آسیه فروردین – سال‌هاست دولت‌های سراسر جهان به شبکه‌های اجتماعی، به خاطر نقش آنها در گسترش اطلاعات نادرست، افزایش خشونت و تحریک انقلاب‌ها حمله می‌کنند.
به گزارش بلومبرگ، در ژوئن، امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه، اسنپ‌چت و تیک‌تاک را به انتشار فیلم‌هایی از تیراندازی پلیس فرانسه به یک نوجوان و تشدید تظاهرات متهم کرد. نمایندگان آمریکا نیز به پلتفرم‌های توییتر و پارلر (Parler) انتقاد کرده‌اند، زیرا معتقدند این پلتفرم‌ها به شورش‌های کاپیتول در ۶ ژانویه ۲۰۲۱ کمک کرده‌اند.
- اعتراضات سنگال: بدون برق، بدون اینترنت
در هفته‌های اخیر، دولت سنگال، ممنوعیت موقت روی تیک‌تاک در شبکه‌های تلفن همراه اعمال کرد اما این ممنوعیت، همین‌جا به پایان نرسید. دسترسی به اینترنت تلفن‌های همراه به مدت پنج روز و شاید بیشتر، مسدود شد.
موسی بوکار تیام، وزیر ارتباطات سنگال همان زمان اعلام کرد که این قطعی، به منظور جلوگیری از گسترش «پیام‌های نفرت‌انگیز و تبلیغی» توسط افرادی که «به اخلال در کشور تهدید می‌کنند»، اعمال شده است. حداقل ۴۰ نفر در کشور در اعتراضات کشته شده‌اند، این تعداد کشته از زمانی که اوسمان سونکو، رهبر مخالف دولت، بازداشت و به اتهام بروابط غیراخلاقی با جوانان متهم شد، رخ داده است.
تصمیم دولت برای قطعی اینترنت به عنوان پاسخ به اعتراضات، بهای سنگینی داشته است. خانه‌ها به برق دسترسی ندارند. مردم دسترسی به سیستم‌های موبایلی را که برای پرداخت هزینه‌های اساسی مانند غذا و آب به آن وابسته‌اند، از دست داده‌اند. کسانی که به رسانه‌های اجتماعی تکیه می‌کردند تا از اعتراضات خیابانی دوری کنند، اکنون خود را در میان معترضان می‌یابند!
بریجت آندره، مشاور ارشد سیاسی در Access Now، یک سازمان غیرانتفاعی که برای حقوق دیجیتال مردم فعالیت می‌کند، می‌گوید: «دسترسی به اطلاعات در زمان‌های بحران، تداعی‌ها و اضطراب‌های سیاسی، غالبا مسئله‌ای واقعی اما مرگبار است. علاوه بر اینکه قطع کردن شبکه‌های اجتماعی، نقض حقوق اساسی است، زندگی و رزق و روزی مردم را به خطر می‌اندازد، به اقتصاد ملی آسیب می‌زند و به کسانی که در قدرت هستند، اجازه می‌دهد تا با بی‌توجهی به حقوق بشر، از مردم سوءاستفاده کنند.»
در بسیاری از کشورهای آفریقایی، گوشی‌های هوشمند، تنها راه دسترسی به اینترنت توسط برخی افراد است. برنامه‌های رسانه‌های اجتماعی، به ویژه تیک‌تاک که نسبت به توییتر و فیس‌بوک، محبوبیتی در حال پیشرفت دارد، به یک خط‌مشی زندگی برای اخبار و اطلاعات تبدیل شده‌اند. سنگال هم استثنا نیست.
در سنگال، مردم از طریق گوشی موبایل برای دریافت خدمات اساسی، به‌ویژه برای اطلاع از اضطراب‌های مرتبط با انتخابات ریاست‌جمهوری در 25 فوریه، به اینترنت تکیه می‌کنند؛ انتخاباتی که رئیس‌جمهور، پس از دو دوره پیوسته ریاست جمهوری، موظف به کناره‌گیری است.
سنکو که چالش‌گر اصلی ائتلاف حاکمیت شناخته می‌شود، ممکن است پس از حکم دادگاه، 1 ژوئن از دور رقابت حذف شود. رهبر مخالفان دولت، در کشوری که 60 درصد مردم آن زیر 25 سال هستند و مورد حمایت بسیاری از سوی رای‌دهندگان جوان است، به تجاوز به یک ماساژور، متهم اما بی‌گناه شناخته شد. با این حال، دوباره به «اشاعه فساد در بین نوجوانان» محکوم شد.
ابراهیم دیوپ، میزبان برنامه رادیویی 27 ساله که در داکار، پایتخت سنگال زندگی می‌کند، می‌گوید که با عدم دسترسی به برق، به اینترنت تلفن همراه نیز دسترسی ندارد. او همچنین از برنامه موبایلی تیک‌تاک برای اعتراضات استفاده می‌کرد؛ تلاشی که بدون رسانه‌های اجتماعی، بی‌نتیجه مانده است.
