میثم نقی پور – نگاهی به تاریخچه خدمات مالی در جهان و مشاهده نمونه‌هایی از جمله ساختمان 230ساله بورس نیویورک (NYS)، سابقه بیش از 300ساله شرکت‌های بیمه‌ای و عمر بیش از 500 ساله خدمات بانکداری، به وضوح نشان از آن دارد که در ایران این خدمات هنوز سابقه چندانی ندارد.
از طرفی با گسترش تکنولوژی و ظهور عصر دیجیتال، رشد و تکامل این قسمت بیش از پیش سرعت گرفت و با جدی‌تر شدن توانایی تکنولوژی‌های دیجیتال در قرن 21 و تولد استارت‌آپ‌های فین‌تک، شتابی دو چندان یافته است.
به نحوی که امروزه کسب وکارهای فین‌تک به یک صنعت چند میلیارد دلاری تبدیل شده است. برخلاف شروع دیرهنگام خدمات مالی در ایران، فین‌تک با فاصله زمانی بسیار کوتاهی نسبت به سایر نقاط جهان، در ایران نیز گسترش یافت و مورد توجه قرار گرفت.
اما در این راستا موانعی وجود دارد که موجب کاهش شاخص‌های عملکردی استارت‌آپ‌ها و افزایش شدید ریسک سرمایه‌گذاری آنها می‌شود که به طور خلاصه از دیدگاه نگارنده به برخی از این موارد اشاره می‌شود.
1. دسترسی سخت به داده‌های خام معتبر
دسترسی به داده‌های خام، APIها و بسیاری از نیازهای اولیه توسعه محصولات فین‌تک تحت تاثیر قوانین سختگیرانه و بعضا خلأ‌های قانونی، برای بسیاری از استارت‌آپ‌ها بسیار سخت است.
به طور مثال و در کمال تعجب توسعه یک محصول در بازارهای ارز دیجیتال و فارکس با محدودیت‌های بسیار کمتری نسبت به توسعه محصول مشابه در بازار بورس ایران روبه‌رو است.
2. مجوزهای سختگیرانه و بعضا انحصاری
در حال حاضر برقراری بسیاری از دسترسی‌ها نیازمند اخذ مجوزهایی است که یا بسیار سختگیرانه و زمانبر است، یا بسیار پرهزینه یا بعضا به حالت شبه‌انحصاری درآمده است. برای مثال می‌توان به تعداد محدود و بسیار کم omsها و نیز شرکت‌های دارای مجوز پردازش اطلاعات مالی اشاره کرد.
3. مدیران سنتی
در وصف این معضل و نگاه بدبینانه برخی مدیران سنتی به حوزه تکنولوژی ذکر یگ مثال گویای مطلب است. شرکتی را در نظر بگیرید که با وجود استقرار کامل یک سامانه هوشمند حضور و غیاب کارکنان، مدیر پس از چند سال همچنان شیوه سنتی و کاغذی حضور و غیاب را حذف نکرده و هر دو به موازات هم، یک کار را انجام می‌دهند. از طرفی توجیه برخی مدیران برای به‌کارگیری شیوه‌های مدرن مدیریت تیمی که در مورد استارت‌آپ‌ها به وفور و با موفقیت انجام می‌شود گاهی خود به یک چالش جدی تبدیل می‌شود.
4. شفافیت نداشتن وظایف و حیطه عملکرد نهادهای ناظر و تنظیم‌گر
در همین حال در برخی موارد شاهد هستیم که نهاد ناظر و تنظیم‌گر، در نقش تصدی‌گری ظاهر می‌شود و به جای حل تعارضات، در تضاد منافع با سایر شرکت‌های فعال آن حوزه قرار می‌گیرد. تصور کنید در حیطه فعالیت خود، نهاد صادرکننده مجوز و ناظر و تنظیم‌گر، همزمان رقیب شماست. شبهه‌ای مشابه آنچه در اواخر خرداد 1401 بین بیمه مرکزی و شرکت‌های فین‌تک فعال در بازار بیمه اتفاق افتاد.
5. سرمایه انسانی
یکی دیگر از مشکلات استارت‌آپ‌های فین‌تکی، سرمایه انسانی متخصص است که در مواردی بسیار کمیاب می‌شود.
برخی از نیرو‌های متخصص استارت‌آپ‌ها به تخصص‌های میان‌رشته‌ای نیاز دارند که عموما این مهارت‌ها توسط خود افراد و خارج از دانشگاه فرا گرفته شده است. متاسفانه با توجه به تعداد بسیار کم رشته‌های میان‌رشته‌ای در دانشگاه‌های کشور، معمولا نمی‌توان این افراد را از میان تازه فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها یافت.
از طرفی این متخصصان معمولا دستمزدهای بالایی دارند که ممکن است برای یک استارت‌آپ توجیه مالی نداشته باشد. سیل مهاجرت این افراد نیز مزید بر علت است.
6. تناسب رشد صنعت فین‌تک با بازار
رشد استارت‌آپ‌های فین‌تک و محصولات‌شان متناسب با رشد و توسعه بازار مربوطه است و این موضوع شاید بزرگ‌ترین چالش این کسب و کار در ایران باشد.
از این رو، فکر نمی‌کنم این تصور منطقی باشد که شما می‌توانید یک محصول بالغ و توسعه‌یافته را در بستر یک بازار نابالغ و کمتر توسعه‌یافته گسترش دهید. بازار خدمات مالی، بستر و زیربنای اصلی توسعه فعالیت‌های فین‌تک است و محدودیت‌ها و ناپختگی‌ها و ضعف‌های زیرساختی آن، بی‌شک در محصولات فین‌تک نیز خود را نشان می‌دهد.
* هم‌بنیان‌گذار اینوست ایمپالس
