایر اعضای گروه در کالیفرنیا ارسال کرد.
وی می‌گوید: روی دیش را با چادرهای مادرش پوشانده بود. یکی دیگر از دریافت‌کنندگان، یک عکاس آماتور در منطقه کردستان ایران بود که با استفاده از یکی از موارد قاچاق‌شده، فیلم و عکس‌های اعتراضات را ارسال می‌کرد.
به گفته حسین فاطمی، مالک ایرانی یک آژانس عکاسی در نیویورک، که بسیاری از عکس‌ها را دریافت کرده و به مشتریان فروخته، اینها تصاویر دستگاه‌های قاچاق‌شده است. فاطمی مدعی شد: «ما مطمئنیم که دولت می‌‌داند استارلینک در ایران وجود دارد اما نمی‌داند چه کسانی یا در چه شهرهایی، آنها را دارا هستند.»
- ایلان ماسک تایید کرد
به گزارش عصر ارتباط در زمان تنظیم گزارش حاضر و در همین راستا ایلان ماسک، مالک شرکت استارلینک با توییت کوتاهی خبر از فعالیت و دسترسی 100 ترمینال دریافت کننده اینترنت ماهواره‌ای در ایران داد.
وی در توییتی کوتاه نوشت: «این شرکت اکنون نزدیک به ۱۰۰ استارلینک فعال در ایران دارد.»
ایلان ماسک حدود سه ماه قبل نیز با انتشار توییتر کوتاهی وعده داد: «سرویس اینترنت ماهواره‌ای استارلینک را در ایران فعال خواهد کرد.»
وعده‌ای که با چراغ سبز و اجازه دولت آمریکا از طریق تصویب رفع تحریم‌های ارایه خدمات دسترسی به اینترنت برای ایرانیان، ظاهرا اکنون محقق شده است.
در خصوص فعال‌سازی و ادعای ایجاد دسترسی ایرانی‌ها به اینترنت ماهواره‌ای نیز دو فرضیه در آینده مطرح است.
بر این اساس یا امکان و تجهیزاتی برای شناسایی یا مختل شدن این ارتباطات در دستور کار دستگاه‌های متولی در این عرصه بکار گرفته خواهد شد و یا آنکه در خلاء چنین امکانی و تداوم بهره‌برداری، ارزان‌سازی تجهیزات و به اشتراک‌گذاری هزینه‌های دسترسی به این امکانات از سوی کاربران ایرانی، موقعیت ارایه‌دهندگان، اپراتورها و شرکت‌های خدمات ارتباطی در ایران نیز با تهدیدهای جدی مواجه شده و گذشته از مسایل امنیتی، آثار و تبعات اقتصادی نیز در پی خواهد داشت.
تا زمان تنظیم این گزارش شاهد واکنشی از سوی مسوولان وزارت ارتباطات و دستگاه‌های دیگر کشور در خصوص این موضوع نبودیم.
