احمد محمدغریبان – مساله کاهش وابستگی به بسترها، پلتفورم‌ها و سیستم‌های عامل با کلیدواژه «استقلال سایبری» مساله جدیدی در کشور ما محسوب نمی‌شود و در دولت‌های مختلف دنبال شده است.
اما مساله اساسی اینجاست که این کلیدواژه در کنار ارزش‌های نهفته در آن نباید به مستمسکی برای اتلاف منابع مالی و اعتماد عمومی در کشور منجر شود.
در این میان یکی از عناوین تکراری و برجسته در دولت‌های گذشته موضوع ساخت و رونمایی از سیستم عامل ملی مبتنی بر موبایل و کامپیوتر بوده است.
بررسی تاریخچه اخبار نشان می‌دهد که از اوایل دهه 80 بحث افتتاح و ارایه منابع و تسهیلات برای تولید سیستم عامل ملی آن هم با محوریت وزارت ارتباطات مکررا مطرح شده است.
اما برای جلوگیری از اطاله کلام صرفا به بررسی موضوع در دولت فعلی و قبلی پرداخته می‌شود.
در بیست و هفتم آذرماه سال قبل معاونت فناوری و نوآوری وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات به منظور تولید سیستم‌عامل تلفن همراه هوشمند فراخوان عمومی اعلام کرد.
در فراخوان منتشر شده معاونت فناوری و نوآوری وزارت ارتباطات آمده بود: در راستای اجرای بند ۱۸ اهداف عملیاتی سند طرح کلان و معماری شبکه ملی اطلاعات و به منظور شناسایی ظرفیت‌های فنی و اجرایی تولید و توسعه سیستم‌عامل تلفن همراه هوشمند، از بین اشخاص حقیقی و حقوقی شامل شرکت‌های خصوصی، غیردولتی و سازمان‌های مردم‌نهاد که تا تاریخ بیستم دی‌ماه ۱۴۰۱ دارای حداقل یک سیستم‌عامل عملیاتی نصب شده بر روی گوشی هوشمند باشند برای ارزیابی دعوت به عمل می‌آید.
داوطلبان حداکثر تا تاریخ فوق برای دریافت شرایط ارزیابی و حمایت، درخواست‌های خود را به همراه رزومه فنی و سوابق کاری مرتبط به نشانی رایانامه dti@ict.gov.ir ارسال کنند.
31 اردیبهشت‌ماه سال جاری اما معاون دیگر وزیر ارتباطات و رییس سازمان فناوری اطلاعات اعلام کرد: حمایت‌هایی برای توسعه سیستم عامل داریم که منابعی برای آن لحاظ شده و شرکت‌هایی اعلام توانمندی کرده‌اند که در سال ۱۴۰۲ به سرانجام خوبی خواهد رسید.
اما بد نیست تنها چند سال به عقب یعنی 19 تیرماه سال 1398 باز گردیم تا به خبر نصب و راه‌اندازی یک سیستم عامل موبایلی دیگر در دولت قبل برسیم.
در آن مقطع در خبرها آمده بود روز گذشته اعلام شد سیستم عامل بومی موبایل طراحی نصب آن روی گوشی داخلی جی‌ال‌ایکس آغاز شده است. پس از آن، آذری جهرمی وزیر پیشین ارتباطات و فناوری اطلاعات در اینستاگرام خود درباره سیستم عامل اندروید سفارشی‌شده، با طرح این پرسش که چرا این سیستم عامل پیگیری شد؟ نوشت: در یک سال گذشته، تعدادی از نرم‌افزارهای ایرانی از گوشی‌های تلفن همراه، توسط شرکت‌های آمریکایی به بهانه‌های مختلف حذف شدند. ضربه بزرگی به کسب‌وکارهای ایرانی وارد شد، این اقدام از شرکت اپل آغاز و به گوگل نیز تسری پیدا کرد. آیا باید دست روی دست گذاشت تا کسب‌وکار جوانان ایرانی از دست برود؟
در آن مقطع آذری جهرمی حتی درباره یکی از شائبه‌هایی که درباره سیستم عامل بومی وجود دارد، یعنی امکان ایجاد محدودیت در دسترسی به سرویس‌های بین‌المللی و در پاسخ به اینکه آیا همه نرم‌افزارها اندرویدی روی این سیستم عامل قابل نصب است؟ گفت: با این سیستم عامل، شما قادر به استفاده از تمام نرم‌افزارهای بین‌المللی هستید، اما به عکس، گوگل قادر به دستکاری گوشی شما نخواهد بود. به دیگر سخن، جاده یک‌طرفه شده و ایرانی‌ها قادر به استفاده از همه خواهند بود اما دیگر قابلیت تحریم و حذف ایرانی‌ها وجود نخواهد داشت.
وزیر سابق ارتباطات حتی درباره زمان عرضه گوشی‌هایی که از سیستم عامل بومی استفاده می‌کنند، با قطعیت گفته بود: عرضه آزمایشی از ۱۷ تیر آغاز شده و در سطح انبوه تا شهریورماه (سال 1398) صورت خواهد گرفت.
این که آن سیستم عامل کجاست و چه شد و چه مقدار بودجه و امکانات به چه شرکت یا شرکت‌هایی از سوی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات ارایه شد، پرسش‌هایی است که ظاهرا چندان مورد توجه نهادهای نظارتی قرار نگرفت.
و شاید دقیقا به همین دلیل است که در وزارت ارتباطاتِ دولت جدید نیز همچون دولت‌های گذشته، حرف از تزریق بودجه و امکانات و انتخاب شرکت یا شرکت‌های جدید برای تولید سیستم عامل بومی می‌شود!
به این نکته هم توجه باید داشت که خروجی و ماحصل تمامی سیستم‌های عامل قبلی قاعدتا باید در وزارت ارتباطاتی که همواره متولی این امر بوده وجود داشته باشد تا نیازی به هزینه و اختراع مجدد و چند باره یک چرخ نباشد.
