داود صفی خانی
در ایران، لایحه مالیات بر ارزش افزوده برای اولین بار در دی ماه ۱۳۶۶ به مجلس ارائه شد و در کمیسیون اقتصادی مجلس مورد بررسی قرار گرفت. پس از اعمال نظرات و تصویب ۶ ماده از آن، به تقاضای دولت به دلیل اجرای سیاست تثبیت قیمت‌ها و مشکلات اقتصادی ناشی از جنگ تحمیلی، دولت این لایحه را از مجلس پس گرفت.
در سال ۱۳۷۰، دپارتمان امور مالی صندوق بین‌‌المللی پول نیز اجرای سیستم مالیات بر ارزش افزوده را توصیه کرد و با توجه به احساس نیاز و نظرات کارشناسان و متخصصان داخلی و بین‌‌المللی در رابطه با برقراری چنین نظام مالیاتی، برنامه اجرای این نظام مالیاتی در اواخر دهه ۱۳۷۰ مجدداً در دستور کار دولت قرار گرفت و نهایتاً لایحه تدوین و پس از سیر طولانی خود در شهریور ۱۳۸۱ به تصویب هیات وزیران رسید و در مهر ماه همان سال به مجلس ارائه شد و در اردیبهشت ماه سال ۱۳۸۷ به تصویب مجلس رسید. این قانون به صورت آزمایشی برای مدت ۵ سال در کشور به اجرا درآمد و در نهایت مسیر عملیاتی آن در سال 1403 به نرخ عمومی‌ده درصد رسید.
مالیات بر ارزش افزوده همواره موضوعی پرچالش از ابتدای امر تا اکنون در فضای کسب و کار و نزد فعالان اقتصادی بوده است، به تازگی سخنگوی اتاق اصناف ایران در این رابطه نیز توضیحات جالبی ارائه کرده و با اشاره به افزایش نرخ مالیات بر ارزش افزوده در سال ۱۴۰۳ و پیامدهای اقتصادی این افزایش گفته: اخذ مالیات بر ارزش افزوده در کشورهای توسعه‌یافته که از اقتصاد پویا و با ثباتی برخورداند، نه تنها عاملی برای جلوگیری از مصرف‌گرایی است، بلکه موجب کنترل تورم و ثبات قیمت‌ها نیز می‌شود.
همچنین یکی از راه‌های مدیریت مصرف‌گرایی، کاهش تورم و ثبات اقتصادی در اقتصادهای توسعه‌یافته اخذ مالیات بر ارزش افزوده است؛ در واقع هر شهروندی که مصرف بیشتری داشته باشد، ملزم به پرداخت مالیات بیشتر است. این در حالی است که اخذ مالیات بر ارزش افزوده در کشوری مانند ایران که از ثبات اقتصادی مستمری برخوردار نیست، نتیجه معکوس در بر خواهد داشت.
به گفته رئیس کارگروه مالیاتی اتاق اصناف ایران، در حال حاضر واحدهای صنفی در ایران به واسطه عدم ثبات نرخ ارز، تورم افسارگسیخته و کاهش سرمایه‌گذاری در شرایط سختی فعالیت می‌کنند تا جایی که بسیاری از فعالان صنفی برای بقاء و دوام کسب و کار خود، میزان سود خود را به کمتر از سود واقعی کاهش داده‌اند.
در چنین شرایطی دولت با اخذ مالیات بر ارزش افزوده و افزایش سالانه آن نه تنها کمکی به بهبود وضعیت اقتصاد کشور و به ویژه اصناف نمی‌کند، بلکه روز‌به‌روز باعث تضعیف اصناف، کسب‌وکارها، رشد تورم و افزایش قیمت‌ها در بازار می‌شود.
وی تأکید کرده است: به نظر میرسد که اگر دولت مصمم به مدیریت اقتصاد کشور است و تلاش می‌کند که نظام اقتصادی کشور را به سمت و سوی رشد اقتصادی سوق دهد، یکی از بهترین راهکار، عدم دریافت مالیات بر ارزش افزوده از بعضی اقلام مورد نیاز جامعه و یا کاهش قابل توجه نرخ آن است. به عبارتی در بعضی مشاغل سود دولت با اخذ مالیات بر ارزش افزوده از فروش اجناس از خود صاحب کسب و‌کار بالاتر بوده که این از رسالت مدیریت کسب و کار و ایجاد فضای اقتصاد آزاد و حضور فعال بخش خصوصی و دمیدن انرژی برای فعالیت مضاعف در بازار به دور است.
