آسیه فروردین – مسدود کردن سایت‌های رسمی عرضه‌کننده VPN، رایج‌ترین مسیر جلوگیری از دسترسی و استفاده شهروندان از این سرویس است.
سایت techradarدر گزارشی با همین محور به موضوع سانسور VPN توسط کشورهای مختلف، با تاکید بر 10 کشور نخست، دلایل و تاثیرات آن پرداخته است.
در سال‌های اخیر، مردم جهان، خصوصا در مواقع بحران سیاسی، به‌طور فزاینده به خدمات VPN روی آورده‌اند. استفاده از آن، پس از شروع جنگ در روسیه و در بحبوحه اعتراضات در ایران، به شدت افزایش یافته و اخیرا سنگالی‌ها نیز به طور انبوه از این خدمات، برای حفظ انقلاب سایبری استفاده می‌کنند.
دولت‌ها تلاش می‌کنند از استفاده شهروندان از این نرم‌افزارها جلوگیری کنند، زیرا این نرم‌افزار، اتصالات اینترنتی را رمزگذاری و آدرس IP کاربران را جعل کرده و به آنها اجازه دسترسی به سایت‌های سانسورشده و سطحی از ناشناس بودن می‌دهد.
- وضعیت سانسور VPN و نحوه مسدودسازی آن
وضعیت سانسور VPN در سراسر جهان چگونه است؟ چگونه دولت‌ها، استفاده از این نرم‌افزار را مسدود می‌کنند و از همه مهم‌تر، کدام کشورها بیشتر VPNها را مسدود می‌کنند؟ اینها سوالاتی است که محققان تاپ‌تِن وی‌پی‌ان (Top10VPN) تصمیم گرفتند پاسخی برای آنها بیابند.
نتایج این تحقیق، تصویر واضح‌تری از وضعیت آزادی اینترنت و حقوق دیجیتال در سطح جهان به ما می‌دهد و از قضا و بر مبنای این گزارش چین و ایران، به عنوان بزرگ‌ترین مختل‌کنندگان، در صدر این فهرست قرار دارند.
بررسی Top10VPN درباره وضعیت مسدود کردن VPN در سراسر جهان، میلیون‌ها شاخص اینترنتی را در بیش از 100 کشور جمع‌آوری‌شده توسط رصدخانه باز تداخل شبکه Open Observatory for Network Interference(OONI) طی شش‌ماه، از 1 ژانویه 2023 تا 15 مه، تجزیه و تحلیل کرد.
برای تعیین دامنه تحقیق، کارشناسان تصمیم گرفتند بر رایج‌ترین روشی که دولت‌ها، دسترسی به خدمات VPN را مختل می‌کنند تمرکز کنند.
در بین این روش‌ها، مسدودسازی سایت‌های رسمی ارایه VPN در درجه اول قرار دارد. سایر تاکتیک‌های مسدودسازی VPN مانند اجبار پلی‌استورها به حذف یک برنامه، مجرمانه ساختن استفاده ازVPN و تداخل با پروتکل‌های اینترنتی که اتصالات VPN را فعال می‌کنند، وجود دارد.
- 10 کشور نخست در سانسور VPN
در زمینه کشورهای مسدودکننده VPN، موارد زیر قابل توجه است:
- چین وب‌سایت‌های VPN را بیش از 8 برابر (812 درصد)، بیشتر از میانگین جهانی (که 8 درصد است)، مسدود کرد.
- انگلیس، ایالات متحده و هنگ‌کنگ، 4 درصد از تلاش‌های اتصال به VPN را سانسور کردند.
- غالبا بدترین متخلفان در این زمینه، کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا (MENA) هستند اما تونس در بین کشورهایی است که کمتر از همه VPNها را مسدود می‌کند.
همان‌طور که قبلا ذکر شد، VPNهای چین و ایران، بیشترین تعداد سرویس‌هایی بودند که به ترتیب ۷۳ و ۶۹ درصد از تلاش‌ها برای اتصال به آن را مسدود کرده‌اند. با توجه به اینکه میانگین جهانی، تنها 8 درصد است،
این مقدار، بسیار چشمگیر است. علاوه بر چین (73 درصد) و ایران (69 درصد)، کشورهای دیگر که در ردیف 10 کشور اول برای سانسور VPN قرار دارند، عبارتند از: یمن (62 درصد)، عربستان سعودی (60 درصد)، عمان (49 درصد)، امارات (44 درصد)، مصر (39 درصد)، قطر (38 درصد)، روسیه (32 درصد) و ازبکستان (32 درصد).
ساموئل وودهامز، محقق حقوق دیجیتال در Top10VPN، درباره این یافته‌ها گفت: «مسدودسازی وب‌سایت‌های VPN در روسیه، واقعا برای ما قابل توجه بود. چراکه انتظار می‌رفت نرخ مسدودسازی بیشتر باشد.»
کرملین در نبرد طولانی علیه استفاده از VPNها در روسیه قرار دارد. در آوریل، دولت یک کمپین اطلاعات نادرست دروغ‌پراکنی جدید، برای منصرف کردن شهروندانی که از این ابزارها استفاده می‌کنند، راه‌اندازی کرد.
