احمد محمدغریبان
با گذشت حدود ۲ سال از آغاز فعالیت دولت سیزدهم در حوزه فضایی، تعداد پرتاب ماهواره به عدد ۱۱ رسیده است و به این ترتیب جایگاه ایران از رتبه ۴۵ به رتبه ۱۰ کشور مطرح جهان درحوزه هوا و فضا رسیده است که گویای سرعت پیشرفت‌ها و دستاوردهای کشور در این بخش است.
با آغاز به کار دولت سیزدهم یکی از راهبردهای مهم که در دستور کار قرار گرفت توسعه صنعت فضایی بود. صنعت فضایی که در چند سال پیش از آن با کم توجهی مواجه بود.
وزارت ارتباطات کار خود در این حوزه را تقریبا از دی ماه ۱۴۰۰ و پس از تشکیل اولین جلسه شورای عالی فضایی پس از ۱۰ سال آغاز کرد. در این مدت همکاری و تعامل دستگاه‌های مختلف با یکدیگر باعث شد رکوردهای بسیار خوبی در صنعت فضایی به ثبت برسد.
تزریق ماهواره «ثریا» با «ماهواره‌بر قائم ۱۰۰» در مدار ۷۵۰ کیلومتری، ارتفاع پرتاب در ایران را به رکورد جدیدی رساند.
پس از مدت کوتاهی ایران توانست با ماهواره‌بر بومی «سیمرغ» برای نخستین بار تزریق چندگانه ماهواره در مدار را تجربه کند.
در این پرتاب موفق که یکشنبه هشتم بهمن‌ماه به ثبت رسید، ماهواره‌های مهدا، هاتف و کیهان به مدار بیضوی با کمینه ۴۵۰ و بیشینه حدود ۱۱۰۰ کیلومتر تزریق شدند.
بر اساس آخرین آمار در ۲ سال گذشته ۱۱ پرتاب در صنعت فضایی ایران به ثبت رسیده است.
دی ۱۴۰۰ پرتاب ماهواره «ققنوس» با ماهواره‌بر سیمرغ پرتاب شد. اسفند ۱۴۰۰ «ماهواره نور ۲» با ماهواره‌بر قاصد، خرداد ۱۴۰۱ ماهواره «ناهید ۱» با ماهواره‌بر ذوالجناح، مرداد ۱۴۰۱ ماهواره «خیام» با ماهواره‌بر سایوز انجام شد.
در ادامه پرتاب‌های فضایی در دولت سیزدهم، مهر ۱۴۰۱ پرتاب زیرمداری بلوک انتقال‌مداری سامان و آذر ۱۴۰۱ پرتاب زیرمداری ماهواره با ماهواره‌بر قائم ۱۰۰ انجام شد.
مهر ۱۴۰۲ ماهواره «نور ۳» با ماهواره‌بر «قاصد»، آذر ۱۴۰۲ کپسول زیستی با پرتابگر «سلمان»، دی ۱۴۰۲ ماهواره «ثریا» با ماهواره‌بر قائم ۱۰۰، بهمن ۱۴۰۲ نیز ماهواره‌های مهدا، کیهان و هاتف با ماهواره‌بر سیمرغ به صورت همزمان به مدار تزریق شدند.
اکنون نیز صحبت از تحقق دیگر برنامه‌های بلند مدت در عرصه فضایی کشور است و پرتاب ماهواره برای کشور دیگر هم در دستور کار است.
در این میان اما برخی رسانه‌ها و کاربران در شبکه‌های اجتماعی، برنامه فضایی ایران را با کشورهایی نظیر ترکیه، امارات و … مقایسه کرده و از فاصله‌های ما با دیگر کشورها می‌گویند.
مساله اینجاست که اصولا اساس این قیاس زیر سوال است. چراکه ایران علاوه بر تحریم دانش و فناوری فضایی با تحریم تجهیزات و قطعات در این عرصه نیز مواجه است.
به عبارت دیگر تکه‌تکه دانش، مهارت، تجهیزات و دستاوردهای فضایی در داخل کشور در حال ایجاد است که با توجه به پیچیدگی‌های بالای این فناوری که انحصارا در اختیار کشورهای انگشت‌شماری قرار دارد، همچون صنعت هسته‌ای، وجه تمایز ما محسوب شده و ارزش کار دانشمندان ایرانی را دو چندان می‌کند.
کمااینکه بسیاری از کشورهایی که علی‌الظاهر در رتبه‌های بالاتر از ایران در عرصه فضایی قرار دارند، هیچ منع و مشکلی در خرید و دریافت تجهیزات نداشته و گاه تمام صنعت فضایی آنها از طریق پیمانکاران خارجی طراحی و نصب شده است.
در پایان و در خصوص ارزش‌های صنعت فضایی باید گفت، سیستم‌های موقعیت‌یابی و ناوبری مانند سیستم‌های مکان‌نمای جهانی (جی‌پی‌اس)، پیشگیری و رصد بحران‌های طبیعی از فضا، مقابله با پدیده زمین‌خواری، مقابله با کمبود آب و خشکسالی، رونق کشاورزی کشور، آب دزدی کشورهای همسایه، ارایه خدمات ارتباطی در مناطق صعب‌العبور و دور از دسترس، بهبود دسترسی به آموزش، ایجاد فرصت‌ها و مشاغل جدید از جمله کاربردهای ارزشمند صنعت فضایی است.
یا در کاربردهایی دیگر، عکس‌های هوایی اطلاعاتی را برای تولید محصولات کشاورزی، مدیریت شیلات، مدیریت آب شیرین و مدیریت جنگلداری و همچنین نظارت بر فعالیت‌های مضر از جمله قطع غیرقانونی درختان، شکار غیرقانونی حیوانات، آتش سوزی و استخراج معادن برای محیط زیست فراهم می‌کند.
در مجموع و با توجه به آنچه ذکر شد، اقدامات وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در حوزه فضایی، موید هدف‌گذاری درست و استراتژیک در این عرصه برای توسعه پایدار کشور تلقی می‌شود که پایه‌گذار تحولاتی زیربنایی و کلان برای سال‌ها و نسل‌های آینده کشور است.