این گفته‌های درست سخنگوی اتاق اصناف ایران باعث شد از نگاهی دیگر به مقوله مالیات بر ارزش افزوده بیاندازیم. موضوعی که اساسا در سال‌های اخیر به شدت فضای اقتصادی جامعه را درگیر کرده است، بحث تحریم‌ها و به نوعی قفل شدگی در فرایند مراوادات تجاری و مشکلات همیشگی در این باره بوده است و این عاملی بر دشواری تجارت و به تبع تاثیر آن بر فضای کسب و کار بوده است، در ادامه این زنجیره مشکلات، آن چیزی که بر پیکره اقتصاد تحمیل شده است سطوح مختلفی از تورم بوده که هر سال بر شدت آن افزوده شده است، از طرفی در این اثنا هم از زبان دولتمردان، جراحی اقتصادی و لزوم تحمل مردم و کسب و کارها برای به ثمر رسیدن نتایج آن توصیه شده است.
اما سوال اساسی این است که سهم دولت از این جراحی اقتصادی کجاست؟ در واقع اگر فضای اقتصادی جامعه، فعالان، کسب و کارها و مردم در معرض جراحی اقتصادی هست که مثل هر جراحی واقعی با درد و خونریزی همراه است و هزینه‌هایش بر آنها تحمیل می‌شود، دولت‌ها خود چه هزینه‌های در قبال آن پرداخت می‌کنند؟
از این دریچه یکی از موضوعاتی که در این رابطه زیر ذره بین قرار می‌گیرد همان مالیات بر ارزش افزوده است. از سال 1387 قانونی به طور موقت با عنوان قانون مالیات بر ارزش افزوده به مرحله اجرا درآمد که بر اساس آن تفاوت بین ارزش کالاها و خدمات عرضه شده با ارزش کالاها و خدمات خریداری شده مشمول مالیاتی شد که از 3 درصد آغاز و امروز به10 درصد رسیده است. اما سوال این است که فلسفه اخذ مالیات بر ارزش افزوده چیست؟
در واقع بین سرمایه‌گذاری و مصرف همواره نوعی از بده بستان وجود دارد که ترسیم‌کننده رشد یا عدم رشد اقتصادی است. اگر به تعریف سنتی از بانکداری بپردازیم یعنی نهاد واسط بین پس‌اندازکنندگان و قرض‌گیرندگان، لذا کاهش مصرف به معنای افزایش پس‌انداز و لذا تجهیز منابع بیشتر برای سرمایه‌گذاری است. مالیات بر ارزش افزوده نوعی از مالیات بر مصرف است که فلسفه وجودی آن کاهش مصرف به نفع سرمایه‌گذاری است در حالی که در واقعیت امر با تغییر ماهیت تأمین مالی در بانکداری مدرن، پس‌اندازها سهم اندکی در تجهیز منابع مورد نیاز سرمایه‌گذاری دارند. مخصوصا با کارکردی که بانکداری در کشور ما دارد اساسا این مبنای مالیات ارزش افزوده به کلی زیر سوال است.
در واقع موضوع اینجاست که در اقتصادهای پویا و با ثبات برای کنترل مصرف‌گرایی اگر روی آن مالیاتی بسته شود در تراز نهایی این تنظیم‌گری با مالیات بر ارزش افزوده موجب تراز پس‌انداز نسبت به هزینه مصرف‌گرایی در بانک‌ها می‌شود و این عاملی برای تجیهز سرمایه‌گذاری بانک‌ها برای توسعه اقتصادی می‌شود. اما پروسه و فرایندی که در واقع فلسفه اصلی مالیات بر ارزش افزوده است در کشور ما به دلیل اقتصاد کم‌ثبات و تورم شدید و از طرفی کارکرد ناقصی که بانکداری در تجهیز سرمایه گذاری دارد، در کلیت پایه‌های اخذ مالیات بر ارزش افزوده بسیار نامتزلزل و غیر منطقی به نظر میرسد.
لذا پرسش این است که چرا دولت‌ها اقدام به اخذ این نوع مالیات می‌کنند؟
پاسخ این است که مالیات بر ارزش افزوده بعد از تورم ساده‌ترین و در عین حال پنهان‌ترین نوع مالیات برای تأمین منابع دولت است از سوی دیگر بر خلاف مالیات بر درآمد امکان فرار از پرداخت آن وجود ندارد لذا دولت‌ها علاقه‌مند به دریافت این نوع از مالیات‌های سهل الوصولند.
اما نکته حائز اهمیت دیگر آن است که مالیات بر ارزش افزوده از محل درآمدی پرداخت می‌شود که قبلا مالیات آن تحت عنوان مالیات بر درآمد پرداخت شده است. اگر به صورت خوش بینانه فلسفه مالیات بر درآمد را پرداخت سهم افراد از منابع عمومی که طی فرایند کسب درآمد خود مورد استفاده قرارداده‌اند، بدانیم، بایستی گفت مالیات بر ارزش افزوده با سازوکار یاد شده به مثابه گرفتن مالیات مضاعف از تمامی مالیات‌دهندگان است چرا که قبلا مالیات‌دهندگان سهم خود را از استفاده از منابع عمومی پرداخت کرده‌اند.