به نظر دیوپ، مقامات سنگالی بیشتر نگران هستند که جهان، شاهد خیزش مردم در برابر دولت باشد تا اینکه نگران امنیت مردم باشند. تیک‌تاک به درخواست‌های فراوان برای اظهارنظر پاسخ نداد.
- سابقه محدودیت اینترنت در کشورهای مختلف
بدون‌شک تصمیم سنگال برای مسدودسازی دسترسی به اینترنت، بی‌سابقه نیست. دولت اتیوپی نیز سال‌ها دسترسی به برخی از سایت‌ها و اینترنت را هنگام اعتراضات منطقه تیگره محدود کرد. همچنین روز قبل از انتخابات ریاست‌جمهوری اوگاندا در سال 2021، پس از حذف چند اکانت خصوصی-دولتی توسط فیس‌بوک، اینترنت به حالت تعلیق درآمد. ایران نیز در سال 2019 پس از اعتراضاتی که به دنبال افزایش قیمت سوخت ایجاد شد، دسترسی به وب را قطع کرد.
دولت‌ها به شدت نگران شده‌اند که رسانه‌های اجتماعی ممکن است باعث شورش شوند. توییتر، در سقوط رهبران، از تونس تا مصر طی بهار عربی، نقش اصلی را داشته است. طبق مطالعه انجام‌شده توسط دانشگاه واشنگتن، یک هفته قبل از استعفای حسنی مبارک، رئیس‌جمهور مصر در سال 2011، تعداد پست‌های مرتبط با تغییرات سیاسی این کشور، در توییتر، از 2300 پست در روز به 230 هزار پست افزایش یافت.
بر اساس گزارش Top10VPN، یک وب‌سایت گردآوری مستندات، مستقر در لندن که داده‌های صنعتی را پیگیری می‌کند، سال گذشته، قطع اجباری اینترنت، منجر به 261 میلیون دلار ضرر اقتصادی در آفریقای جنوبی از جمله سنگال شد و بر اثر آن، 132.2 میلیون کاربر اینترنت در منطقه تحت‌تاثیر قرار گرفتند.
دولت سنگال می‌گوید هزینه قطع اینترنت نسبت به آسیب‌های انسانی ناشی از تظاهرات خشونت‌آمیز اندک است. آنها بارها خسارات مادی و مرگ‌های ناشی از شورش‌ها را محکوم کرده و طرح‌هایی برای ایجاد یک واحد پلیس برای حفاظت از دارایی‌های عمومی اعلام کرده‌اند.
- اختلال در کسب‌وکارهای سنگال
در روزهای اخیر، میمونه سو، یک خریدار کالا در سنگال، به بازار رفت تا برای مشتریان خود کالا خریداری کند. او با مشتری تماس می‌گرفت تا درباره خرید سوال کند اما وقتی به نرم‌افزار پیام‌رسان واتس‌اپ روی تلفن همراه‌اش دسترسی پیدا نکرد، متوجه شد نمی‌تواند به او پیام دهد.
او می‌گوید: «وسط بازار ایستاده بودم و نمی‌توانستم با خریدار تماس بگیرم. تلاش کردم تماس بگیرم و سپس پیام دهم. واقعا ناراحت‌کننده بود.»
با قطعی اینترنت، پرداخت قبوض، خرید مواد غذایی و تامین سوخت خودرو نیز تحت‌تاثیر قرار می‌گیرند. سنگالی‌ها به استفاده از برنامه‌های تلفن همراه عادت کرده‌اند. حالا مردم منطقه، به‌سرعت به سمت دستگاه‌های خودپرداز می‌روند تا نقدینگی بیشتر برداشت کنند. این شهروند سنگالی می‌گوید: «این مشکلات، به زودی ایجاد می‌شوند.»
یکی از مدیران شرکت‌های مخابراتی فعال در سنگال که خواست نامش فاش نشود، می‌گوید که دولت به شرکت‌ها دستور داده سرویس اینترنت و تیک‌تاک را از ساعت 8 صبح تا 2 بامداد به وقت محلی، به طور نامحدود تعطیل کنند. این مدیر اجرایی اعلام کرد که اپراتورهای مخابراتی از وزارت ارتباطات سنگال خواسته‌اند درباره زمان صدور این دستور، شفاف‌سازی کند.
مالک یک شرکت فناوری مالی در داکار، که از ترس انتقام‌جویی خواست نامش فاش نشود، نیز می‌گوید که این تعطیلی، کسب‌وکار او را مختل کرده و این پیام را به کارآفرینان فناوری شهرها می‌فرستد که آنها در اولویت نیستند.
سخنگوی این شرکت متمرکز در آفریقا می‌گوید: «شرکت نرم‌افزاری پرداخت آنلاین نیز تحت‌تاثیر این تعطیلی قرار گرفته اما راه‌هایی ایجاد کرده که مشتریان همچنان می‌توانند از طریق روش‌های دیگر، از برنامه استفاده کنند.»
فالیلو سیسه می‌گوید: «برنامه ما زمانی که با شبکه تلفن همراه استفاده می‌شود، بهترین عملکرد را دارد.»