به گفته وودهامز: «دسترسی به VPN و سایر ابزارها هنوز در روسیه، سه برابر بیشتر از میانگین جهانی محدود است اما با چین و ایران فاصله زیادی دارد. علاوه بر این، Failure به مواردی اشاره دارد که رصدخانه باز تداخل شبکه (OONI)، قادر به تعیین خودکار علت تداخل نیست.»
نمودار کشورهای دارای بیشترین مسدودسازی VPN، نشان می‌دهد کشورها، طیف گسترده‌ای از تاکتیک‌ها را برای جلوگیری از دسترسی شهروندان به وب‌سایت‌های رسمی محبوب‌ترین ابزارهای VPN به کار گرفته‌اند.
بزرگ‌ترین مبارزان با VPNها یعنی چین و ایران، عمدتا به دستکاری DNS روی آوردند. این امر، تاکتیک‌های مختلفی برای ایجاد اختلال در اتصالات در سطح DNS، مانند مسدود کردن برخیIPها، پیکربندی آن برای ارایه پاسخ‌های خطا به برخی پرسش‌ها و موارد دیگر را توصیف می‌کند.
یکی دیگر از تاکتیک‌های رایج تداخل HTTP/HTTPS بود. این تاکتیک نیز یک اصطلاح گسترده، شامل روش‌های سانسور مانند بازرسی بسته‌های عمیق (DPI) و اختلالات TLS است که به سانسورکنندگان اجازه می‌دهد تا اتصالات را نظارت و مسدود کنند.
محققان خاطرنشان کردند مسدودسازی مبتنی بر IP، از جمله تاکتیک‌های کمتر استفاده‌شده نسبت به گذشته است.
- دشمن شماره یک مسدودسازی VPN
از نظر مسدودسازترین سرویس‌ها، به نظر می‌رسد مرورگر Tor به طور مداوم در ۱۰ کشوری که ابزارهای VPN را محدود می‌کنند، دشمن شماره یک است.
این امر، احتمالا به دلیل سطح بالای امنیت و محبوبیت آن است. سایر سرویس‌های محبوب که به شدت مسدود شده‌اند، عبارتند از : Hola VPN، TunnelBear، Hotspot Shield، Nord VPN، Surfshark، Mullvad، Proton VPN، Lantern و موارد دیگر.
وودهامز گفت که تیم Top10VPN به مستندسازی تعداد دفعات مسدود شدن این وب‌سایت‌ها برای ردیابی اینکه آیا روسیه و سایر کشورها در ماه‌های آینده، تلاش‌های سانسور خود را افزایش می‌دهند یا خیر، ادامه می‌دهند.
- چه چیزی در خطر است؟
وودهامز می‌گوید: «مسدود کردن وب‌سایت‌های VPN و سایر فناوری‌های حفظ حریم خصوصی، یادآوری مهمی از روش‌های متعددی است که دولت‌ها برای کنترل جامعه به صورت آنلاین به کار می‌گیرند. متاسفانه دسترسی آنها، اغلب در کشورهایی که این ابزارها بیشتر موردنیاز هستند، محدود می‌شود.»
دولت‌هایی که بیشترین فشار را در استفاده از ابزارهای سانسور دارند، کشورهایی هستند که کنترل دقیق‌تری بر اینترنت باز، هم از نظر نظارت آنلاین و هم از نظر سطح سانسور اعمال می‌کنند. این امر، بدین معناست که تاثیر آن بر حقوق دیجیتالی شهروندان، حتی بیشتر است و بر رفاه مردم، حق حریم خصوصی، آزادی بیان و دسترسی به منابع و اطلاعات آنلاین تاثیر می‌گذارد.
ظاهرا مرورگر Tor، دشمن شماره یک 10 کشوری است که ابزارهای VPN را بیشتر محدود می‌کنند.
البته وودهامز معتقد است «با این وجود، همه‌چیز بد نیست. ما شواهدی از دسترسی مردم به این ابزارها، حتی در برخی از محدودترین کشورها پیدا کردیم.»
در پایان این گزارش آمده است با تمام این تفاسیر هنوز راه‌حل‌هایی برای دور زدن دشوارترین تاکتیک‌های سانسور وجود دارد.
برای مثال، محققان دریافتند ابزارهای دور زدن کمتر شناخته‌شده در بین 10 کشور برتر سانسور VPN همچنان در دسترس هستند. همچنین وب‌سایت‌های ارائه‌دهنده، تنها راه برای دانلود سرویس VPN نیستند. پلی‌استورها و منابع شخص ثالث نیز گزینه مناسبی به شمار می‌روند اما توصیه می‌شود هنگام دانلود نسخه‌های مخرب برنامه‌ها مراقب باشید.
به عنوان یک قاعده کلی، ما به افرادی که در کشورهایی ساکن هستند که VPNها را به شدت سانسور می‌کنند، توصیه می‌کنیم در صورت مسدود شدن این برنامه‌ها، چندین برنامه را دانلود کنند تا از یکی به دیگری پرش کنند! ابزارهای کمتر شناخته‌شده نیز راه‌های موثر برای اتصال مجدد وب تکه‌تکه‌شده به شمار می‌روند.