این در حالیست که در بسیاری از کسب و کارها اساسا حصول سود 10درصدی مستلزم سرمایه گذاری بلند مدت و بسیار دشوار در شرایط ناپایدار اقتصادی هست و حتی دورنمای تحقق سود 10درصدی خالص برای بسیاری از کسب و کارها و فعالان اقتصادی دست نیافتنی است. اما دولت به راحتی بدون هیچ گونه ریسکی به راحتی علاوه بر مالیات بر درآمد، از محل مالیات بر ارزش افزوده، مالیاتی دوباره‌ای را از کسب و کارها، فعالان اقتصادی و مردم وصول می‌کند!
حال سوال مهمتری که مطرح می‌شود این است که چگونه دولت‌ها حتی حاضر به گذشتن از این درآمد غیر منطقی خود نبوده و سعی نمی‌کنند با حذف آن اندکی از افزایش قیمتی که به مردم با تورم تحمیل شده است را بکاهند؟
این اقدام حداقل کاری است که دولت می‌تواند انجام دهد، اگر تورم را مالیاتی پنهان قلمداد کنیم که به مردم، کسب و کارها و فعالان اقتصادی هر ساله تحمیل می‌شود، انتظار این است که در شرایط پرتورمی و در اقتصاد ناپایداری که در معرض انواع گرانی‌ها قرار دارد، با حذف مالیات بر ارزش افزوده حداقل دولت خود پیش قدم در راه مبارزه با گرانی باشد و فایده حداقلی‌اش این است که بسیاری از کالاها و خدمات 10 درصد ارزانتر می‌شوند!
so much superb information on here, : D.
With every little thing that seems to be building within this particular subject matter, a significant percentage of viewpoints are somewhat refreshing. Nonetheless, I appologize, because I can not give credence to your entire plan, all be it radical none the less. It appears to us that your opinions are actually not completely rationalized and in simple fact you are your self not completely confident of your point. In any event I did enjoy looking at it.
I precisely wanted to thank you very much once again. I am not sure the things I could possibly have done without the ways discussed by you on such a industry. It was before a real traumatic case in my view, nevertheless being able to see this well-written technique you treated it made me to jump with contentment. Extremely thankful for the advice and thus believe you are aware of a great job that you’re putting in training the rest with the aid of a blog. Probably you haven’t got to know any of us.
Hey there I am so glad I found your blog page, I really found you by mistake, while I was researching on Yahoo for something else, Nonetheless I am here now and would just like to say thanks for a remarkable post and a all round exciting blog (I also love the theme/design), I don’t have time to read it all at the minute but I have saved it and also included your RSS feeds, so when I have time I will be back to read much more, Please do keep up the fantastic job.
Great line up. We will be linking to this great article on our site. Keep up the good writing.
I liked up to you will receive carried out right here. The comic strip is attractive, your authored material stylish. nevertheless, you command get got an nervousness over that you wish be turning in the following. unwell indubitably come more formerly once more since exactly the similar just about very frequently inside case you shield this hike.
What’s Taking place i am new to this, I stumbled upon this I have discovered It absolutely helpful and it has helped me out loads. I am hoping to contribute & help other customers like its aided me. Great job.
Magnificent items from you, man. I have take note your stuff prior to and you’re just extremely magnificent. I really like what you have received right here, certainly like what you are stating and the way in which during which you are saying it. You are making it entertaining and you continue to take care of to keep it sensible. I can’t wait to learn far more from you. That is actually a great site.
certainly like your web-site but you have to check the spelling on quite a few of your posts. Several of them are rife with spelling issues and I find it very bothersome to tell the truth nevertheless I’ll definitely come back again.
Great wordpress blog here.. It’s hard to find quality writing like yours these days. I really appreciate people like you! take care
An impressive share, I just given this onto a colleague who was doing a little analysis on this. And he in fact bought me breakfast because I found it for him.. smile. So let me reword that: Thnx for the treat! But yeah Thnkx for spending the time to discuss this, I feel strongly about it and love reading more on this topic. If possible, as you become expertise, would you mind updating your blog with more details? It is highly helpful for me. Big thumb up for this blog post!
I regard something truly interesting about your blog so I saved to fav.
I am really loving the theme/design of your weblog. Do you ever run into any web browser compatibility issues? A couple of my blog readers have complained about my website not working correctly in Explorer but looks great in Safari. Do you have any suggestions to help fix this problem?
I’m really impressed with your writing skills as well as with the layout on your weblog. Is this a paid theme or did you modify it yourself? Anyway keep up the excellent quality writing, it’s rare to see a great blog like this one today..
