عباس پورخصالیان – از سال 2020 که استارلینک بهره برداری آزمایشی سرویس‌هایش را آغاز کرد، تاکنون 63 کشور قادر به دریافت اینترنت ماهواره‌ای هستند.
شرایط و پیش‌فرض‌های اتصال به استارلینک عبارتند از:
1) مقررات‌گذاری ملی برای اعلام به شرکت فراهم آور خدمات استارلینک و مشتریان داخلی‌اش،
2) اعلام پذیرش این مقررات از سوی استارلینک،
3) عقد قرارداد بین مراجع رسمی کشور و شرکت استارلینک برای برقراری ارتباط در طول مدت زمانی معین و
4) تضمین رعایت تعهدات مندرج در مقررات و قرارداد از هر دو طرف.
اما از میان کشورهای تحت پوشش استارلینک، 62 کشور دارای شرایط مذکور هستند، بجز ج.ا!
- خدمات استارلینک در حال حاضر و در آینده
استارلینک اولین و بزرگترین شرکت ماهواره‌های ارتباطی دارای آرایش فلکی لئو (Low Earth Orbit: LEO) در جهان است که اینترنت پهن باند با قابلیت‌های زیر را ارائه می‌کند:
- برقراری ارتباط اینترنتی پهن باند با سرعتی حداکثر برابر با 500 مگابیت در ثانیه،
- پشتیبانی از استریمینگ، بازی برخط و کار از راه دور،
- با تأخیری اندک (که نسبت به اکثر ارائه دهندگان اینترنت ماهواره‌ای کمتر است)،
- به علاوۀ برقراری ارتباط داده‌ای نامحدود!
- هردوی این خدمات (اینترنتی و داده‌ای) نیز با دو گزینۀ ثابت و متحرک،
- با پوشش جهانی رو به افزایش که فعلاً محدود به 63 کشور است،
در حالی که مناطق دیگر باید حالاها در لیست انتظار باقی بمانند.
اما به زودی قرار است خدمات GMPCS نیز بر این مجموعه از خدمات اضافه شود.
- ارتباطات شخصی جهانی موبایل از طریق ماهواره
انتظار می‌رود استارلینک به زودی خدمات ارتباطات شخصی جهانی موبایل از طریق ماهواره (GMPCS) را نیز علاوه بر خدمات اینترنت و داده رسانی ماهواره‌ای عرضه کند.
نخستین متقاضی GMPCS در میان مشتریان تاکنونی استارلینک، دولت هند است!
بر این اساس مقررات GMPCS قرار است به زودی از سوی دولت هند به استارلینک ارسال شود.
پس از دریافت این مجوز، استارلینک می‌تواند به عنوان سومین بازیگر خدمت GMPCS در هند [پس از شرکت «بهاراتی وان وب» و شرکت «جیو سَتِلایت»] تبدیل شود و به زودی گوی سبقت را از ایشان برباید.
صدور مجوز GMPCS برای دریافت خدمات صوتی و داده از طریق فناوری ماهواره‌ای اجباری است و بناست که برای یک دوره 20 ساله به استارلینک اعطا شود.
دولت هندوستان به استارلینک توصیه کرده است که از مقررات این کشور پیروی کند و تا زمانی که استارلینک مجوز فعالیت در این کشور را از مراجع ذیصلاح هند دریافت نکرده، از رزرو اشتراک یا ارائه خدمات اینترنت ماهواره‌ای در هند خودداری کند.
بر این اساس، چند روز پیش (در سپتامبر 2023) گزارش شد که استارلینک تمام الزامات نظارتی دولت هند را پذیرفته، برآورده کرده و متقابلاً مجوز اینترنت ماهواره‌ای برای ارائۀ این خدمات به هند را دریافت کرده است.
