احمد محمدغریبان
ظرف دو سال اخیر دو گزاره در خصوص وضعیت اینترنت ایران به کرات مطرح شده و همچنان نیز خواهد شد. در یکسو گفته می‌شود، کیفیت و سرعت اینترنت مطلوب نیست و در سوی دیگر وزیر و مدیران وزارت ارتباطات به کرات از بهبود وضعیت اینترنت در آینده می‌گویند.
پرسش اینجاست که دقیقا کدام گزاره در خصوص اینترنت صحیح است؟
موضوع نخست این است که مشکل وضعیت و کیفیت فعلی اینترنت، نه تنها انکار نمی‌شود، بلکه تقریبا در هر مراسم افتتاحیه‌ای در حوزه ارتباطات که با حضور شهید ابراهیم رییسی، رییس جمهور برگزار می‌شد، ایشان مکررا خواستار افزایش سرعت اینترنت بود.
وزیر ارتباطات هم در پاسخ به این موضوع می‌گوید، از اپراتورها برای بهبود سرعت اینترنت تعهد گرفته و با تکمیل پروژه فیبرنوری سرعت تا 100 برابر افزایش می‌یابد.
این وضعیت که تقریبا دو سال است محل بحث و پرسش رسانه‌هاست، با استناد به برخی مراجع و آمارها هم ادامه دارد.
پس در خصوص وضعیت فعلی اینترنت باید گفت، گلایه‌مندان از سرعت و کیفیت اینترنت، حق داشته و درست می‌گویند و از رییس جمهور شهید تا وزیر ارتباطات نیز بر این گلایه صحه می‌گذاشتند.
اما در مورد حلوا حلوا گفتن وزیر ارتباطات در خصوص بهبود اینترنت ایران در آینده نیز باید گفت، او نیز درست می‌گوید.
لذا هیچ یک از طرفین دعوای اینترنت، دروغ نمی‌گویند، لیکن مساله اصلی در این شکاف و تداوم موضوع، «شکاف میان تقاضا و عرضه» است.
در حال حاضر تقاضا برای دریافت اینترنت پرسرعت و مطلوب، روز به روز بیشتر می‌شود، اما معضلی که امروز کشور با آن دست به گریبان است از سال‌ها قبل پیش‌بینی شده بود، هشدار هم داده شد و از همه این موارد بدتر آنکه در این خصوص اقدامی در گذشته نشد.
واقعیت آن است که از سال‌های دور شیوه طراحی و توسعه شبکه دسترسی به اینترنت در ایران، به گواه متخصصان این عرصه و برخلاف رویه رایج در دیگر کشورها، به شکلی استاندارد پیاده‌سازی نشده است و در حالیکه در دنیا پایه استفاده و گسترش دسترسی به اینترنت (به واسطه امکان ارایه سرعت بیشتر)، بر پایه اینترنت ثابت توسعه یافته، اما در ایران بیش از 95درصد ارتباطات بر پایه اینترنت سیار و موبایل پیش رفته است.
نتیجه این وضعیت، همزمان با رشد کاربران و کاربری اینترنت، موجب اشباع ظرفیت محدود و مشخص ارتباطات سیار و متعاقب آن افت کیفیت و سرعت دسترسی به اینترنت در ایران شد و اگر اوضاع به همین منوال پیش می‌رفت، کشور با معضلات انبوهی مواجه می‌شد.
اگرچه گواه این بحران را در اظهارات و هشدارهای مکرر مدیران اپراتورهای ثابت و سیار، طی یک‌دهه گذشته می‌توان مشاهده کرد که در رسانه‌های کشور نیز بارها بازتاب یافت.
نظر به همین کاستی و مشکل تاریخی بود که وزارت ارتباطات در دولت سیزدهم، دست به کار «جراحی عظیم زیرساخت ارتباطی کشور» شد.
اگرچه همانطور که ذکر شد این پروژه می‌بایست با آینده‌نگری از حجم وابستگی به زیرساخت‌های ارتباطی و مدل‌های توسعه جهانی، از دهه‌های گذشته با جدیت در دستور کار قرار می‌گرفت، لیکن به واسطه سختی، پیچیدگی، زمانبری و عظیم بودن این پروژه، و نیازمندی به انبوهی از هماهنگی‌ها، جلسات، قوانین، مقررات و … چنین اقدامی در دستور کار قرار نگرفت.
از سوی دیگر عدم تعدیل تعرفه‌های ارتباطی متناسب با تغییرات نرخ ارز و تورم، بی‌توجهی به مشکلات اپراتورهای ارتباطی و کاربران اینترنت در سال‌های قبل، منجر به دلسردی و افت شدید توان و میل به سرمایه‌گذاری اپراتورها در توسعه زیرساخت‌های اینترنت شد.
این در حالیست که آینده شبکه اینترنت سیار و نسل‌های پیشرفته پنجم و آتی نیز اصولا به بستر فیبرنوری وابسته و متکی است و زیرساخت‌های سابق اصولا امکان انتقال حجم و سرعت بالا را نداشتند.
پر واضح است که اگر در این دولت نیز این بار و مسوولیت ملی، همچون گذشته، با اتلاف وقت، بی‌توجهی و پرداختن به امور حاشیه‌ای و سیاسی بر زمین می‌ماند، عرصه ارتباطات و کسب‌وکارها، خدمات و مشاغل وابسته به آن و در مجموع اقتصاد دیجیتال در کشور با خسارات و بن‌بست‌های غیرقابل جبران مواجه می‌شد و از سوی دیگر شاهد تشدید شکاف‌های ارتباطی و فراهم‌نشدن فرصت‌های عادلانه و برابر برای رشد تمام فرزندان ایران در حوزه‌های ارتباطی، اقتصادی، اجتماعی، آموزشی، درمانی، سرگرمی و … به ویژه در شهرها، روستاهای کوچک و مناطق محروم بودیم.
لذا آنچه در خصوص پروژه فیبرنوری در حال اجراست، انصافاً کاری سخت، بزرگ و زمانبر است و مثل این می‌ماند که در کشوری به وسعت ایران و از نقطه صفر، کار کشیدن لوله‌های گاز، آب و برق تا داخل خانه‌ها شروع شده باشد. فیبرنوری هم دقیقا با چالش‌های مشابه مواجه است و از رساندن فیبر بین استان‌ها و داخل شهرها گرفته تا روستاها و خانه‌ها، نیازمند متر، متر، حفاری، هزینه و هماهنگی است.
لذا در جمع‌بندی باید گفت، محل اختلاف میان گلایه‌مندان از وضعیت امروز اینترنت و آمار آتی وزیر ارتباطات، شکافی بیش از یک‌دهه‌ای است که انشاالله در حال رفع است.