I absolutely love your blog and find a lot of your post’s to be exactly I’m looking for. Does one offer guest writers to write content for you? I wouldn’t mind producing a post or elaborating on a lot of the subjects you write concerning here. Again, awesome weblog!
This really answered my drawback, thank you!
I went over this website and I think you have a lot of excellent information, saved to fav (:.
Hello very nice website!! Man .. Excellent .. Wonderful .. I will bookmark your blog and take the feeds also…I’m satisfied to find numerous helpful information here in the put up, we need develop more techniques on this regard, thank you for sharing. . . . . .
Good ?V I should certainly pronounce, impressed with your site. I had no trouble navigating through all tabs as well as related info ended up being truly easy to do to access. I recently found what I hoped for before you know it in the least. Reasonably unusual. Is likely to appreciate it for those who add forums or anything, web site theme . a tones way for your client to communicate. Nice task..
Rattling nice pattern and wonderful content material, very little else we need : D.
You made some decent points there. I looked on the internet for the subject and found most persons will consent with your website.
Heya just wanted to give you a brief heads up and let you know a few of the images aren’t loading properly. I’m not sure why but I think its a linking issue. I’ve tried it in two different browsers and both show the same outcome.
Pretty! This was a really wonderful post. Thank you for your provided information.
Nice post. I learn something more challenging on different blogs everyday. It will always be stimulating to read content from other writers and practice a little something from their store. I’d prefer to use some with the content on my blog whether you don’t mind. Natually I’ll give you a link on your web blog. Thanks for sharing.
As soon as I discovered this site I went on reddit to share some of the love with them.
Good web site! I really love how it is easy on my eyes and the data are well written. I am wondering how I could be notified whenever a new post has been made. I have subscribed to your feed which must do the trick! Have a great day!
You made some clear points there. I looked on the internet for the subject matter and found most individuals will approve with your site.
Good – I should definitely pronounce, impressed with your web site. I had no trouble navigating through all tabs as well as related information ended up being truly easy to do to access. I recently found what I hoped for before you know it in the least. Reasonably unusual. Is likely to appreciate it for those who add forums or something, web site theme . a tones way for your customer to communicate. Excellent task.
hi!,I really like your writing so so much! share we keep in touch extra approximately your post on AOL? I need a specialist in this area to resolve my problem. May be that is you! Taking a look ahead to peer you.
My husband and i have been very glad Emmanuel managed to conclude his web research through the ideas he obtained from your site. It is now and again perplexing to simply be making a gift of helpful hints which usually other folks might have been making money from. We fully grasp we have got you to give thanks to because of that. These illustrations you made, the simple blog menu, the friendships you can help to promote – it is all impressive, and it is facilitating our son and our family know that that matter is brilliant, which is certainly extraordinarily serious. Many thanks for everything!
I got what you mean , thanks for posting.Woh I am thankful to find this website through google. “Being intelligent is not a felony, but most societies evaluate it as at least a misdemeanor.” by Lazarus Long.
There is apparently a bundle to know about this. I believe you made certain good points in features also.
Hi there! This is my first comment here so I just wanted to give a quick shout out and tell you I really enjoy reading through your articles. Can you recommend any other blogs/websites/forums that cover the same topics? Many thanks!
Your home is valueble for me. Thanks!…
Very efficiently written article. It will be useful to anyone who usess it, as well as me. Keep doing what you are doing – can’r wait to read more posts.
Well I truly enjoyed studying it. This article offered by you is very constructive for accurate planning.
It?¦s really a cool and helpful piece of info. I am satisfied that you just shared this helpful info with us. Please stay us informed like this. Thanks for sharing.
You really make it appear really easy along with your presentation however I to find this matter to be really something which I think I would by no means understand. It sort of feels too complex and extremely large for me. I am taking a look forward on your next put up, I?¦ll attempt to get the hang of it!
hello!,I love your writing so so much! percentage we communicate more about your article on AOL? I require an expert in this house to resolve my problem. May be that’s you! Looking forward to look you.
whoah this weblog is magnificent i like studying your posts. Stay up the good paintings! You recognize, lots of individuals are hunting around for this information, you could aid them greatly.
Excellent web site. Lots of helpful information here. I’m sending it to some buddies ans also sharing in delicious. And of course, thanks on your sweat!
Very interesting info !Perfect just what I was searching for! “He who spares the wicked injures the good.” by Seneca.
Heya just wanted to give you a brief heads up and let you know a few of the pictures aren’t loading correctly. I’m not sure why but I think its a linking issue. I’ve tried it in two different internet browsers and both show the same outcome.
Saved as a favorite, I really like your blog!
I believe this website contains very great composed written content posts.
Very interesting subject , regards for putting up.
Utterly indited content, Really enjoyed looking through.
I have fun with, cause I found just what I was having a look for. You’ve ended my 4 day lengthy hunt! God Bless you man. Have a nice day. Bye