- کوشش استارلینک در پسخوان شرکت برای دریافت مجوزهای دولتی
اما استارلینک برای آن که خدمات GMPCS را راه‌اندازی کند، نخست به دریافت تأییدیه‌های بیشتری از بخش‌های مختلف دولتی در ایالات متحدۀ آمریکا، از جمله وزارت فضا (DoS) نیاز دارد و سپس باید بکوشد مجوزهای GMPCS بیشتری را از کشورهای دیگر دریافت کند تا قادر باشد، خدمات جهانی GMPCS را در هندوستان (و در دیگر کشورها) دایر کند.
این خدمات تا زمانی که استارلینک مجوز مربوط را از وزارت فضا (DoS) و مجوزهای GMPCS بیشتری را از دیگر کشورها دریافت نکرده تنها به صورت ارتباطات تلفن ماهواره‌ای درون کشوری (در درون هندوستان) قابل ارائه هستند.
- کشورهایی که تاکنون به استارلینک متصل شده‌اند
63 کشور تحت پوشش کنونی استارلینک قرار دارند که هند [دومین کشور پرجمعیت جهان پس از چین] جزو آنها است اما هنوز به استارلینک متصل نیست؛ [چین هم تقریباً محال است به استارلینک مجوز فعالیت کشوری بدهد] ولی در این میان ایران نیز ناخواسته جزو کشورهای متصل به استارلینک است!
این کشورها به ترتیبِ زمانِ اتصال به استارلینک عبارتند از:
1 – ایالات متحده (به علاوۀ پورتوریکو و جزایر ویرجین)؛ 2 – کانادا؛ 3 – بریتانیا (بعلاوۀ جزایر پیتکرن)؛ 4 – آلمان؛ 5 – نیوزلند 6 – استرالیا؛ 7 – فرانسه (بعلاوۀ سنت مارتین، سنت بارتلمی، گوادلوپ و مارتینیک)؛ 8 – اتریش؛ 9 – هلند؛ 10 – بلژیک؛ 11 – ایرلند؛ 12 – دانمارک؛ 13 – پرتغال؛ 14 – سوئیس؛ 15 – شیلی؛ 16 – لهستان؛ 18 – جمهوری چک؛ 20 – مکزیک؛ 21 – کرواسی؛ 22 – لیتوانی؛ 23 – اسپانیا؛ 24 – اسلواکی؛ 25 – اسلوونی؛ 26- تونگا [که بعنوان امداد اضطراری یک ماه پس از فوران و سونامی‌در فوریه 2022 برقرار و ایستگاه زمینی آن در فیجی، کشور همسایه تونگا، به مدت شش ماه مستقر شد]؛ 27 – برزیل؛ 28 – بلغارستان؛ 29 – اوکراین [ در ابتدا به عنوان کمک اضطراری در پاسخ به تهاجم روسیه به اوکراین در سال 2022 ارائه شد]؛ 30 – رومانی؛ 31 – یونان؛ 32 – لتونی؛ 33 – مجارستان؛ 34 – مقدونیه؛ 35 – لوکزامبورگ؛ 36 – جمهوری دومینیکن؛ 37 – مولداوی؛ 38 – استونی؛ 39 – نروژ؛ 40 – مالت ؛ 41 – ایران [پارسال در پی ائتلافی که علیه ج.ا در ایالات متحده شکل گرفت، واگذاری اشتراک و پایانه‌های استارلینک به ایرانیان در سپتامبر 2023 شروع و از سوی استارلینک ادعا شد که برخی از شهروندان مرزی ایران داری اتصال استارلیک شده‌اند تا قادر باشند شبکۀ داخلی ایران را دور بزنند]؛ 42 – ژاپن؛ 43 – جامائیکا؛ 44 – فنلاند؛ 45 – پرو؛ 46 – نیجریه؛ 47 – کلمبیا؛ 48 – ایسلند؛ 49 – رواندا؛ 50 – فیلیپین؛ 51 –هائیتی؛ 52 – اکوادور؛ 53 – السالوادور؛ 54 – پاناما؛ 55 – موزامبیک؛ 56 – ترینیداد و توباگو؛ 57 – قبرس؛ 58 – گواتمالا؛ 59 -کنیا؛ 60 –مالزی؛ 61 – مالاوی؛ 62 – باهاما؛ و 63 – زامبیا.
- مقایسۀ استارلینک در دو کشور هند و ایران
در میان 63 کشور تحت پوشش کنونی استارلینک، تنها کشور ایران است که بدون دادن اجازۀ رسمی به استارلینک و بدون عقد قراردادی رسمی با شرکت اسپیس ایکس (مالک استارلینک)، تحت پوشش غیر رسمی ماهواره‌های اسپس ایکس قرار گرفته است، آن هم به عنوان عملی بشردوستانه به بهانۀ قطع مکرر اینترنت در ایران!
این در حالی است که در یک تناقض آشکار، هند در سال‌های اخیر مکرراً اینترنت را برای کاربرانش در اقصی نقاط شبه‌قارۀ هندوستان قطع کرده، به طوری که این کشور در پنج سال گذشته، رتبه اول قطع اینترنت در جهان را کسب کرده است.
این در حالی است که دلایل قطع اینترنت در هردو کشور، مشابه یکدیگر عنوان می‌شوند: جلوگیری از انتشار اخبار جعلیِ ناشی از ناآرامی‌های جمعی و پایین کشیدن فتیلۀ اعتراضات عمومی در کشور!
اِعمال گسترده و تکرار این قطعی‌ها در هردو کشور به عنوان نوعی مجازات دسته جمعی کاربران تلقی می‌شوند. اما به رغم تفاوت‌های ساختاری میان هند و ایران، دلایل قطع اینترنت تا حدودی شبیه هم هستند:
هندوستان دارای یک حکومت فدرال، 29 حکومت ایالتی به علاوۀ هفت اتحادیۀ اقلیمی است اما ایران دارای یک دولت مرکزی است. با وجود این تمایز ساختاری، تحلیلگران اوضاع سیاسی در هر دو کشور، ترس از جدایی طلبی را یکی از دلایل قطع محلی (غیر سراسریِ) اینترنت عنوان می‌کنند.
البته باید توجه داشت که جدایی طلبی در هندوستان امری واقعی و ترس از تکرار آن نیز واقعی است ولی در ایران، به دلیل ثبات ملی و انسجامی‌که دیرزمانی است در درون ملت ایران نهادینه شده است؛ جدایی طلبی امری غیرواقعی است ولی ترس از جدایی طلبی، در فقدان استراتژی وحدت، چندان غیرواقعی نیست [البته اقوام و عشایر ایران نه تنها تمایلی به جدایی طلبی ندارند بلکه بر یکپارچگی ملی تأکید می‌ورزند و اگر کارگزاران ج.ا، از تفکیک شهروندان به خودی و ناخودی دست بشوید، یگانه‌ترین ملت جهان از هزارن سال پیش تاکنون هستند! از سوی دیگر مرزهای ایران با همسایگانش نیز، مورد احترام متقابل هستند ولی حاکمیت ژئوپلیتیکی هندوستان حداقل در کشمیر مورد اعتراض بسیاری از مردم و برخی از همسایگان است!]
به گفته منابع مختلف، قطعی اینترنت در کشمیر به دلایل زیر بیشتر از سایر بخش‌های کشور هند است:
1- کاربران کشمیری از سال 2019، زمانی که مقامات هند وضعیت خودمختار ویژۀ این منطقه را لغو کردند، به طور مرتب از اینترنتی محدود و مسدود رنج می‌برند. مسدودسازی اینترنت به دلیل جلوگیری از انتشار «اطلاعات غلط و حفظ نظم عمومی» در پی حوادث امنیتی و ناآرامی‌های سیاسی در کشمیر عنوان شده‌اند.
2- مقامات با پیش‌بینی ناآرامی‌های بزرگ، اینترنت را در کشمیر عمدتاً به دلایل امنیتی قطع کرده‌اند.
3- مسدودسازی اینترنت به یکی از ویژگی‌های عادی اجرای قانون در هند تبدیل شده است و لذا هند دارای بیشترین آمار خاموشی اینترنت در جهان است. مقامات به طور معمول به دلیل مقابله علیه شایعاتی که به گفته آنها می‌تواند منجر به بروز خشونت یا اعتراضات شود، گلوگاه‌های اینترنت کشوری را مسدود می‌کنند.
- آثار مسدودسازی اینترنت
معیشت اکثریت قریب به اتفاق مردم، به اینترنت وابسته است، این امر به ویژه در مورد زنان کشمیری صادق است. قطع اینترنت منجر به قطع تراکنش‌های مالی و قطع زنجیرۀ پشتیبانی و لجستیک در مناطق وسیعی از کشور می‌شود.
روزنامه‌نگاران کشمیر قبلاً به رسانه‌های بین‌المللی گفته‌اند که مسدودسازی اینترنت در کنار سیاست‌های جدید رسانه‌ای که از سال 2019 اعمال شده‌اند، پوشش اخبار فوری و دسترسی به اطلاعات یا پاسخ‌های رسمی را دشوار می‌کند. این قطعی‌ها در نهایت فضایی را موجب می‌شوند که در آن، اطلاعات نادرست و شایعات شکوفا می‌شوند.
به رغم این واقعیت که دادگاه عالی هند دسترسی آزاد به اینترنت جهانی را به عنوان یک حق اساسی اعلام کرده‌اند، مقامات سیاسی هند به اعمال قطع اینترنت در کشمیر و جاهای دیگر ادامه داده‌اند، اغلب بدون ارائه دلیل. دادستان‌ها نیز به ندرت دولت را به چالش کشیده‌اند.
خاموشی‌های مکرر اینترنت در هردو کشور در موارد اضطراری عمومی رخ داده و به نفع امنیت عمومی‌عنوان شده‌اند!
در حالی که در هندوستان قوانین مصوب درمورد قطع اینترنت وجود دارند اما بیانی کشدار و زبانی ناروشن دارند. این قوانین و مقررات، راه سوء استفاده از آنها را باز و همواره می‌کنند؛ در ایران، مجلس شورای اسلامی و کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات فاقد چنین قوانین و مقرراتی هستند.
قطع اینترنت در هردو کشور سوءتأثیر قابل توجهی بر زندگی مردم داشته است، زیرا با جلوگیری از دسترسی به خدمات پزشکی، آموزشی و مالی ضروری، زندگی روزمره فلج می‌شود.
هند دومین جمعیت دیجیتالی جهان را دارد و اینترنت به یک راه حل مشکلات حیاتی زندگی اجتماع و اقتصاد کشور برای بخش‌های بزرگی از جمعیت تبدیل شده است. قطع مکرر اینترنت همچنین تحقق برنامۀ ارتقاء شاخصِ «هند دیجیتالی» را برای دولت تضعیف کرده است.
- اولویت‌های ایران برای برخورداری قانونی از خدمات استارلینک
تدوین قوانین کشوری و مقررات بخشی لازم در زمینۀ استفادۀ بهینه از:
1) پوشش ماهواره‌ای اینترنت کشور؛
2) پشتیبانی ملی از ارتباطات داده‌ای کشور و
3) خدماتِ سراسری تلفن GMPCS از طریق استارلینک و تهیۀ استراتژی گذار، از جمله اولویت‌های قانونی و مقرراتی ج.ا برای مبارزه علیه قاچاق استارلینک و برای توسعۀ شبکۀ ملی ارتباطات کشور است؛ اموری که هرچه زودتر باید جدی گرفته و اجرا شوند.
همزمان با تدوین قوانین، مقررات و استراتژی‌های مذکور باید نهادهای سازمانی لازم به عنوان «زیربخش ارتباطات استارلینک» در بخش فاوای کشور نیز سازماندهی شوند تا به مرور زمان شاید حداقل بتوانیم از فاصلۀ کنونی رو به افزایش خود با کشورهای همسایه بکاهیم.
